Νέο πλαίσιο λειτουργίας για το θεσμό των Ενεργειακών Κοινοτήτων ετοιμάζεται να θεσπίσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας περιλαμβάνοντας πλήθος αλλαγών στους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία τους σε νομοσχέδιο που κατατέθηκε πρόσφατα στην βουλή για την ενεργειακή απόδοση.
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις καταργείται η προτεραιότητα που είχαν τα ομαδοποιημένα αιτήματα από Ενεργειακές Κοινότητες, σε ότι αφορά το χρόνο εξέτασης για Όρους Σύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ. Το μέτρο αφορά αιτήματα του 2021 και δεν ισχύει για όσα έχουν υποβληθεί το 2020. Πρόκειται για ένα όρο, ο οποίος έχει σηκώσει πολύ “σκόνη” στην αγορά. Το τελευταίο διάστημα είχαν πληθύνει οι φωνές, οι οποίες υποστήριζαν ότι στο άρμα των Ενεργειακών Κοινοτήτων είχε προσδεθεί πλήθος επενδυτών, οι οποίοι στο όνομα της ενεργειακής συνεργατικότητας εκμεταλλεύονταν τις ΕΚΟΙΝ, σε βάρος των έργων που ακολουθούσαν τους συνηθισμένους ρυθμούς των ΑΠΕ.
Για το θέμα μάλιστα είχε γίνει αναφορά και στην βουλή από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα, λέγοντας ότι με βάση τα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ μέχρι το καλοκαίρι, από τις 1.500 αιτήσεις που είχαν υποβληθεί από Ενεργειακές Κοινότητες μόλις οι 30 ανήκαν σε πραγματικούς δικαιούχους. Σήμερα υπολογίζεται ότι ενεργές είναι κάτω από 1.000 κοινότητες συνολικής ισχύος 300 MW.
Οι ΕΚΟΙΝ αποτελούν ένα μηχανισμό ενεργειακής αυτονομίας που ξεκίνησε το 2018 και απευθύνεται σε φυσικά πρόσωπα, δήμους και μικρές επιχειρήσεις. Είναι συνήθως τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων οι πολίτες (είτε ως φυσικά είτε ως νομικά πρόσωπα) μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας. Είθισται μάλιστα η διαδικασία αυτή να αποτελεί μια πράξη ενεργειακής δημοκρατίας καθώς αφορά την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στην παραγωγή ενέργειας, η οποία με τον τρόπο αυτό παύει να είναι προνόμιο για λίγους μεγάλους παίκτες.
Το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ, καθορίζει επίσης και όλο το πλαίσιο για τον μετασχηματισμό μιας Ενεργειακής Κοινότητας σε Ανώνυμη Εταιρεία καθώς και την μεταβίβασή της. Σε αυτή την περίπτωση τα έργα ΑΠΕ ή Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (ΣΗΘΥΑ) χάνουν τα προνόμια σχετικά με την τιμή αποζημίωσης της παραγόμενης ενέργειας και την προτεραιότητα αξιολόγησης για χορήγηση άδειας παραγωγής ή αντίστοιχα Βεβαίωσης Παραγωγού, χορήγηση οριστικής προσφοράς σύνδεσης κ.α.
Με άλλες διατάξεις επιτρέπεται η εγκατάσταση σταθμών ΑΠΕ από ΕΚΟΙΝ για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών των μελών τους και ευάλωτων καταναλωτών ή πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας εντός της Περιφέρειας στην οποία βρίσκεται η έδρα της. Το πλεόνασμα ενέργειας που προκύπτει από το συμψηφισμό, μετά τη διενέργεια της τελικής εκκαθάρισης στο τέλος της χρονικής περιόδου συμψηφισμού, διοχετεύεται στο δίκτυο χωρίς υποχρέωση για οποιαδήποτε αποζημίωση. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ύστερα από γνώμη της ΡΑΕ, ορίζονται ο τρόπος με τον οποίο γίνεται ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός των ΕΚΟΙΝ και ειδικότερα οι προϋποθέσεις, οι περιορισμοί, οι χρεώσεις, το χρονικό διάστημα εντός του οποίου θα υπολογίζεται ο συμψηφισμός, ο τύπος, το περιεχόμενο και η διαδικασία κατάρτισης των συμβάσεων συμψηφισμού.
Οι Ενεργειακές Κοινότητες μπορούν να διανείμουν στα μέλη τους το πλεόνασμα της χρήσης εφόσον πρόκειται για ΕΚΟΙΝ στις οποίες συμμετέχουν τουλάχιστον 15 μέλη ή 10 εφόσον πρόκειται για Κοινότητες με έδρα νησιωτικό δήμο με πληθυσμό κάτω από 3.100 κατοίκους βάσει τελευταίας απογραφής, και το 50% συν ένα εξ αυτών είναι φυσικά πρόσωπα. Αρκεί να υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο καταστατικό.
Μια κοινότητα λύεται, σύμφωνα με άλλη διάταξη, αν μειωθεί ο αριθμός των μελών της και δεν αντικατασταθούν ή συμπληρωθούν τα μέλη της. Τη λύση της ΕΚΟΙΝ ακολουθεί η εκκαθάριση. Αν κηρυχθεί σε πτώχευση, ακολουθείται η διαδικασία του Πτωχευτικού Κώδικα. Την εκκαθάριση δηλαδή διενεργούν δύο εκκαθαριστές που ορίζονται από τη γενική συνέλευση. Η Ε.ΚΟΙΝ λογίζεται ότι εξακολουθεί να υφίσταται και μετά τη λύση της για όσο χρόνο διαρκεί η εκκαθάριση. Κατά το στάδιο αυτό διεκπεραιώνονται οι εκκρεμείς υποθέσεις και ιδίως εισπράττονται οι απαιτήσεις, ρευστοποιείται η περιουσία και πληρώνονται τα χρέη της ΕΚΟΙΝ. Αν υπάρχει θετικό υπόλοιπο στην εκκαθάριση επιστρέφονται στα μέλη οι συνεταιριστικές μερίδες και οι εισφορές τους. Το υπόλοιπο που απομένει διανέμεται σε κοινότητες παραγωγών ή σωματεία ή συλλόγους ή άλλα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δραστηριοποιούνται στους τομείς ενέργειας και προστασίας περιβάλλοντος εντός της Περιφέρειας της έδρας της ΕΚΟΙΝ
Οι άδειες παραγωγής ή οι βεβαιώσεις παραγωγού, οι ΑΕΠΟ, οι όροι σύνδεσης κ.α παύουν να ισχύουν αν κατά τη διάρκεια της εκκαθάρισης δεν καταστεί δυνατή η μεταβίβαση των αδειών ή του σταθμού παραγωγής ενέργειας. Αυτό δεν εφαρμόζεται σε σταθμούς που έχουν τεθεί σε δοκιμαστική ή κανονική λειτουργία κατά το χρόνο λύσης της ΕΚΟΙΝ. Οι σταθμοί αυτοί επιτρέπεται να μεταβιβαστούν σε οποιονδήποτε τρίτο. Ο νέος ιδιοκτήτης δεν λαμβάνει λειτουργική ενίσχυση, αλλά αποζημιώνεται μόνο στο πλαίσιο της συμμετοχής του σταθμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για σταθμό εγκατεστημένο στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα και σύμφωνα με όσα προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο για σταθμό εγκατεστημένο σε Μη Διασυνδεδεμένο Νησί.
Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ύστερα από γνώμη της ΡΑΕ ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο γίνεται ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός των ΕΚΟΙΝ και ειδικότερα οι προϋποθέσεις, οι περιορισμοί, οι χρεώσεις, το διάστημα εντός του οποίου θα υπολογίζεται ο συμψηφισμός, ο τύπος, το περιεχόμενο και η διαδικασία κατάρτισης των συμβάσεων συμψηφισμού.
Με αυτή την απόφαση μπορεί να διαφοροποιείται ο τρόπος συμψηφισμού βάσει του μεγέθους των σταθμών, του επιπέδου τάσης σύνδεσης και των ειδικότερων χαρακτηριστικών των τιμολογίων κατανάλωσης.