Η 5η Μαρτίου 1953 ήταν μια ασυνήθιστα κρύα χειμωνιάτικη μέρα ακόμη και για τη Ρωσία, με τη θερμοκρασία στους -18 βαθμούς. Στο Κούντσεβο, ένα προάστιο της Μόσχας, το κρύο ήταν επίσης τσουχτερό. Εκεί πέρασε τις τελευταίες μέρες και ώρες του ο Ιωσήφ Στάλιν, απολυταρχικός δικτάτορας τότε της γιγαντιαίας Σοβιετικής Ένωσης.

Γύρω στις 9.50 μ.μ., οι γιατροί διαπίστωσαν τον θάνατο του 74χρονου Στάλιν. Συγκλήθηκε ειδική επιτροπή, κηρύχθηκε εθνικό πένθος και παρά το κρύο μεγάλες ουρές σχηματίστηκαν μπροστά από την Αίθουσα των Κιόνων, την πρώην συνέλευση των ευγενών, όπου εκτέθηκε η σορός του «Πατέρα των Εθνών».

Χρειάστηκαν τρία χρόνια για να αποστασιοποιηθεί η σοβιετική ηγεσία από τη «λατρεία της προσωπικότητας του Στάλιν» το 1956 και μόλις τη δεκαετία του 1960 δηλώθηκε για πρώτη φορά δημόσια ποιος πραγματικά ήταν: ένας κατά συρροή δολοφόνος.

Γεννημένος ως Ιωσήφ Τζουγκασβίλι στη Γεωργία, ο επαγγελματίας επαναστάτης του οποίου το ψευδώνυμο σημαίνει «ο Ατσάλινος», κυβέρνησε τη Σοβιετική Ένωση από το 1923. Κατά τη διάρκεια των τριών αυτών δεκαετιών, οι ιστορικοί εκτιμούν ότι περίπου 40 εκατομμύρια άνθρωποι απελάθηκαν, εκτελέστηκαν, λιμοκτόνησαν, σκοτώθηκαν ή σακατεύτηκαν στα γκούλαγκ, ανάμεσά τους και τα καλύτερα μυαλά της ρωσικής ιντελιγκέντσιας.

Από τον θάνατο του Στάλιν στον νεοσταλινισμό

«Ο θάνατος του Στάλιν είναι η πρώτη ζωντανή παιδική μου ανάμνηση», λέει η Ιρίνα Σερμπάκοβα, πρωτοπόρος και συνιδρύτρια της οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα “Memorial”, η οποία έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης το 2022. «Ήμουν νήπιο τότε, το 1953, αλλά θυμάμαι καλά τον θάνατο του Στάλιν. Το αντιλήφθηκα με έναν παιδικό τρόπο, ειδικά την ατμόσφαιρα: πώς το παγερό κρύο και ο φόβος -οι τελευταίοι καταθλιπτικοί μήνες της σταλινικής περιόδου- μετατράπηκαν σε μια προσδοκία της άνοιξης».

Και η άνοιξη ξεκίνησε με την απελευθέρωση της χώρας από τον τύραννο. Το ταριχευμένο σώμα του, το οποίο αρχικά κρατούσε συντροφιά στη μούμια του Λένιν στο μαυσωλείο της Κόκκινης Πλατείας, θάφτηκε στο τείχος του Κρεμλίνου το 1961.

Αμέτρητα μνημεία και προτομές του Στάλιν στη Σοβιετική Ένωση και σε άλλες χώρες του ανατολικού μπλοκ καταστράφηκαν μαζικά.

Το 1989 ιδρύθηκε το “Memorial” – ένα δίκτυο οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα που αφιερώθηκε στην ενασχόληση από την τρομοκρατία του Στάλιν.

Διαβάστε τη συνέχεια στην DW