Οι Ευρωπαίοι λοιπόν πρέπει να γίνουν οι Νάνοι της Μέσης Γης, διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος να διολισθήσουν αργά αλλά σταθερά στους «νάνους» της Νέας Εποχής. Σε αδρές γραμμές τα πράγματα έχουν ως εξής:
Πολύ πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Ενωση έδωσε στη δημοσιότητα ένα σχέδιο νόμου για τις πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας (Critical Raw Material ή CRM). Χοντρικά πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που θεωρητικά ανταποκρίνεται στη (μάλλον όψιμη) διαπίστωση ότι αν δεν εξορύξουμε μέσα στα όρια της δικής μας ηπείρου είμαστε καταδικασμένοι. Η αυτοκινητοβιομηχανία τουλάχιστον, η οποία βέβαια αποτελεί ένα τεράστιο κομμάτι της συνολικής ευρωπαϊκής οικονομίας.
Πρόκειται για μια αμφισβητούμενη αλλά και συνάμα (εφόσον πραγματοποιηθεί) συνταρακτική αλλαγή στον ίδιο τον παραγωγικό μηχανισμό της Ευρώπης. Κοντολογίς, πρέπει να σκάψουμε για ορυκτά όπως το λίθιο και το κοβάλτιο, τα οποία εφόσον εξορυχθούν in-house θα συμβάλλουν στη στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας σε μια πολύ κρίσιμη για την ίδια μεταβατική περίοδο του εξηλεκτρισμού.
Εφόσον έχουμε όλοι συμφωνήσει ότι η ηλεκτροκίνηση είναι η πανάκεια, τα ορυχεία είναι εντελώς απαραίτητα. Το γεγονός βέβαια ότι για να αναπτυχθεί σε πλήρη παραγωγικότητα ένα ορυχείο εξόρυξης κοβαλτίου ή λιθίου θέλει 15-20 χρόνια και τεράστια κατανάλωση ενέργειας, ενώ ένα κλασικό εργοστάσιο κατασκευής αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης 2-3 χρόνια και τις υποπολλαπλάσιες εκπομπές CO2 είναι κάτι που το ακουμπάω εδώ και προσέξτε μην το πατήσετε.
Εμείς έχουμε προκρίνει τον πλήρη εξηλεκτρισμό. Πάει και τελείωσε. Αυτή η απόφαση θα μεταμορφώσει την αυτοκινητοβιομηχανία. Δεν ξέρω αν στο τέλος θα γίνει πεντάμορφη ή τέρας αλλά ίδια δεν θα είναι.
Το ζήτημα είναι ότι όλη αυτή η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών σε μπαταρίες, αποδοτικά συστήματα ηλεκτροκίνησης, παραγωγή «κλειστού βρόγχου», ανακύκλωσης, εξαρτάται από την εξασφάλιση επαρκούς και οικονομικά προσιτής προμήθειας κρίσιμων ορυκτών. Αν οι πρώτες ύλες δεν εξασφαλιστούν -και μάλιστα σε τιμές που να συμφέρουν- το αυτοκίνητο σταδιακά δεν θα μπορέσει να υπηρετήσει τη φυσιογνωμία του ως μαζικό (και ιδιωτικό) μέσο μετακίνησης.
Χωρίς κρίσιμες πρώτες ύλες (CRM) δεν μπορεί να υπάρξει πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Η αχίλλειος πτέρνα της Ευρώπης σε αυτόν τον τομέα είναι πρωτίστως η τεράστια αλυσίδα εφοδιασμού που έχουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες της.
Προσέξτε πόσο μεγάλη αντίφαση ενυπάρχει σε αυτό που αποκαλούμε αειφόρο ανάπτυξη: παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες για επέκταση ΑΠΕ, για τη χρησιμοποίηση περισσότερων ανακυκλωμένων υλικών, για κυκλική οικονομία, μια πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας τόνισε ότι ο κόσμος χρειάζεται 500% περισσότερες κρίσιμες πρώτες ύλες για να επιτευχθεί η πολυπόθητη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση έως το 2050.
Αυτό ισοδυναμεί με την εξόρυξη τριών δισεκατομμυρίων μετρικών τόνων τέτοιων υλών. Προφανώς οι υπάρχουσες πηγές και η τρέχουσα προσφορά όχι μόνο δεν είναι επαρκείς αλλά η όλη διαδικασία γίνεται με εξαιρετικά αμφισβητούμενα μέσα και πρακτικές. Μια Διαδικτυακή περιήγηση στα ορυχεία λιθίου της Αφρικής θα σας δώσει μια ιδέα για το τι εννοώ.
Για να ανταποκριθεί, όμως, στη μελλοντική ζήτηση, η Ευρώπη θα χρειαστεί περισσότερες εισαγωγές, περισσότερη ανακύκλωση και, κυρίως, περισσότερα ορυχεία μέσα στην Ευρώπη. Είναι μια απόφαση που πρέπει να πάρει: θα πρέπει να αναπτύξει πολλά ορυχεία με περιβαλλοντική επιβάρυνση προκειμένου να επιτύχει (σε κάποιο βάθος χρόνου) την απανθρακοποίηση.
Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τις εισαγωγές πρώτων υλών. Η παράνοια είναι ότι δεν υπάρχουν ούτε καν οι υποδομές για την επεξεργασία τους. Τα υλικά που προορίζονται για ευρωπαϊκά εργοστάσια στέλνονται ως επί το πλείστον στην Κίνα, όπου υπόκεινται σε επεξεργασία και ξαναφορτώνονται για τα ευρωπαϊκά λιμάνια. Οι Νάνοι της Μόρια θα είχαν πέσει στα έγκατα των ορυχείων τους…
Αν λοιπόν θέλεις να φτιάξεις δική σου βιομηχανία κατασκευής μπαταριών πρέπει να αλλάξεις το υφιστάμενο καθεστώς. Θα πρέπει παράλληλα να αναπτύξεις τεχνολογίες για την απρόσκοπτη και την όσο το δυνατόν περιβαλλοντικά πιο φιλική εξόρυξη, μια «βιώσιμη» εξόρυξη. Είναι δυνατή, αλλά προφανώς απαιτεί πολύ περισσότερους πόρους.
Θα πρέπει να πείσεις -και μάλιστα τους περιβαλλοντικά πολύ πιο ευαισθητοποιημένους Ευρωπαίους- ότι ένα νέο τέτοιο ορυχείο θα έχει μικρές επιπτώσεις στο οικοσύστημα, θα βοηθήσει στην απανθρακοποίηση και, προφανώς, θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στις τοπικές κοινότητες αλλά και στη συνολική οικονομία.
Γίνεται λοιπόν ξεκάθαρο (και σχεδόν τρομακτικό) το πόσο αλληλένδετα είναι τα πράγματα σε αυτή την πορεία που η εκτίμησή μου είναι ότι μάλλον επιπόλαια αποφάσισε να τραβήξει η Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά το αυτοκίνητο και τις μεταφορές γενικότερα.
Εάν η Ευρώπη θέλει ηλεκτρικά οχήματα, πρέπει να σκεφτεί πιο ολιστικά. Στον αντίποδα, αν η Ευρώπη θέλει να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες της για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να σκέφτεται (και να προμηθεύεται) περισσότερο τοπικά. Νάνοι, ετοιμάστε τις αξίνες!