Οι οικονομικές κρίσεις -ή, σωστότερα, η αποκάλυψή τους στο ευρύ κοινό- δημιουργεί πάντοτε ανησυχία -ή και πανικό- στους καταθέτες, για το αν είναι ασφαλείς οι καταθέσεις τους στις τράπεζες ή όχι. Αυτό ώθησε τις κυβερνήσεις της Κύπρου και της Ελλάδας να θεσπίσουν κεφαλαιακούς ελέγχους, τα γνωστά μας capital controls, προκειμένου να μην αδειάσουν από κεφάλαια οι τράπεζες.
Στην Ελλάδα αυτό έγινε σαν σήμερα, πριν από τέσσερα χρόνια. Το βράδυ της Παρασκευής 26 Ιουνίου 2015, ο πρωθυπουργός Αλεξης Τσίπρας με ένα δραματικό διάγγελμα ανακοινώνει τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τη συμφωνία με τους δανειστές της Ελλάδας. Οι πολίτες πανικοβάλλονται, τα βενζινάδικα γεμίζουν ατέλειωτες ουρές, όπως και τα ΑΤΜ των τραπεζών. Μόνο που εκεί, δεν μπορούσε κανείς να πάρει πάνω από 60 ευρώ ημερησίως (ανά τράπεζα). Ήταν η “ευφυής” πολιτική Βαρουφάκη, ο οποίος, μάλιστα, σε μεταγενέστερη συνέντευξή του, θεώρησε για το δικό του πρόσωπο, ως «inappropriated» (ακατάλληλο) το να πάει να σταθεί, σαν τους πολλούς, στην ουρά για το 60άρικο…
Πολίτες, επιχειρήσεις, η πραγματική οικονομία στο σύνολό της καταδικάστηκε σε δραματική υποχώρηση -στην καλύτερη περίπτωση σε στασιμότητα- από την επιβολή των capital controls, που συνέβη σαν σήμερα πριν από τέσσερα χρόνια. Αλλά αυτά ανήκουν πια στο παρελθόν, έτσι;
Όχι ακριβώς! Τα capital controls ζουν και βασιλεύουν ακόμα στην Ελλάδα της “πρώτης φοράς αριστερά”, τέσσερα χρόνια μετά την επιβολή τους. Μπορεί να μην στεκόμαστε ακόμα στην ουρά για το 60άρικο, αλλά ακόμα και σήμερα υπάρχουν περιορισμοί που επιβαρύνουν κυρίως τις επιχειρήσεις.
Συγκεκριμένα (εάν τα ηλεκτρονικά καταστήματα εκκαθαρίζουν τις συναλλαγές καρτών σε λογαριασμό που τηρούν σε τράπεζα του εξωτερικού) δεν επιτρέπονται μεταφορές χρημάτων στο εξωτερικό, αγορά έργων τέχνης και άλλων ειδών σε δημοπρασίες, συναλλαγές με εταιρείες στοιχηματισμού και τυχερά παιχνίδια, αγορές σε κοσμηματοπωλεία, γενικοί κωδικοί στους οποίους εντοπίζεται πλειοψηφία συναλλαγών που αφορούν σε πορνογραφικό υλικό, προσωπικές υπηρεσίες, πληρωμές σε φιλανθρωπικές οργανώσεις και αγορές υπηρεσιών εστίασης.
Επίσης απαγορεύεται η κατάρτιση συμβάσεων αποδοχής συναλλαγών με κάρτες πληρωμών, εφόσον η εκκαθάρισή τους πραγματοποιείται με πίστωση λογαριασμού του καταναλωτή, ο οποίος λογαριασμός τηρείται σε τράπεζα, ίδρυμα πληρωμών ή/και ίδρυμα ηλεκτρονικού χρήματος εκτός Ελλάδος.
Τέλος, υπάρχει μια σειρά τραπεζικών συναλλαγών που εξαρτώνται από αποφάσεις της Επιτροπής Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών.
Αντίθετά, στην Κύπρο τα capital controls θεσπίστηκαν το 2013, με δεδομένο ότι η κρίση εκεί προήλθε κυρίως από τον τραπεζικό τομέα, κι όχι από το δημόσιο, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδας. Στην Κύπρο οι τράπεζες έκλεισαν από τις 16 έως τις 28 Μαρτίου.
Στη συνέχεια, πρώτα άνοιξαν τα υποκαταστήματα των ελληνικών τραπεζών και δύο μέρες αργότερα τα καταστήματα των κυπριακών τραπεζών. Στην αρχή, μέχρι την Παρασκευή 22 Μαρτίου το ημερήσιο όριο αναλήψεων μετρητών από τις κυπριακές τράπεζες ήταν 500 ευρώ. Από εκείνη την Παρασκευή, λόγω έλλειψης ρευστότητας, το όριο αναλήψεων κατέβηκε στα 260 ευρώ την ημέρα για όλες τις τράπεζες. Από τις 23 Μαρτίου, δεν επιτρεπόταν ημερήσια ανάληψη άνω των 100 ευρώ. Επίσης δεν μπορούσε κανείς να εξαργυρώσει επιταγές, ούτε να μεταφέρει χρήματα εκτός Κύπρου χωρίς καταβολή μετρητών κλπ, ενώ είχε προηγηθεί το επώδυνο “κούρεμα” των καταθέσεων πάνω από 100.000 ευρώ ανά λογαριασμό.
Κι όμως. Μόλις δυο χρόνια αργότερα οι περιορισμοί αυτοί καταργήθηκαν πλήρως: Στις 6 Απριλίου 2015 ήρθησαν και οι τελευταίοι περιορισμοί στις κεφαλαιακές κινήσεις, καθώς η Κύπρος επέστρεψε στην ομαλότητα μετά από δύο χρόνια, αφού πρώτα εφάρμοσε πιστά ένα εκτεταμένο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής.
Στην Ελλάδα του σήμερα, τα capital controls σβήνουν σήμερα τα τέσσερα κεράκια τους, θυμίζοντας σε όλους ότι όταν τα ημίμετρα και οι “επικοινωνισμοί” αντικαθιστούν την πολιτική βούληση, τότε την πληρώνει πάντα ο πολίτης…