Στις ανατολικές ακτές της Σικελίας, νότια από τα όρη Πελοριτάνι και Νεμπρόντι, στην πόλη της Κατάνια, στην καρδιά της Μεσογείου βρίσκεται το μεγαλύτερο ενεργό ηφαίστειο της Ευρώπης, το οποίο «γεννήθηκε» πριν από περισσότερα από 500.000 χρόνια. Η Αίτνα με διάμετρο άνω των 40 χλμ., σε μία έκταση 1.265 τετραγωνικών χιλιομέτρων, «βρυχάται» συχνά προκαλώντας από τη μία ανησυχία στους κατοίκους της ιταλικής νήσου και από την άλλη το ενδιαφέρον των επιστημόνων που καταγράφουν την έντονη δραστηριότητά της.
Το ηφαίστειο που το 2023 εντάχθηκε στον κατάλογο με της UNESCO με τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς ξυπνά ανά τακτά χρονικά διαστήματα και εντυπωσιάζει με τα ποτάμια καυτής λάβας που ξεχύνονται στις πλαγιές της.
Σε μία προσπάθεια να ερευνήσουν σε βάθος τη λειτουργία του ηφαιστείου αλλά και να παρατηρήσουν τη κίνησή του, επιστήμονες του γερμανικό Κέντρο Ωκεανογραφικών Ερευνών Geomar στο Κίελο της Γερμανίας εστίασαν στα τμήματα της νοτιοανατολικής πλευράς της Αίτνας κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Έπειτα από 13 ημέρες, η επιστημονική αποστολή Meteor M198 σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας (INGV) διενέργησε έρευνα στα υποθαλάσσια τμήματα χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά όργανα υψηλής τεχνολογίας, ανάμεσά τους υποβρύχια μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ηχοεντοπιστικά συστήματα σόναρ.
Οι καινοτόμες τεχνικές εφαρμόστηκαν για την ανάλυση των κινήσεων της ανατολικής πλευράς του ηφαιστείου που μπορεί να προκαλέσει υποθαλάσσιες κατολισθήσεις.
Ο Αλεσάντρο Μπονφόρτε του INGV που συμμετείχε στην αποστολή, εξήγησε πως αυτές οι μικρές κινήσεις, συνήθως, δεν είναι πολύ επικίνδυνες. Ωστόσο, επισήμανε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις και υπό συγκεκριμένες συνθήκες «μπορεί να γίνουν πιο σταθερές και να προκαλέσουν όχι μόνο σεισμούς που επηρεάζουν περιοδικά την ανατολική πλευρά, αλλά και υποθαλάσσιες κατολισθήσεις».
Ανάμεσα στους στόχους της διεθνούς επιστημονικής ομάδας ήταν να διαπιστωθεί αν η νοτιοανατολική πλευρά του ηφαιστείου ολισθαίνει προς το Ιόνιο Πέλαγος ως ένα ενιαίο μπλοκ ή σε διάφορα τμήματα και πώς προκύπτει αυτή η δυναμική.
Πρόθεσή των επιστημόνων ήταν να αναδείξουν πώς οι υποβρύχιες παρατηρήσεις και μετρήσεις είναι ζωτικής σημασίας για την καλύτερη κατανόηση ηφαιστείων όπως η Αίτνα και σύνθετων φαινομένων όπως η ολίσθησή του προς τη θάλασσα.
Σε αυτό το πλαίσιο, «ο συνδυασμός των δεδομένων από τη θάλασσα με εκείνα που επεξεργάζονται στην ξηρά μέσω δομικών, GNSS και δορυφορικών ερευνών καθιστά δυνατό να έχουμε ένα πραγματικό παρατηρητήριο 360° στο ηφαίστειο».
Για να αποκτήσουν τα απαραίτητα δεδομένα, οι ερευνητές στο πλοίο Meteor υιοθέτησαν διεπιστημονική προσέγγιση: Εκτός από τη συλλογή δειγμάτων πετρωμάτων και ιζημάτων και τη χαρτογράφηση του βυθού με τη χρήση πολυκεντρικού σόναρ και εξελιγμένων υποβρύχιων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, οι γεωδαιτικές τεχνικές επέτρεψαν την αξιοποίηση ενός δικτύου ακουστικών αισθητήρων που είχε ήδη εγκατασταθεί στον πυθμένα στα ανοικτά της Κατάνια το 2016 για τον υπολογισμό των κινήσεων ολίσθησης σύμφωνα με το χρόνο διάδοσης των ηχητικών κυμάτων.
Οι μετρήσεις αυτές κατέστησαν ήδη δυνατή την ανίχνευση ενεργών παραμορφώσεων στη συνέχεια του γνωστού ρήγματος Ατσιτρέτζα, τουλάχιστον σε βάθος 1.200 μέτρων.
Επιπλέον, η αποστολή ήταν μια ευκαιρία να δοκιμαστεί μια τεχνική που δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στο παρελθόν σε ηφαίστεια, η οποία περιλάμβανε την εγκατάσταση δύο πιεζόμετρων για τη μέτρηση των διακυμάνσεων της πίεσης και της θερμοκρασίας του νερού στα πρώτα πέντε μέτρα βάθους. Οι επιστήμονες, λοιπόν, επιχειρούν να κατανοήσουν αν η μετακίνηση μπορεί να προβλεφθεί από αλλαγές στο εσωτερικό του ηφαιστείου.
Η Αίτνα, προσθέτει ο Μπονφόρτε, είναι ένα από τα καλύτερα μελετημένα ηφαίστεια στον κόσμο, ένα υπαίθριο εργαστήριο, και αυτό έχει επιτρέψει τεράστια πρόοδο στις γνώσεις για τα γεωλογικά φαινόμενα που τη χαρακτηρίζουν.
Ο Μίμο Παλάνο, ερευνητής του INGV και αναπληρωτής καθηγητής Γεωφυσικής στο πανεπιστήμιο του Παλέρμο που συμμετείχε στην έρευνα, μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera δήλωσε ότι τα τελευταία 21 χρόνια, περίπου 10,7 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μάγματος έχουν εισέλθει στο σύστημα της Αίτνας. Από όλο αυτό το μάγμα, ωστόσο, «μόνο το 28,5% συνέβαλε στην ηφαιστειακή δραστηριότητα, ενώ το υπόλοιπο 71,5% συσσωρεύτηκε στο εσωτερικό του ηφαιστείου, συμβάλλοντας στη διόγκωσή του».
Ο Κλάουντιο Κιαράμπα, διευθυντής του τμήματος σεισμών του INGV εξήγησε πως τα γεωδαιτικά δεδομένα και τα αποτελέσματα της μοντελοποίησης δείχνουν μια κατακόρυφη και οριζόντια αύξηση του ηφαιστειακού οικοδομήματος σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου που αναλύθηκε.
Έπειτα από τα συμπεράσματα των ειδικών, εκτιμάται πολύ πιθανό να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες ηφαιστειακές δομές οι τεχνικές υψηλής τεχνολογίας που εφαρμόστηκαν στην Αίτνα.
Photo: Pixabay
Διαβάστε ακόμη
JP Morgan: Επιφυλακτική για το ράλι στα χρηματιστήρια – Οι πέντε λόγοι
Πείτε «αντίο» στα χιονοδρομικά: Η κλιματική κρίση τα αφανίζει
Το νέο υπόσκαφο τουριστικό project του «Mr. Φρεσκούλη» στη Σέριφο (pics)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ