Ένας επιστήμονας στην Ιαπωνία ανέπτυξε μια τεχνική που χρησιμοποιεί εγκεφαλικές απεικονίσεις και τεχνητή νοημοσύνη για να μετατρέπει τις νοητικές εικόνες ενός ατόμου σε ακριβείς, περιγραφικές προτάσεις.

Ενώ έχουν σημειωθεί βήματα προόδου στη χρήση δεδομένων εγκεφαλικής δραστηριότητας ώστε να μετατρέπονται οι λέξεις που σκεφτόμαστε σε κείμενο, η μετάφραση των πολύπλοκων νοητικών εικόνων μας σε γλώσσα αποδείχθηκε πολύ πιο απαιτητική, σύμφωνα με τον Tomoyasu Horikawa, συγγραφέα της μελέτης που δημοσιεύθηκε στις 5 Νοεμβρίου στο περιοδικό Science Advances.

Ωστόσο, η νέα μέθοδος του Horikawa, γνωστή ως «mind-captioning», λειτουργεί χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσει περιγραφικό κείμενο που αντικατοπτρίζει την πληροφορία που υπάρχει στον εγκέφαλο σχετικά με οπτικές λεπτομέρειες —όπως αντικείμενα, τοποθεσίες, δράσεις και γεγονότα— καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις.

Ο Horikawa, ερευνητής στα Communication Science Laboratories της NTT έξω από το Τόκιο, ξεκίνησε αναλύοντας την εγκεφαλική δραστηριότητα τεσσάρων ανδρών και δύο γυναικών, Ιαπώνων, ηλικίας 22 έως 37 ετών. Σαρώσεις του εγκεφάλου τους πραγματοποιήθηκαν ενώ παρακολουθούσαν βίντεο-κλιπ λίγων δευτερολέπτων, χωρίς ήχο, με ποικιλία θεμάτων —από αντικείμενα και σκηνές μέχρι ανθρώπινες δράσεις, όπως μεταδίδει το CNN.

Μεγάλα γλωσσικά μοντέλα —συστήματα γενετικής τεχνητής νοημοσύνης— μετέτρεψαν τις λεζάντες των βίντεο σε αριθμητικές ακολουθίες.

Ο Horikawa εκπαίδευσε ξεχωριστά, απλούστερα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, τα λεγόμενα «decoders», ώστε να αντιστοιχίσουν τη σαρωμένη εγκεφαλική δραστηριότητα με τις αριθμητικές αυτές ακολουθίες.

Στη συνέχεια χρησιμοποίησε τους decoders για να ερμηνεύσει την εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων, είτε ενώ παρακολουθούσαν είτε ενώ ανακαλούσαν βίντεο που η τεχνητή νοημοσύνη δεν είχε «δει» κατά την εκπαίδευση. Ένας επιπλέον αλγόριθμος δημιουργήθηκε για να παράγει σταδιακά ακολουθίες λέξεων που ταίριαζαν καλύτερα στη «μεταφρασμένη» εγκεφαλική δραστηριότητα.

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη μάθαινε από τα δεδομένα, το εργαλείο περιγραφής βελτιωνόταν συνεχώς στην ικανότητά του να χρησιμοποιεί τις εγκεφαλικές απεικονίσεις για να περιγράφει τα βίντεο που είχαν παρακολουθήσει οι συμμετέχοντες.

«Είναι ένα ακόμη βήμα προς αυτό που, κατά τη γνώμη μου, μπορούμε πλέον να ονομάσουμε διάβασμα εγκεφάλου ή ανάγνωση του νου», δήλωσε στο CNN ο Μαρτσέλο Ιένκα, καθηγητής ηθικής της τεχνητής νοημοσύνης και των νευροεπιστημών στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου και επερχόμενος πρόεδρος της International Neuroethics Society, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Προοπτικές για «βαθιές» παρεμβάσεις υγείας

Το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης παρήγαγε κείμενο στα αγγλικά, παρότι οι συμμετέχοντες δεν ήταν φυσικοί ομιλητές της γλώσσας.

Η μέθοδος μπορεί να δημιουργεί ολοκληρωμένες περιγραφές οπτικού περιεχομένου, χωρίς να χρειάζεται η δραστηριότητα των περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γλώσσα, είπε ο Horikawa, «υποδηλώνοντας ότι η μέθοδος μπορεί να λειτουργήσει ακόμη και σε άτομα με βλάβες στο γλωσσικό δίκτυο».

Η τεχνολογία θα μπορούσε, σύμφωνα με τη μελέτη, να προσφέρει βοήθεια σε άτομα με αφασία ή με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS), η οποία επηρεάζει την ομιλία.

«Η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για βαθιά υποστηρικτικά εργαλεία για άτομα που δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν, ακόμη και για άτομα με αυτισμό που δεν μιλούν», δήλωσε ο Σκοτ Μπάρι Κάουφμαν, ψυχολόγος και λέκτορας στο Barnard College της Νέας Υόρκης.
Ωστόσο, «πρέπει να τη χρησιμοποιούμε προσεκτικά και με πλήρη συναίνεση», πρόσθεσε.

«Η απόλυτη πρόκληση ιδιωτικότητας»

Η επιτυχία της μεθόδου —που θα μπορούσε να εφαρμοστεί ακόμη και για την αποκωδικοποίηση των σκέψεων βρεφών ή ζώων, ή για την καταγραφή των ονείρων— «εγείρει ηθικά ζητήματα», προειδοποιεί η μελέτη. Ο κίνδυνος αποκάλυψης ιδιωτικών σκέψεων πριν ο άνθρωπος τις εκφράσει θεωρείται υπαρκτός.

Αν στο μέλλον αυτή η τεχνολογία φτάσει σε ευρεία κατανάλωση, «θα αντιμετωπίσουμε την απόλυτη πρόκληση ιδιωτικότητας», σημειώνει ο Ιένκα.

Υπενθυμίζει επίσης ότι εταιρείες όπως η Neuralink, η startup του Έλον Μασκ, δηλώνουν δημόσια ότι σύντομα θα δημιουργήσουν νευρικά εμφυτεύματα για τον γενικό πληθυσμό.

«Εάν φτάσουμε εκεί, θα χρειαστεί ένα αυστηρό πλαίσιο για την πρόσβαση στον νου και στον εγκέφαλο των ανθρώπων», τονίζει, υπενθυμίζοντας ότι ο εγκέφαλος περιέχει «ευαίσθητες πληροφορίες», όπως προδιάθεση για άνοια, ψυχικές διαταραχές ή κατάθλιψη.

Μια μελέτη στο Cell τον Αύγουστο πρότεινε ότι η «διαρροή» ιδιωτικών σκέψεων θα μπορούσε να προληφθεί με έναν μηχανισμό όπου ο χρήστης «ξεκλειδώνει» το σύστημα σκεπτόμενος μια συγκεκριμένη λέξη.

«Η νευροεπιστήμη τρέχει, και το υποστηρικτικό δυναμικό είναι τεράστιο — αλλά η προστασία της νοητικής ιδιωτικότητας δεν μπορεί να περιμένει», δήλωσε ο κοινωνικός επιστήμονας Λούκας Σοσκίεβιτς του Adam Mickiewicz University και της Neurorights Foundation.
«Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα νευρικά δεδομένα ως ευαίσθητα από προεπιλογή και να απαιτούμε ρητή, περιορισμένη ως προς τον σκοπό συναίνεση».

Ο Horikawa επισημαίνει ότι η μέθοδος απαιτεί μεγάλο όγκο δεδομένων και ενεργή συμμετοχή, άρα είναι χρήσιμη για έρευνα, αλλά δεν είναι αρκετά ακριβής για καθημερινή χρήση.

Επιπλέον, τα βίντεο της μελέτης περιείχαν τυπικές σκηνές, όπως ένας σκύλος που δαγκώνει έναν άνδρα —όχι ασυνήθιστες, όπως ένας άνδρας που δαγκώνει σκύλο. Έτσι, δεν είναι σαφές αν η τεχνική μπορεί να συλλάβει απρόβλεπτες νοητικές εικόνες.

Κατά συνέπεια, «αν και κάποιοι ανησυχούν για σοβαρούς κινδύνους στην ιδιωτικότητα», στην πράξη «η μέθοδος δεν μπορεί εύκολα να διαβάσει τις προσωπικές σκέψεις κάποιου», είπε ο Horikawa.

Διαβάστε ακόμη

Συντάξεις Ιανουαρίου 2026: Οι ημερομηνίες πληρωμής πριν τα Χριστούγεννα και οι αυξήσεις

Google: Πάνω από τα 15 δισ. δολάρια το σχέδιο για data hub στην Ινδία

Ατζούν Ιλιτζαλί: Ο Τούρκος «βασιλιάς» του ριάλιτι μπαίνει στο Xρηματιστήριο

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα