Ο κ. Λευτέρης Αναστασάκης είναι χημικός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών στη Βιομηχανική Πολιτική και Ιστορία. Βασικά, είναι και ερευνητής.
Η ιστορία της ελληνικής μεταπολεμικής βιομηχανίας αποτέλεσε πόλο έλξης για αρκετούς ερευνητές, όπως και για τον προαναφερθέντα. Στο επίκεντρο όμως της υφιστάμενης βιβλιογραφίας βρίσκεται η οικονομική και κοινωνική συνιστώσα της, ενώ έχει σχεδόν αγνοηθεί η τεχνολογική διάσταση και συνεισφορά της.
Αυτό το κενό στη βιβλιογραφία, λοιπόν, έρχεται να καλύψει το νέο βιβλίο του Λευτέρη Αναστασάκη. Κι όλα αυτά ενώ έχει προηγηθεί ενδελεχής έρευνα πρωτογενούς υλικού.
Ο συγγραφέας, ανατρέχοντας σε δημόσια διαθέσιμα αρχεία, αλλά και σε αρχεία ιστορικών πρωταγωνιστών της περιόδου, θέτει τρία κομβικά ερωτήματα:
- αν αναπτύχθηκε τεχνολογική καινοτομία στην Ελλάδα,
- αν η μεταπολεμική βιομηχανία συνεισέφερε στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου στη χώρα, και
- αν η εγχώρια βιομηχανία συνέβαλε στη βελτίωση της εκπαίδευσης στη μεταπολεμική Ελλάδα.
Aξιοποιώντας δημοσιευμένα και αντικειμενικά ποσοτικά δεδομένα, o Λευτέρης Αναστασάκης απαντά σε αυτά τα ερωτήματα με τρόπο απροσδόκητα θετικό, ανατρέποντας την καθεστηκυία άποψη για το ζήτημα και, βασικά, διαλύοντας τους διαδεδομένους μύθους.
Με πρωτότυπη μέθοδο, ο συγγραφέας, πέραν των συνολικών στατιστικών, «βάζει στο μικροσκόπιο» επτά εμβληματικές επιχειρήσεις της περιόδου 1950-1973, αντιπροσωπευτικές για την ελληνική βιομηχανία, καθώς αποτελούσαν το 25% του τότε μεγέθους της.
Όπως αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου ο Γιάννης Στουρνάρας, Διοικητής Τράπεζας της Ελλάδος, το εν λόγω βιβλίο αποτελεί μια εκτεταμένη σύνοψη του διδακτορικού του στο ΕΚΠΑ που ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Το θέμα που επέλεξε και που δίνει τον τίτλο στο βιβλίο παρέχει στον συγγραφέα την ευκαιρία να ανατρέξει στη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας και να παρουσιάσει στην ουσία την πορεία του ελληνικού μεταποιητικού κλάδου από το 1950 σχεδόν μέχρι το τέλος της δικτατορίας.
Ως στέλεχος βιομηχανιών με μακρά θητεία και εμπειρία σε διάφορους κλάδους της, ο Λευτέρης Αναστασάκης γνωρίζει πράγματα και καταστάσεις εκ των έσω και έχει τη γνώση και την εμπειρία για να προσεγγίσει το θέμα του με επιστημονική δεξιότητα και επαγγελματική ευσυνειδησία.
Ο συγγραφέας επέλεξε να εξετάσει το θέμα του μέσα από επτά εμβληματικές ελληνικές βιομηχανίες, που σημάδεψαν τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη
της χώρας κατά την περίοδο εκείνη, έγιναν παράδειγμα καινοτόμων πρακτικών και συνέβαλαν στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Πρόκειται για τις: Χαλυβουργική ΑΕ, Τσιμέντα ΤΙΤΑΝ, ΑΓΕΤ Ηρακλής, Πειραϊκή Πατραϊκή, ΙΖΟΛΑ, Πετζετάκις και Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Ονόματα βαριά και αποτυπωμένα στο υποσυνείδητο (και στο συνειδητό) όσων έζησαν κατά το μεγαλύτερο διάστημα του 20ού αιώνα. Εταιρείες που όλες μαζί αποτελούσαν κάποια στιγμή το 25% του συνολικού μεγέθους της ελληνικής βιομηχανίας.
Για να καταφέρει όμως να απαντήσει τα ερωτήματά του, ο Λευτέρης Αναστασάκης επιχειρεί έναν άθλο: εξετάζει με εξονυχιστική λεπτομέρεια τις υπό μελέτη εταιρείες και μέσα από τα ευρήματά του καταλήγει στα τόσο σημαντικά και ενδιαφέροντα συμπεράσματά του. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει την ιστορία της ιδρύσεως των εταιρειών, λεπτομέρειες για τη ζωή και το έργο των ιδρυτών τους και άγνωστα μέχρι σήμερα στοιχεία, που αποτελούν αποτέλεσμα προσωπικής του έρευνας και συζητήσεών του με πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διοίκηση των εταιρειών αυτών.
Το βιβλίο του Λευτέρη Αναστασάκη πραγματεύεται ένα θέμα το οποίο έχει ερευνηθεί περιορισμένα στην ελληνική βιβλιογραφία. Η ανάπτυξη, η εξέλιξη και τα αποτελέσματα της βιομηχανίας μετά το 1950 έχουν μελετηθεί από ορισμένους συγγραφείς, κανένας όμως δεν είχε εξετάσει την τεχνολογική συνιστώσα της. Γι’ αυτό τον λόγο το βιβλίο είναι πολύτιμο για τον μελετητή της μεταπολεμικής περιόδου και για τον οικονομικό ιστορικό, που εξετάζει τις παραμέτρους που διαμόρφωσαν την έκρηξη της οικονομικής ανάπτυξης κατά την προδικτατορική περίοδο.
Οι ιστορίες που παρουσιάζονται στο βιβλίο
Μέσα στο βιβλίο, όπως προαναφέρθηκε, περιγράφονται οι ιστορίες των μεγάλων επιχειρήσεων: Πειραϊκή Πατραϊκή, Τιτάνας, ΑΓΕΤ Ηρακλής, Χαλυβουργική, ΙΖΟΛΑ, Πετζετάκις, Ναυπηγεία Σκαραμαγκά.
Πειραϊκή Πατραϊκή: HKλωστοϋφαντουργία σηματοδότησε παγκοσμίως την έναρξη της Βιομηχανικής Επανάστασης. Στην εταιρία χρησιμοποιήθηκε Γερμανικός εξοπλισμός ενός εκ των δύο μετόχων (Στράτος Κατσάμπας), του Κατσάμπα. Το 1928 η εταιρία δημιούργησε υφαντήριο 100 αργαλειών. Όμως η έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την εταιρία υπερδανεισμένη. Ωστόσο ο υπερπληθωρισμός της κατοχικής περιόδου εκμηδένισε τα χρέη αυτά. Στη 10ετία του 1960 η εταιρία εισέρχεται στην παραγωγή του διάσημου υφάσματος denimδηλαδή του μπλουτζίν και αμέσως μετά επεκτάθηκε και στην εριουργία, παράγοντας για πρώτη φορά συνθετικά νήματα.
Τσιμέντα Τιτάνας και ΑΓΕΤ: Μέχρι τις αρχές του 1970 το σύνολο σχεδόν του τσιμέντου διακινείτο σε σακιά, ενώ ελάχιστο σε χύμα μορφή. Η τροφοδοσία των επιλιμένιων κέντρων διανομής ώθησε Τιτάνα και ΑΓΕΤ να αποκτήσουν τεχνογνωσία και στη θαλάσσια μεταφορά τσιμέντου με τον Τιτάνατου Νίκου Κανελλόπουλου σταδιακά να έχει πολλά πλοία για εξαγωγή τσιμέντου στον Περσικό Κόλπο. Παράλληλα η ΑΓΕΤ διέθετε 17 πλοία κάνοντας εξαγωγές ακόμη και στις ΗΠΑ.
Χαλυβουργική: Toπολιτικό εγχείρημα της μεταπολεμικής ειρηνικής Ευρώπης στηρίχθηκε στη χαλυβουργία με δεδομένο ότι η συνθήκη των Βερσαλλιών στέρησε από τη Γερμανία το 75% των σιδηρομεταλλευμάτων της και το 28% των κοιτασμάτων άνθρακα. Έτσι η χαλυβουργία που ήταν μέχρι το 1940 για την Ελλάδα μια μικρή αρχίζει να αναπτύσσεται. Η άνοδος αυτή ευνόησε τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο να δημιουργήσει από ένα μικρό κατάστημα σιδηρικών τον βιομηχανικό κολοσσό που γνωρίσαμε.
ΙΖΟΛΑ: Το όνομα ΙΖΟΛΑ προέρχεται από τη συντόμευση της αγγλικής isolation. Αφού η εταιρία προπολεμικά παρήγαγε σωλήνες μόνωσης καλωδίων. Η οικογένεια Δράκου με δανειακά κεφάλαια δύο φίλων και εμπορικό κατάστημα υδραυλικών ειδών στο κέντρο της Αθήνας, καταφέρνει το 1946 να πάρει την εταιρία στα χέρια της ενώ κατείχε αρχικώς το 20% αυτής. Με το σχέδιο Μάρσαλ η εταιρία επεκτάθηκε στις λευκές συσκευές και με τη συνεργασία της ΔΕΗ ΔΕΗ-0,11% όχι πάντα επ’ ωφελεία της δεύτερης αφού δεν υπήρχαν παροχές ρεύματος σε όλα τα νοικοκυριά επέκτεινε τις δραστηριότητές της.
Πετζετάκις: H σημαντικότερη Ελληνική ευρεσιτεχνία είναι αυτή του Πετζετάκι που δημιούργησε το 1960 έναν νέο υποκλάδο, παραγωγής παγκοσμίων εύκαμπτων σωλήνων υψηλής αντοχής από PVC.
Ναυπηγεία Σκαραμαγκά: Παρόλο που η ναυπηγική είναι αρχαία τέχνη που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα προ Χριστού, οι Ελληνες δεν είχαν δημιουργήσει αξιόλογη ναυπηγοεπισκευαστική μονάδα μέχρι το 1956, παρά τις επιτυχίες τους στη θάλασσα. Ετσι ο Νιάρχος αποφασίζει να αντιγράψει 100% ένα ναυπηγείο διότι θεωρούσε τον τρόπο αυτόν οικονομικότερο και ταχύτερο. Ετσι ξεκινάνε τη δραστηριότητά τους τα ναυπηγεία. Θα ακολουθήσει συνεργασία Νιάρχου με Ανδρεάδη.
Όπως αναφέρει ο διοικητής της ΤτΕ κ. Γιάννης Στουρνάρας, το βιβλίο αυτό συμβάλλει στο να ανοίξει μια γόνιμη συζήτηση για τη μεταπολεμική βιομηχανία, ένα θέμα το οποίο είτε δεν έχει συζητηθεί επαρκώς είτε έχει αντιμετωπιστεί συχνά με καχυποψία.
Ο Τολστόι έχει γράψει πως όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες, η κάθε δυστυχισμένη διαφορετική. Μέσω της παραπάνω φράσης ο γνωστός επιχειρηματίας- τραπεζίτης κ. Παναγιώτης Βουρλούμης επιχειρεί να εξηγήσει γιατί πτώχευσαν οι 5 από τις 7 παραπάνω βιομηχανίες.
Σε κάθε περίπτωση, γράφαμε παραπάνω πως αυτό το βιβλίο είναι πολύτιμο για τον μελετητή της μεταπολεμικής περιόδου και για τον οικονομικό ιστορικό. Ταυτόχρονα, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τον ερασιτέχνη ιστοριοδίφη της εποχής, αλλά και για τον φοιτητή που μελετά την τεχνολογική, οικονομική και κοινωνική εξέλιξη στη μεταπολεμική Ελλάδα.
Η εστίαση γίνεται στη μεταπολεμική βιομηχανία στη χώρα μας, η οποία αντιμετώπισε με θάρρος και αποτελεσματικότητα την πρόκληση της εισόδου της χώρας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Με έμφαση σε επενδύσεις, εκπαίδευση στελεχών και εφαρμοσμένες καινοτομίες, η ελληνική βιομηχανία συνετέλεσε καθοριστικά στην οικονομική άνοδο της περιόδου και κατέστησε τη χώρα επιλέξιμη και από οικονομικής σκοπιάς για συμμετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Και αυτό αποτελεί μία από τις αφανείς αλήθειες αυτού του βιβλίου.
Πληροφορίες
Ημερομηνία έκδοσης: Νοέμβριος 2021
Εκδότης: economia Publishing
Γλώσσα: Ελληνικά
Σελίδες: 520
ISBN: 978-960-9490-63-4
Τύπος εξώφυλλου: Μαλακό Εξώφυλλο
Συγγραφέας: Λευτέρης Αναστασάκης
Διαβάστε ακόμη:
Αυξήσεις στο ρεύμα: Έρχονται νέα μέτρα για στήριξη σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις
Omicron: Στο έλεος της πανδημίας η Ευρώπη – Ξεπέρασαν τα 100 εκατομμύρια τα κρούσματα