Προφανώς, δεν ήταν μόνο η κατάρρευση της σοδειάς που κατέβασε τους εξαγριωμένους πολίτες στους δρόμους και τελικά μέσα στο προεδρικό μέγαρο.
Ήταν, όμως, το «κερασάκι στην τούρτα» ή -όπως λένε οι Αμερικάνοι- «το άχυρο που έσπασε την πλάτη της καμήλας».
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Μόλις τρία χρόνια πριν, η Σρι Λάνκα παρουσιαζόταν ως μία δυναμικά αναπτυσσόμενη οικονομία. H Παγκόσμια Τράπεζα την είχε αναβαθμίσει στην κατηγορία «upper middle income».
Μία σειρά διαχειριστικών λαθών από την κυβέρνηση του εκτοπισμένου, πλέον, πρώην προέδρου Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα, σε συνδυασμό με την πανδημική κρίση που έπληξε την άλλοτε κραταιά τουριστική βιομηχανία, «στέγνωσαν» τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας.
Τότε, ο Ρατζαπάκσα πίστεψε ότι βρήκε τη χρυσή λύση σε δύο προβλήματα ταυτόχρονα:
από τη μία, την έλλειψη κεφαλαίων για εισαγωγές και από την άλλη, τη μαζική χρήση λιπασμάτων/φυτοφαρμάκων, που ενοχοποιούνται για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, αλλά και της υγείας των κατοίκων στις αγροτικές περιοχές.
Και έτσι, τον Μάιο του 2021, η κυβέρνηση επέβαλε πλήρη απαγόρευση στις εισαγωγές χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.
Το πρώτο κράτος στον κόσμο με πλήρως οργανικές καλλιέργειες
Στόχος της κυβερνητικής απόφασης ήταν :
- αφενός, να εξοικονομήσει έως και 400 εκατομμύρια δολάρια από το κόστος εισαγωγών αυτών των προϊόντων
- αφετέρου, να υλοποιήσει την πολιτική «100% οργανικές καλλιέργειες», που αποτελούσε προεκλογική δέσμευση του προέδρου.
Η Σρι Λάνκα ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που προσπάθησε να ακολουθήσει πολιτική μηδενικής χρήσης χημικών στις καλλιέργειες.
Υπερήφανος για την πολιτική αυτή, στη Σύνοδο Τροφίμων του ΟΗΕ, ο Ρατζαπάκσα είχε καλέσει και άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Σρι Λάνκα.
Όμως, τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν και δεν ήταν θετικά.
Καταρχάς, η απόφαση προκάλεσε οργή μέρους των 2.000.000 αγροτών της χώρας, καθώς οι βιολογικές εναλλακτικές που προτάθηκαν από την κυβέρνηση δεν ήταν αρκετές, ούτε επιδοτήθηκαν, όπως γινόταν μέχρι τότε με τα χημικά λιπάσματα/φυτοφάρματα. Μεγάλο μέρος των εκτάσεων έμεινε ακαλλιέργητο.
Οι εκτάσεις που καλλιεργήθηκαν απέδωσαν μικρότερες σοδειές.
Η παραγωγή ρυζιού, κρίσιμη για τη διατροφή του πληθυσμού των 22 εκατομμυρίων κατοίκων, μειώθηκε κατά 20%-30%, αναγκάζοντας την χώρα σε εισαγωγές.
Η βιομηχανία τσαγιού, μία από τις κυριότερες εξαγωγικές βιομηχανίες της χώρας και βασική πηγή συναλλάγματος, υπέστη ζημιά που ξεπέρασε τα 400 εκατομμύρια δολάρια, αφού η παραγωγή μειώθηκε κατά περίπου 20%.
Ανάλογη ήταν η εικόνα στην παραγωγή καρύδας και καουτσούκ.
Σε συνδυασμό με την κατάρρευση της τουριστικής βιομηχανίας λόγω του Covid, η Σρι Λάνκα γνώρισε την εκτόξευση του πληθωρισμού και τις πρώτες ελλείψεις τροφίμων, ήδη από το φθινόπωρο του 2021.
Το Νοέμβριο του 2021, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να άρει -μερικώς- την απαγόρευση της χρήσης λιπασμάτων/ φυτοφαρμάκων και λίγο αργότερα προχώρησε σε πλήρη άρση της απαγόρευσης.
Ήταν, όμως, αργά. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να έχει εκτοξεύσει το κόστος και τις κρατικές επιδοτήσεις να μην επανέρχονται, οι περισσότεροι αγρότες δεν είχαν τα κεφάλαια για να αγοράσουν λιπάσματα/φυτοφάρμακα. Ακόμα και όσοι διέθεταν τα κεφάλαια, όπως οι μεγάλοι συνεταιρισμοί, δυσκολεύονταν να τα προμηθευτούν λόγω των ελλείψεων που παρατηρούνται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επίσης, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να δεσμευτεί ότι θα στηρίξει με επιδοτήσεις συνολικού ύψους 350 εκατομμυρίων δολαρίων τους καλλιεργητές που υπέστησαν μείωση της σοδειάς τους.
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία: τα καταστήματα αναγκάστηκαν να πωλούν με δελτίο, οι τιμές εκτοξεύτηκαν, στις ελλείψεις προστέθηκαν τα ακριβά καύσιμα, η εκτόξευση του δημόσιου χρέους και η στάση πληρωμών. Οι διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν σποραδικά εξελίχθηκαν σε μαζικές διαδηλώσεις και τελικά σε ένα κίνημα που οδήγησε στην κατάληψη του προεδρικού παλατιού, στην παραίτηση και φυγή του τρία χρόνια πριν εκλεγμένου με πολλές φιλοδοξίες Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα.
Είναι νεκρές οι οργανικές καλλιέργειες;
Οι σκεπτικιστές λένε ότι «το πείραμα της Σρι Λάνκα» αποδεικνύει ότι η πλήρως βιώσιμη γεωργία – σε μεγάλη κλίμακα- αποτελεί μακρινό όνειρο.
Όπως παραδέχθηκε ο επικεφαλής του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για τις Πολιτικές Τροφίμων (IFPRI), Shahidur Rashid: «Οι πολιτικοί θα σκεφτούν τώρα, “γιατί να διακινδυνεύσουμε;” Η μείωση των χημικών ρύπων στο έδαφος, το νερό και τον αέρα είναι αναμφισβήτητα καλά για το περιβάλλον. Αλλά το ερώτημα είναι πώς θα το κάνουμε αυτό; Θα πρέπει να είναι μια σταδιακή διαδικασία».
Το πρόβλημα έγκειται κυρίως στην αντικατάσταση των χημικών με βιολογικά λιπάσματα. Η παραγωγή κοπριάς- το βασικό αντικατάστατο- απαιτεί μεγάλους πληθυσμούς παραγωγικών ζώων, διαδικασία που με τη σειρά της επιβαρύνει με πολλαπλούς τρόπους το περιβάλλον.
Οι υποστηρικτές των οργανικών καλλιεργειών επιμένουν. Και αντιλέγουν ότι στη Σρι Λάνκα η αποτυχία οφείλεται στην απότομη στροφή που επέβαλε η κυβέρνηση.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κινήσεων για τη Βιολογική Γεωργία (IFOAM – Organics International ), ο επικεφαλής του Κινήματος Lanka Organic Agriculture Movement (LOAM) στη Σρι Λάνκα, Thilak Kariyawasam, τονίζει ότι η στροφή στις πλήρως οργανικές καλλιέργειες είναι ακόμα εφικτή, υπό προϋποθέσεις:
«Ως κίνημα, κάνουμε εκστρατεία εδώ και χρόνια, ζητώντας επιδοτήσεις για την αγορά βιολογικών και όχι μόνο χημικών λιπασμάτων. Έχουμε δει τη ζημιά που έχουν προκαλέσει οι επιβλαβείς εισροές στις κοινότητές μας και στις γεωργικές εκτάσεις μας. Τώρα, με την κυβερνητική υποστήριξη για τα βιολογικά, χρειάζεται πολλή δουλειά για να γίνει με επιτυχία η χώρα μας βιολογική!
Εργαζόμαστε σε προγράμματα που διασφαλίζουν ότι οι αγρότες έχουν πρόσβαση στις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειάζονται για να προχωρήσουν. Χρειαζόμαστε τεχνικούς συμβούλους για να καθοδηγήσουν αυτό το πρόγραμμα σε ένα ρεαλιστικό χρονικό πλαίσιο. Συνολικά, πρέπει να διατεθούν περισσότεροι πόροι για την κατάρτιση, την έρευνα και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη των βιολογικών προϊόντων. Ελπίζω ότι παρά την τρέχουσα πολιτική αναταραχή, η Σρι Λάνκα μπορεί να παραμείνει στο μονοπάτι της βιολογικής μετάβασης. Γνωρίζουμε ήδη ότι υπάρχει σημαντική υποστήριξη των αγροτών για αυτό.»
Διαβάστε επίσης:
Eurostat: Εναρμονισμένος πληθωρισμός 11,5% τον Ιούλιο
Shelman: Χωρίς «μνηστήρες» η μονάδα στην Κομοτηνή (pics)
Porsche: Έτοιμη να μπει στον κόσμο της Formula One – Συνεργασία με τη Red Bull