Ποια είναι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν; Ποιος ήξερε μέχρι προχθές την Γερμανίδα υπουργό Άμυνας, στενή συνεργάτιδα, μεν, της Μέρκελ, παράγοντα των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών, αλλά… ως εκεί; Κι ακόμα: Μετά από πόσες “καραμπόλες” έφτασε το όνομά της να προταθεί -και τελικά να εγκριθεί- ως νέα πρόεδρος της Κομισιόν;
Η κατανομή της ηγεσίας για την επόμενη περίοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει νέα χαρακτηριστικά, σε σχέση με τις προηγούμενες. Μέχρι και την περίοδο Γιουνκέρ, για να βρεθεί κανείς στην κορυφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έπρεπε να έχει χρηματίσει πρωθυπουργός στη χώρα του, ή κορυφαίος υπουργός, “βαρύ χαρτί” στη χώρα του και υπολογίσιμος παράγων στη λήψη αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή η πρακτική, διεκόπη προχθές.
Με την εξαίρεση της Κριστίν Λαγκάρντ, που τόσο ως υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας όσο και ως επικεφαλής του ΔΝΤ έχει αναδειχθεί ως μια προσωπικότητα με ξεχωριστό ειδικό βάρος, οι άλλοι τρεις που επελέγησαν για την ηγεσία της Ευρώπης (Φον ντερ Λάιεν, Νταβίντ-Μαρία Σασόλι και Χοσέπ Μπορέλ) ασφαλώς δεν είναι ηγέτες πανευρωπαϊκού διαμετρήματος. Άλλωστε, προέκυψαν μετά από αλλεπάλληλες αποτυχίες να υπάρξει συμφωνία στις “πρώτες επιλογές” των ισχυρών παικτών στην ευρωπαϊκή σκακιέρα.
Η μια εξήγηση είναι, ασφαλώς, ότι στην Ευρώπη, παραδοσιακά συγκρούονται πολιτικές επιλογές και ταυτόχρονα αναμετράται η ισχύς των επιμέρους πρωταγωνιστών. Τελικά, όποιος πετύχει τον καλύτερο συμβιβασμό, βλέπει τις δικές του επιλογές να επικρατούν.
Ειδικά στην εποχή μας, όμως, υπάρχει και μια ακόμα παράμετρος, που κάνει μάλλον απρόθυμους πολλούς πολιτικούς πρώτης κατηγορίας (οι αρνήσεις της Άγκελα Μέρκελ και του Μάριο Ντράγκι για την προεδρία της Κομισιόν είναι χαρακτηριστικές): Η οικονομία της ευρωζώνης έχει συγκεντρώσει πολλά σύννεφα πάνω από τις χώρες που τη συναποτελούν και η δουλειά των ηγετών της ΕΕ δεν θα είναι καθόλου εύκολη.
Το πρόβλημα γενικότερα με την ευρωπαϊκή οικονομία είναι ότι έχει αποτύχει να πυροδοτήσει την επιχειρηματικότητα, παρά τα πολλά μέτρα που έχει λάβει: Η περίφημη “ποσοτική χαλάρωση” του Ντάγκι, είχε συνοδευθεί με την προσδοκία να φτάσει ο πληθωρισμός στο εμβληματικό ποσοστό του 2%, δείγμα ότι η κατανάλωση ενισχύεται σημαντικά, άρα η ρώμη της ευρωπαϊκής οικονομίας επιβεβαιώνεται. Το πρόγραμμα QE ολοκληρώθηκε, χωρίς να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.
Σε ένα μακροχρόνιο περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, χαλαρής νομισματικής πολιτικής και παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, η Ευρωζώνη αποτέλεσε επί χρόνια, θα έλεγε κανείς, “νησίδα στασιμότητας”, με ό,τι αυτό σήμαινε για τους πολίτες των χωρών- μελών της. Το ευρώ ποτέ δεν κατάφερε να παίξει ένα ρόλο σημαντικό, τουλάχιστον σε σχέση με το δολάριο. Το επιχειρείν στην περιοχή της Ευρωζώνης δεν ξεπέρασε τα επίπεδα μετριότητας, παρά τις ευνοϊκές συγκυρίες της τελευταίας 10ετίας.
Σε αυτή την ελεφαντίαση, προστίθενται κλασικές παθογένειες των ευρωπαϊκών κοινωνιών: Απεργίες που οδηγούν σε κοινωνικές αναταραχές, πολιτική αβεβαιότητα και οικονομική καχεξία, οδήγησαν σε αύξηση του κόστους δανεισμού και αδυναμία ουσιαστικής ανάπτυξης. Η εσωτερική ζήτηση παρέμεινε σχετικά χαμηλή, οι εξαγωγές δεν αυξήθηκαν με όρους μακροπρόθεσμους, αφού η μεταποίηση είχε κινηθεί σε χαμηλά επίπεδα. Μόνη πραγματική ελπίδα, η πορεία του κλάδου των υπηρεσιών, που όμως δεν είναι αρκετή…
Κι οι νέοι ηγέτες της ΕΕ, τι παραλαμβάνουν; Την οικονομία με τα προβλήματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω, σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα, με άγνωστη την έκβαση του εμπορικού πολέμου, όπως άγνωστος είναι και ο βαθμός εμπλοκής της Ευρώπης σε αυτόν, δεδομένη όμως την κινεζική επιβράδυνση που συμπαρασύρει το παγκόσμιο εμπόριο, επίσης βέβαιη την περαιτέρω επιβράδυνση στις αναδυόμενες αγορές και, φυσικά, τον άγνωστο “Χ” που είναι οι συνέπειες ενός brexit χωρίς συμφωνία. Παράλληλα, οι επόμενες αποστολές της Ευρώπης (τραπεζική ένωση, εγγύηση των καταθέσεων, περαιτέρω οικονομική ενοποίηση) εξαρτάται από την κοινωνική αποδοχή των προαπαιτούμενων μεταρρυθμίσεων, τη δυνατότητα βελτίωσης των δημόσιων οικονομικών κλπ. Τούτων δοθέντων, ίσως φαίνεται πιο εύλογο το “Απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο” που είπαν η Μέρκελ και ο Ντράγκι…