USA vs Europe: Ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος μόλις ξεκίνησε

Του Στέλιου Μορφίδη

Προηγήθηκε η φορολογική μεταρρύθμιση που έριξε τους συντελεστές στις επιχειρήσεις δραματικά, αφήνοντας τις υπόλοιπες μεγάλες οικονομίες του κόσμου, και κυρίως τους Ευρωπαίους, να αναζητούν τρόπους απάντησης.

Τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ, στο σχέδιο του για τη «Μεγάλη Αμερική», επιβάλλει με τη δικαιολογία της προστασίας της εθνικής ασφάλειας δασμούς σε ξένα προϊόντα, ξεκινώντας από τον χάλυβα και το αλουμίνιο στις 23 Μαρτίου. Μια κίνηση που ενεργοποιεί αντανακλαστικά προστατευτισμού στις οικονομίες που θίγονται, με τους αναλυτές να φοβούνται ότι ίσως αυτό αποτελέσει την απαρχή ενός γενικού εμπορικού πολέμου, ο οποίος αφενός θα εκτινάξει το λειτουργικό κόστος των βιομηχανιών, και τις τιμές των προϊόντων και αφετέρου θα φέρει σημαντικές αναταράξεις και ανακατατάξεις στο διεθνές εμπόριο επηρεάζοντας λίγο ή πολύ κάθε τομέα.

Πού επιβάλλονται δασμοί

Σύμφωνα με την απόφαση Τραμπ, επιβάλλεται 25% δασμός στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου. Προς το παρόν έχουν εξαιρεθεί οι εισαγωγές από Καναδά και Μεξικό, οι οποίες θα εξαρτηθούν από την πορεία διαπραγμάτευσης της αναθεώρησης της περίφημης NAFTA, της συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου μεταξύ των τριών χωρών, όπως έχει ζητήσει ο Αμερικανός πρόεδρος. «Το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι εταιρείες είναι να μεταφέρουν τα εργοστάσια και τα χυτήριά τους στις ΗΠΑ […] Εάν δεν θέλετε να πληρώνετε τους φόρους, ελάτε στις ΗΠΑ», δήλωσε ο κ. Τραμπ λίγο μετά την υπογραφή της απόφασης. Θέλοντας μάλιστα να προλάβει τις αντιδράσεις της Ευρώπης προειδοποίησε ότι σε επόμενη φάση θα μπορούσε να επιβάλει δασμούς και στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα που εισάγονται στις ΗΠΑ.

Γιατί ο Τραμπ παρεμβαίνει υπέρ των αμερικανικών βιομηχανιών

Η υπερπαραγωγή από την Κίνα έχει πλημμυρίσει την παγκόσμια αγορά με χάλυβα και αλουμίνιο, ωθώντας τις τιμές χαμηλότερα και αυξάνοντας την πίεση στους Αμερικανούς παραγωγούς. Σχεδόν το μισό της παραγωγής χάλυβα τον περασμένο Δεκέμβριο, για παράδειγμα, προήλθε από εργοστάσια της Κίνας, σύμφωνα με τη Διεθνή Ενωση Χάλυβα. Η Κίνα αυτή τη στιγμή παράγει περισσότερο χάλυβα απ’ ό,τι οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ιαπωνία και οι 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε. μαζί. Ωστόσο οι ΗΠΑ ήδη έχουν επιβάλει περιορισμούς στις εισαγωγές από την Κίνα. Ως αποτέλεσμα η Κίνα είναι μόλις 11η στις αμερικανικές εισαγωγές χάλυβα και 4η στις αντίστοιχες αλουμινίου. Επομένως, το πλήγμα θα είναι μεγαλύτερο για τις υπόλοιπες οικονομίες προέλευσης αυτών των εισαγωγών, όπως τη Ρωσία και την Ε.Ε.

Ο αντίκτυπος για την αμερικανική οικονομία

Οι αμερικανικές εταιρείες χάλυβα και αλουμινίου αναμένεται να επωφεληθούν από τους δασμούς, που θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών των προϊόντων των ανταγωνιστών τους. «Θα απολαμβάνετε προστασία για πρώτη φορά έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα και θα έχετε την ευκαιρία να μεγαλώσετε τις βιομηχανίες σας», έλεγε ο Τραμπ στα στελέχη του κλάδου που κάλεσε στον Λευκό Οίκο για την τελετή της υπογραφής της απόφασης.

Την ίδια ώρα όμως θα επιβαρυνθούν οι υπόλοιπες επιχειρήσεις που προμηθεύονται προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου αφού θα έχουν λιγότερες επιλογές και υψηλότερο κόστος.

Γιατί ανησυχεί η Ευρώπη

Πρώτον, διότι περιορίζεται σε μια σημαντική αγορά για τις εξαγωγές της και, δεύτερον, επειδή βλέπει τον κίνδυνο αποδόμησης της εσωτερικής της αγοράς και συνολικά του ευρωπαϊκού κλάδου μετάλλου.

Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά, το άμεσο πλήγμα για την Ευρώπη θα είναι 2,6 δισ. δολάρια ετησίως. Θα είναι δε το μεγαλύτερο στον κόσμο στην περίπτωση που δεν εφαρμοστούν εντέλει οι αμερικανικοί δασμοί και εις βάρος του Καναδά.

Πέραν της μειωμένης απορρόφησης της ευρωπαϊκής παραγωγής από τις ΗΠΑ η Γηραιά Ηπειρος ενδέχεται να κατακλυστεί από προϊόντα της Κίνας και άλλων χωρών, τα οποία θα αναζητούν διέξοδο σε άλλες αγορές μετά την επιβολή των αμερικανικών δασμών. Και αυτό θα προκαλέσει μεγάλες αναταράξεις σε έναν κλάδο που ήδη έχει συγκεντρωθεί και αναδιαρθρωθεί τα τελευταία χρόνια κλείνοντας αρκετά εργοστάσια ώστε να γίνει πιο ανταγωνιστικός.

Πώς θα μπορούσε να απαντήσει ο υπόλοιπος κόσμος

Πρώτα απ’ όλα οι χώρες που θα πληγούν από τους αμερικανικούς δασμούς μπορούν να παραπονεθούν επισήμως στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Ηδη Ε.Ε. και Ιαπωνία βρίσκονται σε συζητήσεις για το πώς θα χειριστούν το ζήτημα. Ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ-Γιουνκέρ χαρακτήρισε τους δασμούς Τραμπ «κραυγαλέα παρέμβαση για την προστασία της αμερικανικής εγχώριας βιομηχανίας».

Στο Πεκίνο, το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας ως πρώτη αντίδραση αρκέστηκε να δηλώσει ότι είναι «αποφασιστικά αντίθετο» με τους δασμούς και ότι «θα επηρεάσουν σοβαρά την ομαλότητα του διεθνούς εμπορίου», κάτι που ανοίγει παράθυρο για δράση κατά αμερικανικών προϊόντων.

Ο Τσαντ Μπόουν, αναλυτής του Ινστιτούτου Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ «έχουν αδύναμα επιχειρήματα» αφού θεωρούν ότι οι εισαγωγές θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια και άμυνα. Ωστόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου συνήθως εξετάζει σοβαρά τέτοιες αιτιάσεις και οι αναλυτές συμφωνούν πως ακόμα και εάν τελικά ο ΠΟΕ δικαιώσει τον Τραμπ, τότε θα ανοίξει την πόρτα και στις υπόλοιπες χώρες να χρησιμοποιήσουν τη δικαιολογία της εθνικής ασφάλειας για την επιβολή δασμών απ’ την πλευρά τους.

Τα πιθανά αντίμετρα των Ευρωπαίων

Η Ε.Ε., κατά δήλωση του αντιπροέδρου της Κομισιόν Γίρκι Κατάινεν, θέλει να εξαντλήσει τα περιθώρια που υπάρχουν για να εξαιρεθεί από τη νέα δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ, ωστόσο προετοιμάζεται για το χειρότερο σενάριο, εκπονώντας «μέτρα εξισορρόπησης». Τα τελευταία αφορούν επιβολή δασμών σε μία σειρά αμερικανικών προϊόντων που αναμένεται ότι θα επηρεάσουν αμερικανικές εξαγωγές στην Ευρώπη ύψους 2,8 δισ. δολαρίων. Οι δασμοί, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, θα επιβληθούν, πέρα από τα προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου, σε ένδυση και υπόδηση, σε καλλυντικά, ουίσκι μπέρμπον, χυμούς πορτοκαλιού, καλαμπόκι και άλλα γεωργικά προϊόντα, μοτοσικλέτες έως και γιοτ αναψυχής. Κάτι που σημαίνει ότι αυτομάτως θα υπάρξουν ανατιμήσεις σε όλα αυτά τα προϊόντα, τα οποία πλέον δεν θα είναι ανταγωνιστικά.

Τι σημαίνει για την Ελλάδα και τις ελληνικές επιχειρήσεις

Η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ είναι άμεσο πλήγμα για ένα κομμάτι της ελληνικής βιομηχανίας που πέρασε διά πυρός και σιδήρου την περίοδο της κρίσης και τώρα φαίνεται να έχει περάσει σε αναπτυξιακή τροχιά.

Στη δίνη του κυκλώνα σε ό,τι αφορά τις ελληνικές βιομηχανίες μπαίνουν άμεσα οι βιομηχανίες χάλυβα και αλουμινίου, οι οποίες μάλιστα κατέχουν ένα μερίδιο γύρω στο 10% επί των συνολικών ελληνικών εξαγωγών προς την αμερικανική αγορά. Μάλιστα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος πελάτης για τις ελληνικές εξαγωγές σιδήρου και χάλυβα απορροφώντας το 2016, χρονιά κατά την οποία είναι διαθέσιμα τα πλήρη στοιχεία, προϊόντα αξίας 70,47 εκατ. ευρώ, και πέμπτος καλύτερος σε ό,τι αφορά το αλουμίνιο (62,07 εκατ. ευρώ το 2016).

«Είναι κάτι που μας αφορά άμεσα […] εάν εξελιχθεί σε εμπορικό πόλεμο θα είναι η χειρότερη εξέλιξη που μπορούσα να φανταστώ», έλεγε την περασμένη εβδομάδα από το βήμα του 3ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών ο κ. Ευάγγελος Μυτιληναίος, πρόεδρος του ομώνυμου ομίλου και επόμενος πρόεδρος του ΣΕΒ. Και σημείωνε: «Είναι το χειρότερο σενάριο. Ξέρετε, οι οικονομολόγοι μεταξύ μας μπορεί να μη συμφωνούμε ποτέ, αφού υπάρχουν πολλές θεωρίες και ο καθένας αναπτύσσει τη δική του. Μόνο σε ένα πράγμα συμφωνούμε, ότι το διεθνές εμπόριο είναι win-win υπόθεση για όλους. Το να τα βάλουμε τώρα και με αυτό είναι καταστροφή».

Μπορεί οι διμερείς εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ να είναι περιορισμένες σε σχέση με τους Ευρωπαίους εταίρους, ωστόσο τα τελευταία χρόνια είχε γίνει προσπάθεια να καλλιεργηθεί μια δυναμική η οποία τώρα συναντά ένα τεράστιο εμπόδιο.

Tο σημαντικό είναι ότι, πρώτον, ξαφνικά θα μπλοκάρει μια νέα αγορά για τα ελληνικά προϊόντα με μεγάλη προοπτική και βάθος και, δεύτερον, ο πραγματικός αντίκτυπος δεν μπορεί να υπολογιστεί για τις ελληνικές βιομηχανίες με δεδομένο ότι θα πυροδοτηθούν αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα επηρεάσουν το σύνολο του εμπορίου χάλυβα και αλουμινίου. Αυτό σημαίνει ότι θα επηρεαστούν οι παραγγελίες και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες κατεύθυναν ένα μεγάλο κομμάτι των προϊόντων τους στην αμερικανική αγορά.

Στελέχη του ομίλου Βιοχάλκο, μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στο newmoney.gr, επιχείρησαν να περιγράψουν τη μεγάλη αύξηση του ανταγωνισμού στην Ευρώπη που θα πυροδοτήσουν τα αμερικανικά μέτρα. Επεσήμαναν, πάντως, ότι ο όμιλος θα συνεχίσει να εξάγει στις ΗΠΑ αν και οι τιμές θα είναι αυξημένες λόγω των δασμών.
Παράλληλα όμως θα πληγεί και ένα κομμάτι του ελληνικού επιχειρείν με εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Στην περίπτωση ενεργοποίησης των αντίμετρων από την Κομισιόν μια σειρά από αμερικανικά προϊόντα θα ακριβύνουν σημαντικά.