Νίκολας Νεγκροπόντε: Ο ανταγωνισμός είναι ο σύγχρονος βασιλιάς

Ο Νίκολας Νεγκροπόντε δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Αν και του ίδιου δεν του αρέσουν οι χαρακτηρισμοί, πολλοί χαρακτηρίζουν τον συνιδρυτή και επίτιμο πρόεδρο του εμβληματικού Media Lab του MIT έναν από τους γκουρού της ψηφιακής τεχνολογίας. Ο ίδιος ήδη με την εργασία του αλλά και τα βιβλία του τις δεκαετίες ’80 και ’90 περιέγραψε με ακρίβεια την ψηφιακή επανάσταση στη ζωή των ανθρώπων και τις οικονομίες που ζούμε σήμερα.

Εξάλλου, αυτή η ικανότητά του να οραματίζεται το μέλλον και να αφουγκράζεται τις τεχνολογικές αλλαγές που έρχονται διασυνδεόμενες με τη ζωή, την επιστήμη και την οικονομία τον καθιστούν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες συνομιλητές αυτή τη στιγμή στον κόσμο.

Στην κουβέντα που είχαμε την τύχη να κάνουμε μαζί του είχε πολλά να πει. Κατ’ αρχάς, για την ίδια την Ελλάδα και τους Ελληνες, για τους οποίους αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι το κλειδί για να κάνουμε το άλμα ως χώρα προς την παραγωγή καινοτομίας είναι κάτι βαθύτερο, να μάθουν οι Ελληνες να συνεργάζονται. Ακόμη, μιλήσαμε για τη μικρή εμπειρία του στο ελληνικό οικοσύστημα των startups εταιρειών, το πρόγραμμα «Ενας φορητός υπολογιστής για κάθε παιδί», που είχε οραματιστεί, τον COVID-19, τις νέες αλλαγές που βλέπει να έρχονται μέσω της τεχνολογίας και των επιστημών υπογραμμίζοντας κυρίως την τεράστια αξία της βιοτεχνολογίας, αλλά και για τη δημοκρατία μέσα από τα ψηφιακά εργαλεία και τα social media.

O Νίκολας Νεγκροπόντε συμμετέχει ως ομιλητής στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, το οποίο θα πραγματοποιηθεί 10-15 Μαΐου. Για εγγραφές, εδώ.

– Παρακολουθείτε τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα; Μετά από χρόνια στασιμότητας, η χώρα προσπαθεί να κάνει την ψηφιακή μετάβαση και παράλληλα να βελτιώσει τη θέση της στους διεθνείς δείκτες καινοτομίας. Πώς μπορεί να το πετύχει;
Η Ελλάδα είναι μια χώρα των «αντί» (σ.σ.: «contrarians») και των «παντογνωστών» (σ.σ.: «know-it-alls»), κάτι που, όπως το λέω, μπορεί να ακούγεται προσβλητικό, όμως δεν είναι, γιατί πιστεύω ότι αυτό δημιουργεί ένα ζωηρό υπόβαθρο για νέες ιδέες. Σε συνδυασμό με μια υγιή ασέβεια στην εξουσία, η πιθανότητα δημιουργίας καινοτομίας είναι μεγάλη. Το μόνο μειονέκτημα είναι μια μικρή έλλειψη εξοικείωσης με τη συνεργασία. Οι Ελληνες δεν είναι συνεργατικοί. Ωστόσο, η συνεργασία είναι απαραίτητη εντός και εκτός Ελλάδας. Επίσης, εκτός από τη μείωση της γραφειοκρατίας, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα κυβερνητικό πρόγραμμα που να μπορεί να το επιταχύνει. Οι γονείς και το σχολείο θα μπορούσαν να βοηθήσουν πάρα πολύ μειώνοντας τον ελληνικό εξαιρετισμό (σ.σ.: greek exeptionalism, η πεποίθηση ότι είμαστε μοναδικοί). Πρέπει να καταλάβουμε ότι σε αυτό όλοι είμαστε μαζί.

– Η πανδημία του COVID-19 αναμφισβήτητα επιτάχυνε την ψηφιακή μετάβαση. Πώς πιστεύετε ότι αυτή η χρονική περίοδος θα διαμορφώσει τη χρήση της τεχνολογίας μακροπρόθεσμα;
Οι εξελίξεις στον ψηφιακό κόσμο, ειδικά εκείνες στον χώρο των τηλεπικοινωνιών, αποκαλούνταν μερικές φορές ως «ο θάνατος της απόστασης». Ο COVID-19 εισήγαγε μια ξαφνική αλλαγή στην ικανότητά μας να κινούμαστε και, ως εκ τούτου, την ανάγκη μας να διαχειριστούμε και να σκεφτούμε την απόσταση διαφορετικά. Οι διαδικτυακές δραστηριότητες προωθήθηκαν αναγκαστικά και ξαφνικά τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Και το αποτέλεσμα είναι η δραματική επιτάχυνση του τι θα συνέβαινε ούτως ή άλλως. Τούτου λεχθέντος, λόγω της βιασύνης, διάφορες εφαρμογές δεν είχαν -ακόμη- την ευκαιρία να ωριμάσουν ψηφιακά, και η διαδικτυακή μάθηση είναι μία από αυτές.

– Η πανδημία φαίνεται να δικαιώνει την πρωτοβουλία σας «Ενας φορητός υπολογιστής ανά παιδί», η οποία δυστυχώς τερματίστηκε. Θα είχε τύχη σήμερα μια παρόμοια πρωτοβουλία;
Η πρωτοβουλία «Ενας φορητός υπολογιστής για κάθε παιδί (One Laptop Per Child – OLPC)» ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια, σε μια εποχή που οι φορητοί υπολογιστές ήταν για «πολεμιστές του δρόμου» και όταν τα σχολεία ήταν ένα μέρος περισσότερο για τη διδασκαλία παρά για τη μάθηση. Η τεχνική πρόκληση ήταν η αύξηση της ανθεκτικότητας και η μείωση του κόστους των φορητών υπολογιστών κατά τάξη μεγέθους. Η παιδαγωγική πρόκληση ήταν να εισαγάγει τη μάθηση με έναν τρόπο παιδοκεντρικό. Σήμερα, τόσο τα οικονομικά όσο και η παιδαγωγική έχουν προχωρήσει έτσι ώστε να διασφαλίζονται διαφορετικές λύσεις. Τα οικονομικά του φορητού υπολογιστή έχουν αλλάξει, σχεδόν εξαφανίστηκε ως πρόβλημα. Το σχολείο, αντίθετα, έγινε λίγο πιο έντονο ως πρόβλημα λόγω του COVID-19, σχεδόν εξαλείφοντας τη μάθηση σε μικρούς και οργανωμένους χώρους, την παιχνιδιάρικη και βιωματική μάθηση.

– Η τεχνολογία και τα ψηφιακά εργαλεία δείχνουν ότι το Διαδίκτυο εκδημοκρατίζεται. Γιατί όμως υπάρχει η αίσθηση ότι η δημοκρατία κινδυνεύει περισσότερο;
Καλή ερώτηση. Απ’ όλες τις προβλέψεις που έκανα ποτέ σε όλη μου τη ζωή, αυτή ήταν εντελώς λάθος. Πίστευα βαθιά ότι το Διαδίκτυο θα έκανε τον κόσμο ένα πορώδες, απρόσκοπτο και άφθονο μέρος όπου δεν θα υπήρχε χώρος για εθνικισμό ή απολυταρχίες. Μετά από 30 και πλέον χρόνια, αυτό τελικά δεν συνέβη. Στην πραγματικότητα, ομάδες συμφερόντων διαπίστωσαν ότι τα ίδια εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αν μπορώ να το πω έτσι, για να υπογραμμίσουν τα ειδικά συμφέροντά τους. Βλέπουμε δηλαδή το όλο πράγμα να κινείται στα όρια του συγκεντρωτισμού, όπως ακριβώς αυτό που κάνει το bitcoin στο σύστημα των των κεντρικών τραπεζών.

– Πάντα στρεφόμαστε στην τεχνολογία για να βρούμε λύσεις σε σειρά μεγάλων προβλημάτων, από την κλιματική αλλαγή έως τώρα την υγεία κ.ο.κ. Η τεχνολογία όμως μπορεί να λύσει από μόνη της κάθε πρόβλημα;
Ναι. Σκεφτείτε το εξής: η κλιματική αλλαγή -ένα πραγματικά πολύ μεγάλο πρόβλημα- δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω μιας ενεργειακής «δίαιτας» όταν το 75% του κόσμου χρειάζεται τεράστια ενεργειακή ανάπτυξη για να ξεφύγει απλώς από τη φτώχεια. Η λύση απαιτεί τόσο μαζική αύξηση της παραγωγής ενέργειας που θα έπρεπε να κάνουμε ακόμα περισσότερα και να τα χρησιμοποιήσουμε όλα αυτά για τη δέσμευση άνθρακα. Αυτό σημαίνει ένα και μόνο πράγμα: πυρηνική σχάση σήμερα και σύντηξη αύριο. Τελεία.

– Σε μία από τις πρόσφατες ομιλίες σας είπατε «η βιοτεχνολογία αποτελεί την ψηφιακή επανάσταση («biotech is the new digital»). Τι ακριβώς εννοείτε;
Ολοι μεγαλώσαμε, ακόμη και οι νεότεροι αναγνώστες, σε έναν κόσμο χωρισμένο σε δύο μέρη: τον φυσικό και τον τεχνητό. Η φύση δούλευε πάντα σε πολύ μικρότερες κλίμακες -σκεφτείτε τη γενετική- και με πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις – σκεφτείτε τους σεισμούς. Ολα τα πράγματα που έκαναν οι άνθρωποι ήταν κάπου στο μεταξύ. Αλλά αυτό έχει αλλάξει, ειδικά στο κάτω μέρος, όπως το ονόμασε ο Ρίτσαρντ Φάινμαν. Μπορούμε τώρα να εργαστούμε σε κλίμακες παρόμοιες και κάτω από εκείνες της φύσης, έτσι ώστε αυτό που παλαιότερα ονομαζόταν «ανθρωπογενές» να μη διαφέρει από αυτά που φτιάχτηκαν από τη φύση. Δεν είναι απλώς ότι μας ενημερώνει η ίδια η φύση, αλλά μπορούμε πραγματικά να το κάνουμε τόσο καλά όσο αυτή και μερικές φορές ακόμα καλύτερα. Αυτή είναι μια τόσο μεγάλη αλλαγή. Γι’ αυτό λέω ότι η βιοτεχνολογία είναι η νέα ψηφιακή επανάσταση. Φανταστείτε την εξάλειψη όλων των ασθενειών.

– Πόσο σχετική και σημαντική παραμένει σήμερα η περίφημη θεωρία «Negroponte Switch», όπως την εκφράσατε τη δεκαετία του ’80;
Οσο σχετικός είναι ο αέρας: δεν τον παρατηρείς έως ότου λείψει. Σήμερα, εάν θέλετε να πάρετε δισεκατομμύρια bit σε δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου, από το σημείο Α έως το σημείο Β σκάβετε μια τάφρο (αν μπορείτε) και τοποθετείτε μια οπτική ίνα σε αυτό. Αντίθετα, η αποστολή τους ασύρματα υπόκειται σε παρεμβολές του ενός ή του άλλου είδους. Στις καθημερινές τηλεπικοινωνίες μας έχουμε αντικαταστήσει την «αναξιοπιστία» του ασύρματου δικτύου για την κινητικότητα και την ευελιξία του. Για τους αναγνώστες που είναι αρκετά μεγάλοι, θυμάστε όταν κάνατε κλήσεις από τηλέφωνα με καλώδια; Το σηκώνατε και καλούσατε. Θυμάστε να πέφτουν οι τοπικές κλήσεις;

– Πώς θα είναι το μέλλον; Εχετε αντιληφθεί πρωτοποριακά έργα που αναπτύσσονται σήμερα και θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στο μέλλον;
Το χθεσινό μέλλον, δηλαδή το σήμερα, καθοδηγήθηκε σε μεγάλο βαθμό από βαθείς στοχαστές, βασική επιστήμη και προηγμένη τεχνολογία. Αντίθετα, σήμερα οι νέοι φιλοδοξούν να γίνουν Μαρκ Ζάκερμπεργκ ή Ελον Μασκ. Δεν εμπνέονται να γίνουν Αλαν Τούρινγκ ή Αλμπερτ Αϊνστάιν. Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος αυτής της τάσης είναι ένας ολοένα μικρότερος αγωγός ιδεών πάνω στον οποίο θα οικοδομηθεί το μέλλον. Η αλλαγή δεν θα γίνει γρήγορα, αλλά θα εμφανιστεί στον τρόπο με τον οποίο ζούμε, γιατί η καινοτομία θα επιβραδυνθεί, όχι για κάποιον άλλον περισσότερο λόγο πέρα απ’ το ότι θα μοιράζονται ολοένα λιγότερα πράγματα στην ανάπτυξή τους. Ο περιορισμός της συνεργατικότητας είναι γεγονός. Αυτός που είναι βασιλιάς είναι ο ανταγωνισμός. Η αλήθεια είναι ότι πλέον στηριζόμαστε λιγότερο ο ένας στον ώμο του άλλου.

– Υπήρξατε όμως και γνωστός venture capitalist. Τι ψάχνατε σε μια νεοφυή εταιρεία; Εχετε καθόλου εικόνα του ελληνικού οικοσυστήματος των startups;
Η ζωή μου ως venture capitalist, ένας όρος και μια περίοδος για την οποία δεν είμαι περήφανος, ήταν επεισοδιακή και γεμάτη χωρίς κάποια μεγάλη αποτυχία ή μεγάλη επιτυχία. Ενδιαφερόμουν πάρα πολύ για τις ιδέες και λιγότερο για τα χρηματοοικονομικά. Αν και δεν γνωρίζω το ελληνικό οικοσύστημα, ως τέτοια βίωσα την άνοδο και την πτώση της Velti, μιας ελληνικής startup που αναπτύχθηκε ραγδαία και κατέρρευσε ακόμη πιο γρήγορα. Ως εκ τούτου, ήξερα το roller coaster, αλλά δεν μπορώ να πω ότι γνώρισα το τοπίο συνολικά του ελληνικού οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων.

– Τι σημαίνει η Ελλάδα για εσάς; Ερχεστε συχνά;
Ναι, έρχομαι συχνά. Μάλιστα μία χρονιά, θυμάμαι, έκανα το ταξίδι δέκα φορές. Είχα ένα σπίτι στην Πάτμο για 40 χρόνια. Αν υπήρχε ένα εθνικιστικό κόκαλο στο σώμα μου, θα ήταν ελληνικό!

Το who is who

Ο Νίκολας Νεγκροπόντε είναι Ελληνοαμερικανός αρχιτέκτονας, επιστήμονας υπολογιστών, επιχειρηματίας, συνιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος του Εργαστηρίου Πολυμέσων (Media Lab) του ΜΙΤ.

Είναι συγγραφέας του μπεστ σέλερ του 1995 «Being Digital» (στην Ελλάδα μεταφράστηκε ως «Ψηφιακός Κόσμος», εκδ. Καστανιώτη), το οποίο προέβλεπε ένα μέλλον στο οποίο η ψηφιακή τεχνολογία θα γινόταν ένα στενό κομμάτι της καθημερινής ζωής. Το βιβλίο μεταφράστηκε σε περισσότερες από 40 γλώσσες υποστηρίζοντας τη θέση ότι τα bits θα μετατρέπουν το βίντεο, το κείμενο, τον ήχο και τη φωτογραφία σε ένα ενιαίο ενοποιημένο μέσο.

Νωρίτερα, στις αρχές του ’80, διατύπωσε τη θέση που έμεινε γνωστή ως «Negroponte Switch» προβλέποντας ότι τεχνολογίες όπως τα τηλέφωνα θα έπαυαν να λειτουργούν με καλώδια στο εγγύς μέλλον και θα λειτουργούσαν παντού μέσω ραδιοκυμάτων, ενώ αντίστροφες τεχνολογίες, όπως η τηλεόραση, που δεν απαιτούσαν καλώδια, θα κάλυπταν περισσότερες ανάγκες – όπως ήδη γίνεται.

Επιπλέον, είναι ιδρυτής του οργανισμού «Ενας φορητός υπολογιστής για κάθε παιδί» (One Laptop Per Child) καταφέρνοντας να αναπτύξει και να χαρίσει φορητούς υπολογιστές αξίας περίπου 1 δισ. δολαρίων σε σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Venture capitalist o ίδιος, προχώρησε σε αρκετές επενδύσεις σε εταιρείες που μόλις ξεκινούσαν την προσπάθειά τους. Μεταξύ των πιο γνωστών, το περιοδικό τεχνολογίας «Wired», αλλά και η εταιρεία πίσω από τη δημοφιλή εφαρμογή Skype. Ο ίδιος υπηρέτησε για περίπου 15 χρόνια στο Δ.Σ. της Motorola.

Είναι επίτιμος δημότης Πάτμου, την οποία επισκέπτεται συχνά. Είναι 77 ετών. Πατέρας του ήταν ο εφοπλιστής Δημήτριος Νεγρεπόντης. Εχει επίσης άλλα τρία αδέλφια, τον Τζον Νεγκροπόντε, ο οποίος υπήρξε αναπληρωτής υπουργός Eσωτερικών των ΗΠΑ, τον Μάικλ Νεγκροπόντε, βραβευμένο με Emmy κινηματογραφιστή, και τον Τζορτζ Νεγκροπόντε, καλλιτέχνη.