Η αισθητική και το χιούμορ είναι δύο ευλογίες οι οποίες αισθάνομαι ότι λείπουν σε τραγικό βαθμό από τη νεοελληνική καθημερινότητά μας. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να ακούγεται μάλλον πολυτελής, αφού προϋποθέτει ότι έχει κανείς εξασφαλίσει τις βασικές βιοτικές ανάγκες του και τον απασχολεί πλέον η φιλοσοφική πλευρά της ζωής.
Αλλά, στο κάτω-κάτω, τι είναι πολυτέλεια;
Πολυτέλεια είναι η ανάγκη του περιττού, το οποίον περιττό όμως είναι αυτό που ομορφαίνει τη ζωή μας. Δεν θα μπω στα στριφνά και ολισθηρά μονοπάτια να προσδιορίσω τι ακριβώς σημαίνουν οι δύο αυτές φαινομενικά απλές έννοιες, της αισθητικής και του χιούμορ. Θα αρκεσθώ απλώς να σημειώσω ότι η Αισθητική αποτελεί αυτοτελή κλάδο της Φιλοσοφίας, με θεμελιωτή τον Αριστοτέλη, το δε χιούμορ είναι μία έννοια για την οποία η πλούσια ελληνική γλώσσα δεν διαθέτει καν αντίστοιχη λέξη, οπότε έχει καθιερωθεί η χρήση του αγγλικού όρου!
Πάντως όλοι έχουμε μία υποκειμενική αίσθηση της σημασίας αυτών των όρων και έτσι ας αρκεσθούμε σε αυτήν. Ό,τι καταλαβαίνει ο καθένας, χωρίς περαιτέρω ορισμούς και αναλύσεις.
Νομίζω λοιπόν ότι η αισθητική απουσιάζει εμφαντικά από την καθημερινότητά μας, η οποία αντιθέτως χαρακτηρίζεται από κακογουστιά, χυδαιότητα και πολύ κιτς.
Κατά βάσιν η αισθητική έχει δύο πτυχές. Την οπτική (εικόνα), και την ακουστική (λόγος).
Ο πιο βασικός και άμεσος φορέας αισθητικής θα έλεγα ότι είναι τα περίφημα ΜΜΕ, με πρώτο και κυριότερο την τηλεόραση, η οποία μπαίνει σε κάθε σπίτι και προσεγγίζει κάθε άτομο, μεταφέρει δε και εικόνα και λόγο. Αν και προσπαθώ γενικώς να περιορίζω την επαφή μου με την τηλεόραση στο ελάχιστο δυνατό, τα τελευταία κοσμοϊστορικά γεγονότα του καλοκαιριού, οι φωτιές στον Έβρο και οι πλημμύρες στην Θεσσαλία, με ανάγκασαν να δω περισσότερη τηλεόραση απ’ ότι συνηθίζω, για λόγους προφανώς ενημερωτικούς, δεδομένου του μεγέθους των δύο αυτών εθνικών τραγωδιών.
Στα διαλείμματα ή στο τέλος των επιτόπου αναμεταδόσεων τα ιδιωτικά κυρίως κανάλια φυσικά έπαιζαν διάφορα άλλα θέματα, κυρίως παλιές τριτοκλασάτες ελληνικές ταινίες, τελείως αφόρητες και φτηνιάρικες, ή συνέχιζαν την ενημερωτική εκπομπή με δηλώσεις και συνεντεύξεις διαφόρων «αρμοδίων», όπως τοπικών αρχόντων ή πολιτευτών, βουλευτών και διαφόρων άλλων μαϊντανών, οι οποίοι αφορμή ζητούσαν να προβληθούν και να κάνουν βαρύγδουπες δηλώσεις, ώστε να κερδίσουν τα περίφημα λίγα λεπτά δημοσιότητος. Και εδώ τίθεται το θέμα της αισθητικής του λόγου. Τα ελληνικά όλων αυτών των «παραγόντων» ήταν τόσο τραγικά και αγράμματα, ώστε να προκαλούν αγανάκτηση και αηδία. Δυστυχώς όση επιείκεια και αν επιστρατεύσω, δεν μπορώ παρά να ομολογήσω ότι το θέαμα και το ακρόαμα ήταν όχι απλώς αντιαισθητικό, αλλά χυδαίο και τραγικά κακόγουστο. Ένα ενδεχόμενο είναι οι τηλεοράσεις να προβάλλουν αυτά που θέλει να δει ο πολύς κόσμος, άρα να αντικατοπτρίζουν την αισθητική των πολλών. Όπως θα έπραττε κάθε κερδοσκοπική επιχείρηση η οποία προσπαθεί να πουλήσει το προϊόν που έχει την μεγαλύτερη ζήτηση.
Νομίζω όμως ότι το κριτήριο λειτουργίας των ΜΜΕ δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά και μόνον το άμεσο κέρδος. Τα ΜΜΕ οφείλουν αν όχι να προάγουν το αισθητικό επίπεδο, τουλάχιστον να μην το καταβαραθρώνουν. Άλλωστε κάθε επιτυχημένη και υγιής ιδιωτική επιχείρηση πουλάει μεν τα προϊόντα που έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση, αλλά τουλάχιστον φροντίζει οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιεί να είναι καλής ποιότητος, η δε συσκευασία των προϊόντων να είναι στοιχειωδώς ελκυστική.
Αυτά τα ολίγα περί αισθητικής. Ας έλθουμε τώρα στο θέμα του χιούμορ.
Το χιούμορ είναι, κατά τη γνώμη μου, το μόνο αντίδοτο κατά της σοβαροφάνειας. Και δυστυχώς η βαρύγδουπη σοβαροφάνεια χαρακτηρίζει όχι μόνον τον πολιτικό κόσμο της χώρας, αλλά και πολλούς εξ ημών. Αν οι πολιτικοί μας διέθεταν ψήγματα χιούμορ, αν όλοι εμείς μπορούσαμε να ασκήσουμε λίγη αυτοειρωνεία, αν γενικά επικρατούσε λιγότερη σοβαροφάνεια και περισσότερη αυτογνωσία, όλοι μας θα βγαίναμε κερδισμένοι. Ο ρεαλισμός προϋποθέτει αυτογνωσία και η αυτογνωσία προάγεται από την αίσθηση του χιούμορ. Όσο λιγότερο σπουδαίοι αισθανόμαστε, τόσο πιο αντικειμενικοί και ρεαλιστές μπορούμε να γίνουμε. Η αντικειμενικότης, ο ορθολογισμός και ο ρεαλισμός είναι αγαθά σε απόλυτη εθνική ανεπάρκεια. Και η καλύτερη συνταγή για την ανάκτησή τους είναι το χιούμορ. Προς το παρόν όμως αρκούμεθα στη συλλογική κωμωδία.
Ο απλός λαός στην καθημερινότητά του διαθέτει αρκετό χιούμορ. Οι υπόλοιποι όμως, οι σπουδαιοφανείς και οι μεγαλοσχήμονες το έχουν απορρίψει υπέρ της σοβαροφάνειας. Το χιούμορ όμως είναι το αλατοπίπερο της ζωής. Όσο λιγότερο χιούμορ έχει η ζωή μας, τόσο πιο άνοστη αυτή γίνεται.