Τον ρόλο του δικαίου στην εξέλιξη της Ευρώπης εξήρε ο Βασίλειος Σκουρής, ομότιμος καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου, διευθυντής του Κέντρου Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) και πρώην πρόεδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), στην χτεσινή συζήτηση με θέμα “Το μέλλον της Ε.Ε. υπό το φως μοντέρνων προκλήσεων”, την οποία διοργάνωσε στην Αθήνα το Ίδρυμα Κόνραντ Αντενάουερ / Konrad-Adenauer σε συνεργασία με το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου .

Ο κ. Σκουρής υπενθύμισε ότι το 80% των διατάξεων τις οποίο καλείται να εφαρμόσει ο δικαστής, ο δικηγόρος ή η διοίκηση μιας χώρας μέλους της Ε.Ε. είναι ευρωπαϊκής προελεύσεως. Επί τη βάσει των συνθηκών οικοδομήθηκε και λειτουργεί ο υπερεθνικός αυτός οργανισμός, κάτι το οποίο είναι άξιο θαυμασμού και θα πρέπει να καταγραφεί στα θετικά της Ευρώπης. Έτσι δημιουργήθηκε το λεγόμενο κοινοτικό κεκτημένο το οποίο είναι δεσμευτικό για όλους, όπως τόνισε.

Ο διαπρεπής νομικός έθιξε και τα νομικά προβλήματα τα οποία απορρέουν από αυτό, τα σημεία τριβής, όπως λ.χ. το θέμα της υπεροχής ή μη του εθνικού Συντάγματος, λέγοντας πως τελευταία θεωρείται ότι ούτε ο ενωσιακός νομοθέτης δεν μπορεί να τα θίξει. Ο κ. Σκουρής αναφέρθηκε επίσης στην υποχώρηση του κράτους δικαίου και της πεποίθησης για την νομιμοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης φέρνοντας ως ακραίο παράδειγμα την σύγκριση που έκανε Aνατολικοευρωπαίος πρωθυπουργός μεταξύ των ανελεύθερων καθεστώτων και της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας, αφού η τελευταία δεν στηρίζεται στη βούληση του λαού όπως αυτή προκύπτει λ.χ. από ένα δημοψήφισμα, το οποίο διεξήγαγε η χώρα του για το θέμα των προσφύγων με στόχο να μην ισχύσει η απόφαση της Ε.Ε. για την κατανομή τους. Παρατηρείται κατά τον κ. Σκουρή μια αμφισβήτηση των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει τα κράτη μέλη ή μια επιλεκτική του χρήση, όπως λ.χ. θα συνέβαινε με ένα ενδεχόμενο δημοψήφισμα για την παραμονή ή μη της Ιταλίας στην ευρωζώνη. Κάτι τέτοιο όμως, όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, δεν νοείται χωρίς ολοκληρωτική έξοδο από την Ε.Ε. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το να αγνοείται η δέσμευση των νεώτερων μελών να προσχωρήσουν στην ευρωζώνη, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η εντύπωση μιας Ευρώπης a la carte. Η εξέλιξη αυτή είναι ανησυχητική, διότι θέτει εν αμφιβόλω αυτό που αποτελούσε το θεμέλιο της Ευρώπης, δηλαδή τους νόμους, κατέληξε ο κ. Σκουρής.

Ο Μάρτιν Νέτεσχάιμερ, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο φημισμένο Πανεπιστήμιο του Τίπινγκεν, ανέλυσε από νομική σκοπιά τον όρο αλληλεγγύη Την χαρακτήρισε συγκεχυμένη έννοια, αφού περιγράφει μορφές συνοχής και πρόθεση αλληλοβοήθειας μιας ομάδας, η οποία έχει μεν κανονιστική σημασία, αλλά μπορεί να σημαίνει απλώς μια ηθική υποχρέωση, μια ενάρετη συμπεριφορά. Μπορεί όμως και να είναι αντικείμενο νομικών ρυθμίσεων του σύγχρονου κράτους και να υλοποιείται με πολιτικές και κρατική υποστήριξη.

Το γεγονός ότι γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη επίκληση της αλληλεγγύης και συζητείται ευρέως από τους πολίτες δεν είναι καλό, διότι αυτό προδίδει εξασθένισή της. Εν τούτοις, η περιγραφή της είναι αναγκαία. Για αυτό και πολύ συχνά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί χρησιμοποιούν ποικιλοτρόπως τον όρο για να περιγράψουν τις σχέσεις των κρατών μελών. Η αλληλεγγύη αναφέρεται πολύ συχνά και στους ευρωπαϊκούς νόμους και αποσκοπεί στο να αντικαταστήσει την ιδιοτέλεια με την συμμαχία στόχων. Το διεθνές δίκαιο δεν αναγνωρίζει υποχρέωση αλληλεγγύης μεταξύ κρατών, δεν διατυπώνεται στις διεθνείς συνθήκες. Ακόμα και στις αρχικές ευρωπαϊκές συνθήκες, η αλληλεγγύη δεν είχε προεξάρχουσα σημασία. Στην διακήρυξη Σούμαν ο όρος εμφανίζεται ως εν τοις πράγμασι αλληλεγγύη, όχι ως κανόνας, αναφέρεται μόνο σε ένα συγκεκαλυμμένο σημείο. Αρα, οι ιδρυτικές συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν εισήγαγαν νομοθετικά την αλληλεγγύη, τα ιδρυτικά μέλη θεώρησαν ότι τα συμφέροντά τους εξυπηρετούνται επαρκώς από την κοινή τους πολιτική σε ένα υπερεθνικό οργανισμό, είπε ο κ. Νέτεσχάιμ.

Η αρχή της αλληλεγγύης δεν συμπεριλαμβανόταν μεν στο πρωτογενές δίκαιο,, εν τω μεταξύ όμως υπάρχουν σχετικές διατάξεις. Το προοίμιο της Ευρωπαϊκής Συνθήκης κάνει μνεία της επιθυμίας να ενισχυθεί η αλληλεγγύη μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών και υπάρχουν περίπου 20 διατάξεις στις οποίες αναφέρεται η ιδέα της αλληλεγγύης. Δεδομένου του πληθωρισμού αυτών των διατάξεων δεν είναι αβάσιμο να υποστηριχτεί ότι τελικά συγκαλύπτουν μια έλλειψη συμφωνίας επί του περιεχομένου, κάτι το οποίο είναι και κυνικό, όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί και μια πιο θετική ερμηνεία, δηλαδή οι διατυπώσεις να μπορέσουν σταδιακά να ενσωματωθούν σε έναν κοινά αποδεκτό προσανατολισμό δράσης.

Κατά τον κ. Νέτεσχάιμ οποιαδήποτε απόπειρα ερμηνείας της αλληλεγγύης θα αποτύχει διότι είναι ασαφείς και υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις επί του θέματος. Υπάρχουν τόσο διαφορετικές ερμηνείες του όρου, οπότε είναι δύσκολο να συμφωνήσουμε τι είδους αλληλεγγύη απαιτείται για μια δεδομένη κατάσταση. Από τη στιγμή που δεν συμφωνούμε τι σημαίνει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να φέρουμε αυτές τις διατάξεις στην επιφάνεια. Όποιος καθοδηγείται από το ιδεώδες του φεντεραλισμού καλείται να αφηγηθεί μια ιστορία απώλειας και παρακμής τα τελευταία χρόνια, διότι με την οικονομική και την προσφυγική κρίση έχουμε επιστρέψει σε ένα παλιό ιδιοτελή τρόπο σκέψης, ένα αξιοθρήνητο εγωισμό των κρατών. Όσοι θεωρούν ότι η Ε.Ε. είναι απλώς μια λέσχη κρατών υιοθετεί μια διαφορετική άποψη και έτσι ως πιο ρεαλιστές επισημαίνουν ότι ποτέ η Ε.Ε δεν υπήρξε μια κοινότητα αλληλεγγύης. Αυτές οι διαφορετικές ερμηνείας αντικατοπτρίζονται και στην αξιολόγηση ορισμένων μέτρων λ.χ. της υποστήριξης η οποία παρασχέθηκε ή παρέχεται σε χώρες όπως η Ελλάδα. Από άλλους εμφανίζεται ως αλληλέγγυα υποστήριξη, ενώ άλλοι βλέπουν τα μέτρα ως άρνηση να επιδειχθεί αλληλεγγύη.

Όμως, κατά τον διακεκριμένο Γερμανό νομικό, ο προσδιορισμός όρων όπως είναι η αλληλεγγύη θα διαμορφώσει εν τέλει τις αξίες των λαών που ζουν στην Ε.Ε. Η αλληλεγγύη δεν είναι μεν νομική υποχρέωση αλλά δομεί, διαρθρώνει τον τελεολογικό ορίζοντα της λήψης αποφάσεων.

Καταλήγοντας ο κ. Νέτεσχάιμ είπε πως «η πολιτιστική, γλωσσική και ιστορική ετερογένεια της Ευρώπης δεν εμποδίζει απαραιτήτως τον δρόμο επιτυχίας τους ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Οι προσπάθειες να ξεκινήσει ένα διάλογος για την αλληλεγγύη έχουν υποστεί πλήγματα τα τελευταία χρόνια λόγω των κρίσεων, αλλά σήμερα είναι ποιο σημαντικό από ποτέ να μεταφέρουμε το μήνυμα ότι η κοινή ευημερία των Ευρωπαίων δεν μπορεί να επιτύχει χωρίς ανάληψη αμοιβαίας ευθύνης, χωρίς αμοιβαία υποστήριξη και χωρίς αλληλεγγύη».

Η Ντόρα Μπακογιάννη χαρακτήρισε στην παρέμβασή της τις προσεχείς ευρωεκλογές ως τις πιο κρίσιμες στην ιστορία της Ε.Ε. αφού θα κριθεί το εάν θα αποτελέσει μια παρένθεση στην ευρωπαϊκή ιστορία ή θα προχωρήσει. Αναρωτήθηκε μάλιστα πρόσφατα στο Μουσείο των Χανίων, βλέποντας ένα πρωτομινωικό αγγείο, πόσο χώρο θα καταλάβει άραγε στο μέλλον η ιστορία της Ε.Ε. Θα είναι μια παράγραφος στην μεταπολεμική ιστορία ή κάτι περισσότερο, δεδομένου ότι κυριαρχεί πλέον ο λαϊκισμός, ο οποίος οδηγεί στον ακραίο εθνικισμό και σε υπερβολές του τύπου οι ξένοι είναι τοκογλύφοι, ενώ μας δανείζουν με επιτόκιο κατά πολύ μικρότερο από εκείνο των αγορών, κάτι που είναι δύσκολο να εξηγηθεί στους πολίτες λόγω της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Υπάρχει μεν ένας διχασμός μεταξύ Βορρά και Νότου, αλλά η Ευρώπη πρέπει να πάρει τις αποφάσεις της διότι το τίμημα κρίσεων όπως το μεταναστευτικό δεν το πληρώνουν οι ΗΠΑ ή η Αυστραλία, όπως είπε.

Υπογράμμισε επίσης ότι ενώ πριν βασιζόμασταν σε μια σταθερή Ευρώπη η οποία υπολόγιζε στις ΗΠΑ για την ασφάλειά της σήμερα όλα έχουν αλλάξει. Γι αυτό και πρέπει να διαμορφώσουμε μια κοινή εξωτερική πολιτική και να δημιουργήσουμε άμεσα ευρωπαϊκό στρατό. Πρέπει επίσης να πάρουμε μιαν απόφαση για το τι είδους σχέσεις θέλουμε να έχουμε με την Ρωσία και να την ακολουθήσουμε από κοινού. Αναφερόμενη στην αλληλεγγύη η κ. Μπακογιάννη είπε ότι οι εταίροι επέδειξαν μεν αλληλεγγύη στην οικονομική κρίση, αλλά στο μεταναστευτικό / προσφυγικό δεν τίθεται θέμα αλληλεγγύης αλλά υποχρέωσης όλων των εταίρων να δεχτούν ένα ποσοστό και η άρνησή τους σημαίνει άρνηση εφαρμογής πολιτικών της Ε.Ε.

Επισήμανε επίσης ότι στο προσκήνιο της ιστορίας έχουν μπει ή μπαίνουν δυναμικά χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία με τεράστιους πληθυσμούς και μόνη της κάθε ευρωπαϊκή χώρα δεν θα μπορέσει να τις ανταγωνιστεί. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, η ΟΝΕ ήταν κολοβή, αλλά σήμερα είμαστε σοφότεροι και μπορούμε να προχωρήσουμε.

Τόνισε ότι η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει τελικά αφού πάντα έτσι γινόταν στο παρελθόν, έστω και την τελευταία στιγμή έπιανε τους στόχους. Κατά την κ. Μπακογιάννη η οικονομική κρίση συμβαδίζει με την βαθιά κρίση της δημοκρατίας παντού, υπάρχει έλλειψη συμμετοχής των πολιτών, κρίση θεσμών, ενώ οι ευρωπαϊκές ηγεσίες δεν δείχνουν να έχουν ένα όραμα που να κινητοποιήσει το πολίτες.

Τέλος, υπογράμμισε ότι μόνο μια ενωμένη Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών. Κανένας Μακρόν δεν μπορεί να καταφέρει στο Πεκίνο όσα θα επετύγχανε ολόκληρη η Ε.Ε. ενωμένη. Απαιτείται εγρήγορση, όπως είπε, αλλά είναι βέβαιη πως η Ευρώπη τελικά θα «σκάσει μύτη».

Ο Γεώργιος Μαρκοπουλιώτης, διευθυντής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα, εστίασε στα τελευταία τέσσερα “κρίσιμα χρόνια” όπως τα χαρακτηρίζει ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Για την οικονομία μπορούμε να πούμε ότι τα ελλείμματα βρίσκονται υπό έλεγχο ενώ καταγράφεται ανάπτυξη στην ευρωζώνη και επομένως τολμούμε να πούμε ότι βγαίνουμε από την κρίση. Τώρα έχουμε μια σειρά εργαλεία, την εμπειρία και 880 δισ. ευρώ είναι διαθέσιμα για να βοηθηθούν οι χώρες που περνάνε κρίση.

Για την μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών μετά τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο είπε πως δεν ήμασταν μεν έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε, αλλά κάναμε μια συμφωνία με την Τουρκία με αποτέλεσμα να μειωθούν κατά 90-95% οι ροές, επομένως λειτούργησε.

Το δε Βrexit ήταν δύσκολο να αποτραπεί διότι η Βρετανία είχε μια ιδιότυπη σχέση με την Ε.Ε. και είχε δημιουργηθεί εδώ σαράντα χρόνια ένα κλίμα κατά της Ε.Ε. Η αποχώρησή της δημιουργεί βέβαια ένα πρόβλημα στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και έπρεπε να τετραγωνιστεί ουσιαστικά ο κύκλος. Παρόλα αυτά προτείνεται ένας προϋπολογισμός ύψους 1 τρισ. και 280 δισ. Ευρώ, όσο δηλαδή και στον προηγούμενο. Στις νέες προκλήσεις η Ε.Ε. απαντά επομένως με τον νέο προϋπολογισμό.,

Επίσης, τα χρήματα που θα δοθούν στην Ελλάδα θα αυξηθούν, η φύλαξη των κοινών συνόρων ενισχύεται με χρηματοδότηση της Ε.Ε, διπλασιάζονται τα κονδύλια για τους νέους από 15 σε 30 δισ.

Ο κ. Μαρκοπουλιώτης τόνισε επίσης ότι ναι μεν ο κ. Γιούνκερ διατύπωσε ορισμένες θέσεις για την Ευρώπη, αλλά τις τελικές επιλογές θα τις κάνουν τα ίδια τα κράτη μέλη, οι πολίτες, τα ευρωπαϊκά κόμματα και ότι θα υπάρξουν και πάλι κοινοί επικεφαλής ψηφοδελτίων ευρωπαϊκών κομμάτων στις ευρωεκλογές.

Τέλος είπε ότι θα ήταν ευχής έργον εάν πεισθούν οι πολίτες να πάνε ψηφίσουν στις ευρωεκλογές για το καλό των παιδιών και των εγγονών μας, και εξέφρασε επίσης την ευχή το κεφάλαιο Ευρώπη στην ιστορία να έχει μόλις ανοίξει, να έχει μόλις ξεκινήσει να γράφεται.

Πηγή: ΑΠΕ- ΜΠΕ