Η Πατρίσια Λαμέλα επέστρεφε οδικώς στην πόλη Λαρούκο της Γαλικίας, στη βορειοδυτική Ισπανία, όταν έλαβε το τηλεφώνημα. Ήταν 13 Αυγούστου, λίγο πριν τις 7 μ.μ., και ένας γείτονας της είπε ότι είχε ξεσπάσει πυρκαγιά στο δάσος.
Η Λαμέλα, δήμαρχος του Λαρούκο, δεν ξαφνιάστηκε από την είδηση. Για περισσότερες από δύο εβδομάδες, η θερμοκρασία στο μικρό χωριό –που αριθμεί λιγότερους από 500 κατοίκους– παρέμενε σταθερά γύρω στους 40°C. Η άνοιξη που είχε προηγηθεί ήταν ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα υγρασίας, ευνοώντας την ανάπτυξη πυκνής βλάστησης, η οποία όμως ξεράθηκε με τη ζέστη, μετατρέποντας τα ξερόχορτα και τους θάμνους σε εύφλεκτο υλικό. Ο μικρός αριθμός κατοίκων και η έλλειψη τακτικής φροντίδας της δασικής έκτασης, σε μία από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές της χώρας, συνέβαλαν στην αύξηση της επικινδυνότητας για την εκδήλωση μεγάλης πυρκαγιάς.
Η δήμαρχος του Λαρούκο ειδοποίησε αμέσως τις περιφερειακές αρχές και ζήτησε βοήθεια. Παράλληλα, έδωσε εντολή σε δημοτικό υπάλληλο να ετοιμάσει το μοναδικό πυροσβεστικό όχημα της περιοχής, ενώ μέσω συγγενικού της προσώπου στάλθηκε μήνυμα στην ομάδα WhatsApp του χωριού για την αναζήτηση εθελοντών.
Όπως ανέφερε, τις πρώτες ώρες της πυρκαγιάς, στην προσπάθεια συμμετείχαν μόνο κάτοικοι της περιοχής και το όχημα του δήμου, καθώς οι δυνάμεις της περιφέρειας αντιμετώπιζαν τις πυρκαγιές σε άλλες περιοχές».
Μέσα σε λίγες ώρες, η πυρκαγιά στο Λαρούκο εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί στη Γαλικία, καταστρέφοντας έκταση άνω των 300 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η πόλη δεν ήταν η μόνη την οποία καταγράφηκαν μεγάλες πυρκαγιές – δεκάδες παρόμοια περιστατικά ξέσπασαν σε όλη την Ισπανία και την Πορτογαλία στα μέσα Αυγούστου, πιέζοντας έντονα τις αρμόδιες αρχές. Σύμφωνα με δηλώσεις τοπικών αξιωματούχων, πυροσβεστών και κατοίκων, καταγράφηκαν σοβαρές δυσκολίες στον συντονισμό των επιχειρήσεων κατάσβεσης, καθώς οι διαθέσιμες δυνάμεις δεν επαρκούσαν για να αντιμετωπίσουν τον μεγάλο αριθμό πυρκαγιών που βρίσκονταν σε εξέλιξη ταυτόχρονα, σύμφωνα με το Bloomberg.
Πέρα από την Ιβηρική Χερσόνησο, παρόμοιες καταστροφές καταγράφηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Φέτος, περισσότερες από 1.900 πυρκαγιές ξέσπασαν σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταστρέφοντας συνολική έκταση 9.860 τετραγωνικών χιλιομέτρων – μεγαλύτερη από την έκταση της Κύπρου. Τα στοιχεία βασίζονται σε δορυφορικές εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί καθοριστικό παράγοντα πίσω από τη συχνότητα και την ένταση των φαινομένων. Η Ευρώπη είναι η ήπειρος με τη ταχύτερη άνοδο θερμοκρασιών παγκοσμίως, και οι συνθήκες έντονης ζέστης και παρατεταμένης ξηρασίας που ευνόησαν την εξάπλωση των πυρκαγιών αναμένεται να ενισχυθούν τις επόμενες δεκαετίες. Οι ίδιες συνθήκες αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης ισχυρών ανέμων, οι οποίοι δυσχεραίνουν περαιτέρω την κατάσβεση, προκαλώντας συνεχείς αναζωπυρώσεις.
Ωστόσο, η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι ο μόνος παράγοντας. Σε πολλές περιπτώσεις, η απουσία συντονισμού μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, η κατακερματισμένη ιδιοκτησία της γης και η περιορισμένη διαθεσιμότητα πόρων για τις πυροσβεστικές αρχές συνέβαλαν στην ταχεία εξάπλωση των πυρκαγιών, καθιστώντας τις δύσκολα ελέγξιμες.
Ορισμένα κράτη, όπως η Ελλάδα, έχουν ξεκινήσει να επενδύουν συστηματικά σε τεχνολογικά μέσα επιτήρησης και μέσα πυρόσβεσης, με στόχο τη μείωση των επιπτώσεων. Ωστόσο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι κίνδυνοι παραμένουν αυξημένοι, καθώς οι θερμοκρασίες συνεχίζουν να καταγράφουν νέα ρεκόρ σε παγκόσμια κλίμακα.
Το φετινό καλοκαίρι, η εξέλιξη των πυρκαγιών στη Γαλικία φάνηκε «αρκετά ασυνήθιστη», σύμφωνα με τη δήμαρχο του Λαρούκο. Μάλιστα, η ίδια δήλωσε πως, «υπήρξαν απρόβλεπτες αλλαγές στην κατεύθυνση και την ταχύτητα διάδοσης της φωτιάς». Αυτές οι μεταβολές δυσχέραναν τον σχεδιασμό και την αποτελεσματική διαχείριση της κατάστασης από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Στις 13 Αυγούστου, η φωτιά εξαπλώθηκε στην πλαγιά του χωριού Φρέισιντο, αλλά οι δυνατοί άνεμοι άλλαξαν της κατεύθυνσή της, με αποτέλεσμα να εξαπλωθεί με μεγάλη ταχύτητα προς τους οικισμούς. Η δήμαρχος τόνισε πως τέτοιες απρόσμενες αλλαγές στην πορεία των πυρκαγιών «συνέβησαν για πρώτη φορά».
Ακολουθεί χάρτης της έκτασης που κατεστράφη από τις φωτιές στο Λαρούκο και την ευρύτερη περιοχή:
Στο Λαρούκο, οι εθελοντές συμμετείχαν αδιάκοπα στις προσπάθειες κατάσβεσης για αρκετές ημέρες. Η ένταση των συνθηκών ήταν τόσο μεγάλη, που ένας πυροσβέστης κατέρρευσε έπειτα από 17 συνεχόμενες ώρες στο πεδίο. Η υποστήριξη από τις τοπικές, περιφερειακές και κρατικές αρχές, καθώς και από τις ένοπλες δυνάμεις, ήταν περιορισμένη, καθώς παρόμοιες φωτιές είχαν ξεσπάσει ταυτόχρονα σε πολλές άλλες περιοχές.
Για πρώτη φορά, η Ισπανία ενεργοποίησε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ένα μέσο που επιτρέπει στα κράτη-μέλη να ζητούν βοήθεια από άλλες χώρες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης μεγάλης κλίμακας.
Η δήμαρχος του Λαρούκο ανέφερε ότι οι διαθέσιμοι πόροι «δεν επαρκούσαν για την αντιμετώπιση της κατάστασης». Όπως δήλωσε, «η ένταση και η ταχύτητα εξάπλωσης της φωτιάς, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη εκδήλωση πολλών εστιών, δυσκόλεψαν σημαντικά τον συντονισμό και την άμεση ανταπόκριση».
Ωστόσο, οι καθυστερήσεις στις αποφάσεις των αρμόδιων αρχών εμπόδισαν την άμεση κινητοποίηση. Ακόμη και μετά την αποκλιμάκωση της αρχικής κρίσης, μια πυρκαγιά που ξέσπασε σε δημοτική χωματερή με πλαστικά απορρίμματα, στην πόλη Α-Ρούα, παρέμεινε ενεργή για περισσότερες από δύο εβδομάδες. Σύμφωνα με τη δήμαρχο της περιοχής, Μαρία Γκονθάλεθ, «η καθυστέρηση στην κατάσβεση οφειλόταν σε έλλειψη συνεννόησης μεταξύ των αρχών της περιφέρειας σχετικά με το ποιος όφειλε να παρέμβει. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε καμία ενέργεια».
Αντίστοιχα, στην Πορτογαλία, η αντιμετώπιση των πυρκαγιών το φετινό καλοκαίρι επηρεάστηκε από διαδικαστικά και διοικητικά εμπόδια. Τον Αύγουστο, ο πρωθυπουργός Λουίς Μοντενέγκρο δέχθηκε επικρίσεις επειδή δεν προχώρησε εγκαίρως στην ενεργοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών μηχανισμών υποστήριξης, ούτε κήρυξε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», η οποία θα επέτρεπε την άμεση διάθεση πρόσθετων πόρων στις πληγείσες περιοχές. Σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας της κυβέρνησης, τέτοιου είδους αποφάσεις απαιτούν έγκριση σε συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου, οι οποίες πραγματοποιούνται λιγότερο συχνά κατά τη θερινή περίοδο.
Πέρα από την πολιτική, ένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα για την πρόληψη των πυρκαγιών στην Ευρώπη είναι η κατακερματισμένη ιδιοκτησία της γης στην περιοχή.
Στη βόρεια Ισπανία και την Πορτογαλία, μεγάλο μέρος των δασικών εκτάσεων είναι ιδιωτικό και χωρίζεται σε πολλά μικρά τμήματα. Πολλά από αυτά ανήκουν σε ιδιοκτήτες που δεν κατοικούν πλέον στην περιοχή – ορισμένοι μάλιστα αγνοούν ότι εξακολουθούν να τα κατέχουν.
Η νομοθεσία προβλέπει ότι οι ιδιοκτήτες είναι υπεύθυνοι για τον καθαρισμό των εκτάσεων από ξερά χόρτα και άλλα εύφλεκτα υλικά, κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ένα παλιό γαλικιανό ρητό, «οι πυρκαγιές δεν σβήνουν το καλοκαίρι, αλλά τον χειμώνα, με καθαρά δάση». Ωστόσο, η εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Οι συνέπειες είναι σοβαρές. Στην πόλη Α-Ρούα, η φωτιά έκαψε μεγάλες εκτάσεις ιδιωτικών και εγκαταλελειμμένων εκτάσεων. Παρόλα αυτά, δορυφορικές εικόνες έδειξαν πως οι περιοχές γύρω από τον οικισμό, όπου οι κάτοικοι φροντίζουν εδώ και χρόνια τις καλλιέργειές τους, παρέμειναν σχεδόν ανεπηρέαστες.
Ακολουθεί γράφημα με συγκεντρωτικά στοιχεία που αποτυπώνουν την έκταση των καταστροφών από πυρκαγιές σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες το 2025, σε σύγκριση με ιστορικά δεδομένα προηγούμενων ετών:
«Οι άνθρωποι που φρόντιζαν τις καλλιέργειές τους μας έσωσαν», είπε η δήμαρχος της Α-Ρούα, Γκονθάλεθ. «Αν η υπόλοιπη περιοχή είχε φροντιστεί με τον ίδιο τρόπο, η καταστροφή θα ήταν πολύ μικρότερη. «Ίσως κάποια σημεία να είχαν καεί, αλλά όχι 300 ή 400 τετραγωνικά χιλιόμετρα», πρόσθεσε.
Παρόμοιες καταστάσεις καταγράφηκαν και στον νομό Οντ, στη νότια Γαλλία, όπου φέτος το καλοκαίρι εκδηλώθηκαν οι σοβαρότερες πυρκαγιές των τελευταίων 70 ετών. Η συνολική έκταση που επλήγη υπερέβαινε την έκταση της πόλης του Παρισιού.
Οι σημαντικότερες ζημιές εντοπίστηκαν σε περιοχές που είχαν εγκαταλειφθεί και δεν καλλιεργούνταν πλέον. Ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Φρανσουά Μπαϊρού, κατά την επίσκεψή του τον Αύγουστο στην πληγείσα περιοχή, τόνισε ότι «σε περιοχές όπου οι κάτοικοι φροντίζουν τις καλλιέργειές τους, η εξάπλωση της πυρκαγιάς περιορίστηκε σημαντικά». Αντιθέτως, σε περιοχές με πυκνή άγρια βλάστηση, η πυρκαγιά εξαπλώθηκε με ταχύτερο ρυθμό.
Παρά τις βέλτιστες πρακτικές και τα δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης, η κλιματική αλλαγή καθιστά την κατάσβεση των πυρκαγιών στην Ευρώπη ολοένα και πιο δύσκολη για τις αρμόδιες αρχές.
Η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος, που φέτος επλήγησαν από μεγάλες πυρκαγιές, παλαιότερα θα αντιμετώπιζαν αντίστοιχα φαινόμενα μόνο μία φορά κάθε εκατό χρόνια. Σύμφωνα με ειδικούς του World Weather Attribution στο Imperial College του Λονδίνου, τέτοια φαινόμενα λαμβάνουν πλέον χώρα περίπου κάθε είκοσι χρόνια, λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει αυξήσει κατά δέκα φορές την πιθανότητα εκδήλωσης τέτοιων πυρκαγιών και κατά 22% την έντασή τους. Αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνονται σε έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο από ομάδα επιστημόνων που μελετά τη σύνδεση ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή και σε φαινόμενα όπως οι πυρκαγιές. Μια δεύτερη έκθεση, που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες αύξησαν κατά 40 φορές την πιθανότητα πυρκαγιών στην Ισπανία και την Πορτογαλία, ενώ η έντασή τους αυξήθηκε κατά 30% περίπου.
Οι πυρκαγιές στη Μεσόγειο όχι μόνο επιδεινώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά συμβάλλουν και στην επιτάχυνσή της. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Παρακολούθησης της Ατμόσφαιρας «Copernicus» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις φετινές πυρκαγιές στην Ισπανία σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων 23 ετών.
Για να περιορίσει τον κίνδυνο μελλοντικών πυρκαγιών, η Ελλάδα υλοποιεί ένα ευρύ πρόγραμμα πρόληψης, με συνολικό προϋπολογισμό 2 δισεκατομμύρια ευρώ, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο του προγράμματος προβλέπεται η αγορά πυροσβεστικών αεροσκαφών, μη επανδρωμένων συστημάτων για εναέρια παρακολούθηση, εξοπλισμού εντοπισμού και κατάσβεσης, η δημιουργία κέντρων ελέγχου, καθώς και η ενίσχυση του στόλου με περισσότερα από 1.000 νέα πυροσβεστικά οχήματα. Ταυτόχρονα, εντείνονται και οι προσπάθειες καθαρισμού των δασών, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εξάπλωσης της φωτιάς.
Τα μέτρα αυτά βοήθησαν την Ελλάδα να αποφύγει φέτος ταυτόχρονες και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές μεγάλης έκτασης, όπως εκείνες που καταγράφηκαν στην Ισπανία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία. Ωστόσο, σοβαρά περιστατικά έλαβαν χώρα: περίπου 32.000 κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, μεταξύ αυτών και 5.000 τουρίστες στην Κρήτη. Ένα άτομο έχασε τη ζωή του, 13 πυροσβέστες τραυματίστηκαν και μεγάλο μέρος των Κυθήρων υπέστη καταστροφές από τη φωτιά.
Ο Απόστολος Βουλγαράκης, εμπειρογνώμονας σε θέματα πυρκαγιών στο Πολυτεχνείο Κρήτης και συν-συγγραφέας της μελέτης του Imperial College, σημειώνει ότι η περιοχή γύρω από την Αθήνα «έχει ήδη χάσει πάνω από το 40% της δασικής της έκτασης σε λιγότερο από μια δεκαετία».
Η φετινή περίοδος πυρκαγιών στην Ευρώπη δείχνει πως η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο καταστροφής, ακόμη και για τις χώρες που διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές. «Η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει ανησυχητική», σημειώνει ο Βουλγαράκης. «Είναι το τρίτο συνεχόμενο καλοκαίρι με εκτεταμένες καταστροφές από πυρκαγιές».
Διαβάστε ακόμη
Goldman Sachs: Μια νέα εποχή ανατέλλει στις αγορές (πίνακες)
O Τραμπ πιέζει την ΕΕ για δασμούς 100% σε Ινδία και Κίνα με στόχο τον Πούτιν
Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Επικίνδυνη αποστολή» η ομιλία της για την Κατάσταση της ΕΕ
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.