Την παραμονή του πολέμου, η Ρωσία απέστειλε τέσσερις εκπαιδευμένους φρουρούς στη γειτονική Ουκρανία για την παράδοση πυρηνικών καυσίμων σε ένα σοβιετικής τεχνολογίας πυρηνικό σταθμό. Οι σταθμοί αυτοί παράγουν πάνω από το 50% των ενεργειακών αναγκών της Ουκρανίας και τα 2/5 των ενεργειακών αναγκών αρκετών χωρών του πρώην Σοβιετικού μπλοκ, από τη Φινλανδία μέχρι τη Βουλγαρία. Η παράδοση των καυσίμων αυτή αποτελούσε κάτι το συνηθισμένο, μέχρι την επόμενη ημέρα της εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων στη χώρα.
Τα δύο εμπόλεμα κράτη συμφωνούν πως οι φρουροί κατέφθασαν στον προορισμό τους μέσω τρένου στις 23 Φεβρουαρίου και ήταν παρόντες όταν οι τεχνικοί ξεφόρτωναν μια νέα παρτίδα ράβδων καυσίμων στο Rivne Nuclear Power Plant, 340 χιλιόμετρα δυτικά του Κιέβου. Από εκεί και πέρα, όμως, η Ουκρανία και η Ρωσία διαφωνούν για το τί συνέβη στους φρουρούς αυτούς.
Η Ουκρανία ανέφερε στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) πως οι φρουροί αφοπλίστηκαν και δε δέχτηκαν να επιστρέψουν στη Ρωσία. Το Κρεμλίνο κατηγορεί το Κίεβο πως τους συνέλαβε και τους κρατά ομήρους. Ο ΙΑΕΑ μελετά την κατάσταση και προετοιμάζεται να αποστείλει επιμελητές στη χώρα.
Το συγκεκριμένο, άγνωστο σχετικά γεγονός είναι ένα από τα δεκάδες που έχουν λάβει χώρα από τότε στους πυρηνικούς αντιδραστήρες της Ουκρανίας, ενώ η παγκόσμια κοινότητα βρέθηκε με κομμένη την ανάσα όταν οι ρωσικές δυνάμεις έκαναν έφοδο στον «τάφο» του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνόμπιλ στις αρχές του πολέμου.
Τα προβλήματα αυτά, όμως, φέρνουν στο προσκήνιο ένα επιπλέον ενεργειακό πρόβλημα: την ανάγκη απαγκίστρωσης των ευρωπαϊκών πυρηνικών εργοστασίων από τα ρωσικά πυρηνικά καύσιμα.
Η Rosatom, η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη εξαγωγέα πυρηνικών αντιδραστήρων του κόσμου και κατέχει -σχεδόν- μονοπώλιο στην αγορά πυρηνικών καυσίμων, δεν έχει στοχοποιηθεί από τις κυρώσεις της Δύσης.
Οι ακτιβιστές κατά της εξάπλωσης της χρήσης πυρηνικής ενέργειας προειδοποιούν πως η κίνηση αυτή ενδέχεται να αυξήσει την εξάρτηση περισσοτέρων χωρών από αυτή. Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις στελεχών της αμερικανικής κυβέρνησης, όμως, όποιες κυρώσεις θα πρέπει να είναι «κομμένες και ραμμένες» για την προστασία όχι μόνο των ΗΠΑ αλλά και των συμμαχικών κρατών, ενώ παράλληλα δε θα πρέπει να απειληθεί και η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν η οποία προδιαθέτει την ορθή και συνεχιζόμενη παροχή ρωσικών πυρηνικών καυσίμων προς τη χώρα της Μέσης Ανατολής.
Για τη Μόσχα, τα πυρηνικά καύσιμα αποτελούν έναν επιπλέον γεωπολιτικό μοχλό πίεσης, ενώ η Ρωσία χρηματοδοτεί την επέκταση της Rosatom στις αγορές της Κίνας, της Ινδίας, του Ιράν και της Τουρκίας, καμία εκ των οποίων δεν έχει επιβάλλει κυρώσεις στη χώρα.
Τα πυρηνικά καύσιμα διαφέρουν από τον άνθρακα και το φυσικό αέριο αφού χρειάζονται εξαιρετικά εξειδικευμένες μονάδες για την ασφαλή παραγωγή τους. Η πιθανή επιβολή κυρώσεων προς τη συγκεκριμένη βιομηχανία μπορεί να αφήσει περίπου 100 εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες χωρίς ρεύμα.
Για την Liisa Heikinheimo, στέλεχος του ΥΠΟΙΚ της Φινλανδίας, πρέπει να βρεθεί εναλλακτικός πάροχος των καυσίμων αυτών. Στη Φινλανδία, όπου η Fortum Oyj διαχειρίζεται δύο σοβιετικής τεχνολογίας πυρηνικούς αντιδραστήρες VVER 90 χιλιόμετρα ανατολικά του Ελσίνκι, η κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να βρει εναλλακτικές λύσεις στο παρελθόν, μέσω σύναψης συμφωνίας με τη British Nuclear Fuel (τώρα Westinghouse) τη δεκαετία του ‘90. Παρ’ όλα αυτά, επέστρεψε στη Rosatom λόγω των ανταγωνιστικών τιμών της.
To αμερικανικό Υπουργείο Ενέργειας και η Ουκρανία πρόσφατα σύναψαν συμφωνία με τη Westinghouse για τη διαχείριση 15 ουκρανικών αντιδραστήρων.
Τα πυρηνικά καύσιμα της Westinghouse παράγουν ενέργεια σε έξι -μέχρι τώρα- ουκρανικούς αντιδραστήρες, ενώ οι υπόλοιποι θα αρχίσουν να λειτουργούν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας.
Ελάχιστα κράτη ανά τον πλανήτη έχουν την τεχνολογία και τις υποδομές για τον εμπλουτισμό ουρανίου και την μετατροπή του σε κεραμικά πέλλετ που θα εισαχθούν σε ράβδους καυσίμων ζιρκονίου με ασφαλή και σωστό τρόπο. Παράλληλα, πρέπει να ακολουθούνται και οι εκατοντάδες κανόνες οι οποίοι εξασφαλίζουν πως το ουράνιο δε θα χρησιμοποιηθεί ως όπλο.
Σημειωτέον πως χρειάζονται τουλάχιστον πέντε χρόνια μέχρι τη σύναψη συμφωνίας και την παράδοση καυσίμων μέσω νέου παρόχου. Παράλληλα, οι ράβδοι που παραδίδονται σε μία χώρα δεν μπορούν να μεταφερθούν σε άλλη λόγω ασυμβατότητας μεταξύ των διαφορετικών αντιδραστήρων και των διεθνών κανόνων για τα πυρηνικά υλικά.
Η αυξημένη ζήτηση για σταθερή παροχή ενέργειας, αλλά και η απόφαση της Ε.Ε. για χαρακτηρισμό της πυρηνικής ενέργειας ως «πράσινη» θα μπορούσαν να επιταχύνουν την όλη προσπάθεια.
Η Σλοβακία, η οποία έχει τέσσερις σοβιετικού τύπου αντιδραστήρες πρότεινε, πρόσφατα, τη δημιουργία μίας ευρωπαϊκής ένωσης πυρηνικών καυσίμων, ενώ οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν βοήθεια για τη διαφοροποίηση των πυρηνικών καυσίμων έξι σοβιετικού τύπου μονάδων στην Τσεχία.
Παρ’ όλα αυτά, οι κινήσεις αυτές απαγκίστρωσης από τα ρωσικά πυρηνικά καύσιμα θα πάρουν «τρία με τέσσερα χρόνια», σύμφωνα με τη Heikinheimo.
Διαβάστε ακόμα:
Αναθεωρούνται λόγω πολέμου οι δείκτες του Προϋπολογισμού
Οικογένεια Τίγκα: Πάλι στο σφυρί το ακριβότερο – κάποτε – ακίνητο στην Ελλάδα
Η οικογένεια που πλούτισε χάρη στον πόλεμο και τον πληθωρισμό