Η αντικειμενική παραδοχή είναι ότι μέχρι τώρα «η κατάσταση ελέγχεται», αν και διαπιστώθηκαν ελλείψεις σε ανθρώπους και μέσα, ενώ υπήρξαν και προβλήματα συντονισμού των αρμοδίων φορέων. Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι οι πυρκαγιές που καίνε από την περασμένη Δευτέρα και μάλιστα στην Αττική, δηλαδή εκεί όπου υπάρχουν συγκεντρωμένα τα περισσότερα πυροσβεστικά μέσα, καταστρέφοντας περιουσίες και τα τελευταία δάση.
Προφανώς η επιλογή της κυβέρνησης να προστατεύσει πριν απ’ όλα τις ανθρώπινες ζωές είναι απολύτως σωστή, αλλά δεν φτάνει. Μετά την ασφάλεια των ανθρώπων, η προτεραιότητα μεταφέρεται στην προστασία της περιουσίας και στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Κι εκεί καταγράφονται για μια ακόμη φορά σοβαρές απώλειες.
Σήμερα συμπληρώνονται ακριβώς πέντε χρόνια από την τραγωδία στο Μάτι, που στοίχισε τη ζωή σε 103 ανθρώπους και σημάδεψε για πάντα χιλιάδες άλλους που έζησαν από κοντά την πρωτοφανή καταστροφή και την ανυπαρξία του μηχανισμού πρόληψης και αντιμετώπισης μιας μεγάλης πυρκαγιάς. Από εκείνη τη συμφορά το μόνο που μάθαμε καλά είναι ακριβώς ότι η «ανθρώπινη ζωή είναι πάνω απ’ όλα» και δεν χωράνε ούτε αμέλεια, ούτε εκπτώσεις από αυτή την αρχή.
Η κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών για την εκκένωση των περιοχών που απειλούνται από τις πυρκαγιές αποτελεί το πρώτο και το τελευταίο μέλημα μιας χώρας που σέβεται τους πολίτες της. Οι υπαινιγμοί που διατυπώνονται στον δημόσιο διάλογο μόνο ως ανοησία μπορούν να χαρακτηριστούν ή ως προσπάθεια πολιτικού ρεβανσισμού. Η διαπίστωση ότι η απομάκρυνση των κατοίκων κάνει μεγαλύτερες τις καταστροφές, αφού δεν υπάρχουν άνθρωποι εκεί για να δώσουν τη μάχη τους και να βοήθησαν στην κατάσβεση, είναι βάσιμη μεν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπαίνει ως δίλημμα. Από τα υπόλοιπα «μαθήματα» που θα έπρεπε να μας έχει δώσει η τραγωδία του 2018 κάτι αφομοιώσαμε, κάτι υλοποιήσαμε, κάτι άλλαξε και αρκετά ξεχάσαμε.
Για παράδειγμα, θα θέλαμε περισσότερα αεροπλάνα, ελικόπτερα και πυροσβεστικά οχήματα για να μπορούν να επέμβουν άμεσα παντού, εγκατάσταση συστήματος έγκαιρης… αφύπνισης, καλύτερο συντονισμό των εμπλεκόμενων δυνάμεων, βελτίωση της εμπειρίας των εμπλεκόμενων στελεχών, πιο αποτελεσματική συμμετοχή των δήμων στον τομέα της πρόληψης, ρυμοτομικά σχέδια, υποδομές και αυστηρούς κανόνες δόμησης στα περιαστικά δάση με μέτρα αυτοπροστασίας και υποχρεωτική ασφάλιση από φυσικές καταστροφές. Μοιάζουν πολλά αυτά που θα έπρεπε να είχαν γίνει, αλλά δεν είναι. Αν θέλαμε να περιορίσουμε αποτελεσματικά τους κινδύνους που συνεπάγεται η αλλαγή του κλίματος, θα έπρεπε να είχαμε κάνει πράξη τα περισσότερα εξ αυτών.
Πάνω απ’ όλα, όμως, αυτό που θα έπρεπε να γίνει αμέσως είναι η αλλαγή του νόμου για τους εμπρησμούς από… αμέλεια και την τιμωρία των υπευθύνων. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν η πολιτική βούληση, αλλά προφανώς δεν υπάρχει. Η δίκη για το Μάτι είναι σε εξέλιξη εδώ και αρκετούς μήνες, αλλά ο φυσικός αυτουργός που εκείνο το απόγευμα με τους ισχυρούς ανέμους (και μια φωτιά που ήδη έκαιγε στην Αττική) έβαλε να κάψει κλαδιά δεν πατάει στην αίθουσα του δικαστηρίου. Εκατόν τρεις άνθρωποι χάθηκαν εξαιτίας της δικής του αμέλειας, αλλά κατηγορείται απλώς για πλημμέλημα, που σημαίνει ότι ακόμη και αν καταδικαστεί δεν θα τιμωρηθεί ούτε με μία ημέρα στη φυλακή. Δύο φορές ο αρμόδιος ανακριτής προσπάθησε να χαρακτηρίσει τα εγκλήματα που έγιναν στο Μάτι κακουργήματα, αλλά και τις δύο φορές το αρμόδιο Δικαστικό Συμβούλιο είχε άλλη άποψη, επικαλούμενο τον νόμο.
Και πότε θα αλλάξει επιτέλους αυτός ο νόμος; Περίπου το 80% των πυρκαγιών στην Ελλάδα προκαλείται από βαριά… αμέλεια και οι υπόλοιπες είναι δουλειά εμπρηστών ή τυχαία γεγονότα. Είναι βέβαιο πως όλοι αυτοί αν γνώριζαν ότι μπορεί να πάνε φυλακή και να πληρώσουν ακριβά θα ήταν πιο προσεκτικοί. Οσο βλέπουν την ατιμωρησία να κυριαρχεί τόσο θα πυρπολούν δάση, περιουσίες και ανθρώπινες ζωές από… αμέλεια. Είναι αδιανόητο ότι όλες οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να επιτρέπουν το φαινόμενο της ατιμωρησίας. Αν πραγματικά η κυβέρνηση Μητσοτάκη θέλει να περιορίσει τις καταστροφικές πυρκαγιές, ας ξεκινήσει από το πιο απλό, μηδενικού κόστους και βέβαιης αποτελεσματικότητας: να αλλάξει τον νόμο για τους εμπρησμούς εξ αμελείας.