Καθώς η παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα αναδιατάσσεται, η Αφρική βρίσκεται στο επίκεντρο μιας νέας φάσης γεωπολιτικών συγκρούσεων και οικονομικών διεκδικήσεων. Οι πλούσιες σε υδρογονάνθρακες περιοχές της ηπείρου προσελκύουν ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον ενεργειακών κολοσσών όπως η ExxonMobil, η Shell, η TotalEnergies και η Chevron, την ώρα που η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ παρουσιάζει κόπωση και οι τιμές του «μαύρου χρυσού» παραμένουν εύθραυστες. Η μάχη για τα κοιτάσματα δεν αφορά μόνο το οικονομικό σκέλος, αλλά ενσωματώνει στρατηγικές επιλογές, διεθνή συμφέροντα και, συχνά, αποσταθεροποίηση.

Η λεγόμενη «σχιστολιθική επανάσταση» των ΗΠΑ, η οποία ξεκίνησε το 2005 και κορυφώθηκε στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, βασίστηκε στην τεχνολογία της υδραυλικής ρηγμάτωσης. Αν και αρχικά ασύμφορη, έγινε βιώσιμη το 2008 όταν η τιμή του πετρελαίου άγγιξε τα 134 δολάρια το βαρέλι. Μέχρι το 2015, οι ΗΠΑ έγιναν ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου παγκοσμίως, αμφισβητώντας την ηγεμονία του ΟΠΕΚ.

Ωστόσο, η εικόνα αυτή αλλάζει. Η παραγωγή σε πολλές αμερικανικές περιοχές φθίνει, με τους ίδιους τους παράγοντες του κλάδου να προειδοποιούν για εξάντληση αποθεμάτων και υποβάθμιση της ποιότητας. Οι χαμηλές τιμές διεθνώς καθιστούν τη μέθοδο εκ νέου μη βιώσιμη. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Εντουαρντς της Latigo Petroleum, «θυμίζει την άνοιξη του 2020 και την κατάρρευση της αγοράς στην πανδημία».

Η ανακάλυψη ενός κολοσσιαίου κοιτάσματος στη Γουιάνα το 2015 – με εκτιμώμενα αποθέματα άνω των 11 δισ. βαρελιών – αποτέλεσε σημείο καμπής. Από μηδενική παραγωγή, η χώρα έφτασε το 2023 τα 680.000 βαρέλια/ημέρα και αναμένεται να φτάσει το 1,3 εκατ. μέχρι το 2027. Η Exxon, με την TotalEnergies και την Hess, κυριαρχεί στο πεδίο, ωστόσο αντιμετωπίζει ανταγωνισμό από την Chevron και νομικές διαμάχες για τα δικαιώματα εκμετάλλευσης.

Η Γουιάνα μετατράπηκε στην ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία παγκοσμίως, με το ΑΕΠ να αυξάνεται πάνω από 40% ετησίως. Παράλληλα, η επενδυτική όρεξη για τον γειτονικό Σουρινάμ και τη Βραζιλία αυξάνεται θεαματικά, με επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων να ρέουν στις χώρες αυτές.

Καθώς η Νότια Αμερική προσελκύει επενδύσεις, οι ενεργειακοί κολοσσοί στρέφονται δυναμικά και στην Αφρική. Η ηπειρωτική πλειονότητα των αποθεμάτων παραμένει αναξιοποίητη, κυρίως λόγω πολιτικής αστάθειας, έλλειψης υποδομών και διαφθοράς.

Όμως οι εξελίξεις είναι ραγδαίες:

  • Αγκόλα, Νιγηρία, Γκάνα, Ουγκάντα και Μοζαμβίκη συγκεντρώνουν πάνω τους το ενδιαφέρον για νέες εξορύξεις.
  • TotalEnergies και Eni ηγούνται των επενδύσεων σε έργα LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) σε Μοζαμβίκη και Σενεγάλη.
  • Οι Exxon και Chevron προχωρούν σε συμβόλαια σε Ουγκάντα και Δυτική Αφρική, επιδιώκοντας γεωστρατηγική παρουσία.

Η αφρικανική ήπειρος αποκτά αναβαθμισμένο ρόλο στο νέο ενεργειακό status quo. Ο έλεγχος των πετρελαϊκών ροών ισοδυναμεί με γεωπολιτική ισχύ, και οι ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία και Ε.Ε. το γνωρίζουν καλά.

Γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί

Η ισχυροποίηση της ενεργειακής σημασίας της Αφρικής συνοδεύεται από έντονες γεωπολιτικές τριβές: Η Κίνα χρηματοδοτεί ενεργειακές και υποδομικές επενδύσεις σε αντάλλαγμα για στρατηγικές συμμαχίες.

Οι ΗΠΑ προωθούν αμερικανικές εταιρείες για να αντισταθμίσουν την επιρροή της Κίνας και να διατηρήσουν πρόσβαση σε κρίσιμα αποθέματα.

Η Ρωσία αναζητά πρόσβαση μέσω στρατιωτικής στήριξης (π.χ. σε Μάλι, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία), με αντάλλαγμα συμμετοχή στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων.

Οι συγκρούσεις, οι πραξικοπηματικές αλλαγές καθεστώτων και οι ξένες στρατιωτικές παρουσίες εντείνουν την αβεβαιότητα και ταυτόχρονα προσφέρουν ευκαιρίες στους ενεργειακούς «παίκτες» να εξασφαλίσουν προνομιακή πρόσβαση.

Η αναδιάταξη της αγοράς πετρελαίου δεν είναι πλέον υποθετικό σενάριο. Με τον σχιστολιθικό κύκλο των ΗΠΑ να παρουσιάζει σημάδια κόπωσης και το ΟΠΕΚ να αποδυναμώνεται από εσωτερικές διαφωνίες και εξωτερικούς ανταγωνισμούς, η παγκόσμια παραγωγή στρέφεται στον Νότο.

Αφρική και Νότια Αμερική είναι πλέον οι ανερχόμενοι κόμβοι του πετρελαϊκού μέλλοντος. Όμως η ανάπτυξη αυτή ενέχει κινδύνους: εξάρτηση από εξαγωγές, οικολογικές καταστροφές, κοινωνικές ανισότητες και κλιμακούμενες γεωπολιτικές εντάσεις. Ο 21ος αιώνας διαμορφώνει ένα νέο ενεργειακό τοπίο, όπου η Αφρική παίζει ρόλο-κλειδί. Οι επενδύσεις των ενεργειακών κολοσσών ανοίγουν δρόμους ανάπτυξης, αλλά και προκαλούν συγκρούσεις συμφερόντων. Η επόμενη δεκαετία θα καθορίσει αν η ήπειρος θα μετατραπεί σε ενεργειακή υπερδύναμη ή σε πεδίο συνεχών γεωπολιτικών αναμετρήσεων.

Διαβάστε ακόμη

UBS: Δευτερογενείς οι επιπτώσεις στην ελληνική ανάπτυξη από τους δασμούς Τραμπ

Deutsche Bank: Οι 5 λόγοι πίσω από το ράλι και το ιστορικό υψηλό του bitcoin (γραφήματα)

Emma Navarro: Το νέο αστέρι του τένις είναι κόρη δισεκατομμυριούχου και ξέρει πώς παίζεται το παιχνίδι

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα