ΔΕΘ: Το κυβερνητικό σχέδιο σε τρεις άξονες για το Στεγαστικό

Ενα από τα πιο επιθετικά… σοκ προσφοράς των τελευταίων δεκαετιών ετοιμάζεται να δεχτεί η αγορά ακινήτων. Με την ομιλία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) να επικεντρώνεται και στο στεγαστικό πρόβλημα της χώρας, η κυβέρνηση σχεδιάζει να ανοίξει κάθε διαθέσιμο παράθυρο ώστε να πέσουν στην αγορά χιλιάδες κατοικίες που σήμερα παραμένουν κλειστές ή αναξιοποίητες. Από σχολάζουσες κληρονομιές που λιμνάζουν σε δικαστικά συρτάρια μέχρι ακίνητα τα οποία κρατούν δεσμευμένα οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης δανείων, από δωρεές και ιδρύματα που διαθέτουν κτίρια-φαντάσματα μέχρι ιδιοκτήτες που αποφεύγουν να τα μισθώνουν για λόγους φορολογικούς ή γραφειοκρατικούς, όλα μπαίνουν στο τραπέζι. Στόχος είναι να αυξηθεί άμεσα η προσφορά στέγης, να συγκρατηθούν οι τιμές και να ανακουφιστούν χιλιάδες νοικοκυριά, κυρίως νέοι που σήμερα ασφυκτιούν στην προσπάθειά τους να βρουν ένα προσιτό σπίτι.

Το κυβερνητικό σχέδιο έχει τρεις βασικούς άξονες: ενεργοποίηση αδρανών ακινήτων που μέχρι σήμερα έμεναν στο σκοτάδι, παροχή κινήτρων και φορολογικών ελαφρύνσεων στους ιδιοκτήτες ώστε να διαθέσουν τα ακίνητά τους στην αγορά και, τέλος, ένα πακέτο κοινωνικής στέγασης που θα κατευθύνει ακίνητα του Δημοσίου και των ιδρυμάτων σε ευάλωτες ομάδες. Ουσιαστικά, επιχειρείται ένα restart στο στεγαστικό τοπίο με την αξιοποίηση κάθε διαθέσιμης στέγης.

Σχολάζουσες κληρονομιές

Η πρώτη κίνηση αφορά τις σχολάζουσες κληρονομιές. Πρόκειται για περιουσίες χωρίς κληρονόμους είτε επειδή δεν υπάρχουν, είτε επειδή τις αποποιήθηκαν, είτε επειδή εμπλέκονται σε πολύπλοκες δικαστικές διαδικασίες με πλαστές διαθήκες ή αμφισβητούμενα δικαιώματα. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 6.500 εκκρεμείς υποθέσεις -4.500 σχολάζουσες και άλλες 2.000 υπό εκκαθάριση- χωρίς το Δημόσιο να έχει εικόνα για την πραγματική τους αξία. Το αποτέλεσμα είναι εκατοντάδες σπίτια σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και επαρχία να παραμένουν κλειστά, να απαξιώνονται και να μη συνεισφέρουν στην αγορά. Το νέο νομοσχέδιο που θα κατατεθεί το φθινόπωρο προβλέπει τη δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας όπου θα συγκεντρωθούν όλες αυτές οι περιπτώσεις, τη διασύνδεση με το Εθνικό Μητρώο Πολιτών για άμεση ενημέρωση σε περίπτωση θανάτου χωρίς κληρονόμους, την υποχρεωτική γνωστοποίηση από δικαστήρια και συμβολαιογράφους όταν το Δημόσιο εμφανίζεται ως κληρονόμος και νέο μητρώο εκκαθαριστών ώστε οι διαδικασίες να τρέχουν ταχύτατα. Για μικρές κληρονομιές –έως 20.000 ευρώ– οι εκκαθαρίσεις θα γίνονται στις αποκεντρωμένες διοικήσεις, για μεγαλύτερες θα ορίζονται δικηγόροι και λογιστές, ενώ για περιουσίες άνω του 1 εκατ. ευρώ θα μπαίνουν υποχρεωτικά στο παιχνίδι ελεγκτικές εταιρείες. Τα ακίνητα που θα περνούν στο Δημόσιο θα αξιοποιούνται αμέσως για στεγαστικούς σκοπούς δίνοντας ανάσα σε χιλιάδες πολίτες.

Τράπεζες και servicers

Το δεύτερο μεγάλο μέτωπο αφορά τις τράπεζες και τους servicers. Μετά τους πλειστηριασμούς της τελευταίας δεκαετίας, χιλιάδες κατοικίες έχουν περάσει στα χέρια τους. Η πλειονότητά τους παραμένει αναξιοποίητη είτε επειδή δεν υπάρχει αγοραστικό ενδιαφέρον, είτε επειδή οι ίδιες οι εταιρείες δεν βιάζονται να τα ρίξουν στην αγορά για να μη συμπιεστούν οι τιμές. Η κυβέρνηση, όμως, πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το πρώτο κύμα προβλέπει τη διάθεση περίπου 5.000 κατοικιών μέσα στους επόμενους μήνες με στόχο να αυξηθεί η διαθεσιμότητα και να συγκρατηθούν τα ενοίκια. Ειδικά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου η ζήτηση από φοιτητές και νέους εργαζομένους είναι ασφυκτική, η διάθεση αυτών των ακινήτων θεωρείται καθοριστική.

Κενά σπίτια

Η τρίτη πτυχή του σχεδίου είναι οι ιδιοκτήτες που αφήνουν τα σπίτια τους κενά. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 600.000 κενά ακίνητα σε όλη τη χώρα. Κάποια βρίσκονται σε κατάσταση που δεν επιτρέπει μίσθωση, άλλα όμως είναι σε καλή κατάσταση και παραμένουν κλειστά γιατί οι ιδιοκτήτες αποφεύγουν να τα μισθώνουν λόγω υψηλής φορολογίας ή φόβου για κακοπληρωτές. Για την κατηγορία αυτή εξετάζονται φορολογικές ελαφρύνσεις, μειώσεις στους συντελεστές και κίνητρα για μακροχρόνιες μισθώσεις σε νέους και δημόσιους υπαλλήλους.

Στο φορολογικό σκέλος η κυβέρνηση εξετάζει την καθιέρωση νέου ενδιάμεσου συντελεστή στη φορολογία εισοδημάτων από ακίνητα. Σήμερα τα ενοίκια έως 12.000 ευρώ φορολογούνται με 15%, από 12.001 έως 35.000 με 35% και πάνω από 35.001 με 45%. Η πρόταση είναι να μειωθεί ο πρώτος συντελεστής και να δημιουργηθούν δύο κλιμάκια για τα μεσαία εισοδήματα 12.000-35.000 ώστε να ελαφρυνθεί η μεσαία τάξη και να αυξηθεί η διάθεση κατοικιών στην αγορά. Παράλληλα, από την 1η Ιανουαρίου του 2026 όλα τα ενοίκια θα καταβάλλονται υποχρεωτικά μέσω τραπεζικών λογαριασμών με στόχο να περιοριστεί η φοροδιαφυγή και να εξασφαλιστεί η διαφάνεια. Οι ιδιοκτήτες που δεν θα συμμορφώνονται θα χάνουν την έκπτωση φόρου 5%, ενώ οι ενοικιαστές δεν θα δικαιούνται επιστροφή ενοικίου ή επίδομα στέγασης.

Το πρόβλημα, ωστόσο, παραμένει οξύ. Παρά τις παρεμβάσεις, οι τιμές πώλησης και ενοικίασης εξακολουθούν να είναι υψηλές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής, έως το τέλος Ιουνίου είχαν εγκριθεί μόλις 8.092 αιτήσεις στο πρόγραμμα «Σπίτι μου ΙΙ», με ποσοστό απορρόφησης 50,1% έναντι 42,7% τον Μάιο, παρά τους ευνοϊκούς όρους. Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος είναι 2 δισ. ευρώ, με μέσο δάνειο περίπου 120.000 ευρώ και μέσο σπίτι 89 τ.μ. Αντίθετα, τα προγράμματα άμεσης επιδότησης, όπως το «Ανακαινίζω – Νοικιάζω», γνωρίζουν τεράστια επιτυχία. Σε λίγους μήνες υπήρξαν πάνω από 6.000 αιτήσεις και απορρόφηση σχεδόν του 100% του προϋπολογισμού, με τη δυνατότητα προκαταβολής έως 50% και επιδότησης έως 13.500 ευρώ. Στον αντίποδα, το «Αναβαθμίζω το σπίτι μου» με προϋπολογισμό 400 εκατ. ευρώ και έμφαση σε άτοκα δάνεια παρέμεινε ουσιαστικά ανενεργό με μόλις 2.670 αιτήσεις, δείχνοντας ξεκάθαρα ότι η κοινωνία προτιμά το ζεστό χρήμα από τον δανεισμό.