Η ενεργειακή κρίση που μαστίζει όλη την Ευρώπη, με τις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας να έχουν εκτοξευθεί σε πρωτοφανή επίπεδα, δημιουργεί την ανάγκη εξεύρεσης άμεσων αλλά και πιο μακροπρόθεσμων λύσεων. Και τούτο ιδιαίτερα υπό το βάρος των εκτιμήσεων ότι αυτή η κρίση είναι η πρώτη από πολλές,- και ενδεχομένως εντονότερες-, που θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια.
Στο πλαίσιο αυτό, η χθεσινή παρέμβαση-πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη που ανέδειξε τη στρατηγική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου ως μελλοντικού τροφοδότη της Γηραιάς Ηπείρου, αλλά και την πιο πρακτική προοπτική να διαμορφωθεί μια εναλλακτική πηγή για την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της μεταφοράς είτε φυσικού αερίου, είτε «πράσινης» ηλεκτρικής ενέργειας από την Βόρεια Αφρική, -ουσιαστικά την Αίγυπτο-, μέσω Ελλάδας, ήρθε την πιο κατάλληλη στιγμή. Την ώρα που η Ε..Ε. αναζητά εναγωνίως λύσεις που θα διασφαλίσουν την ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια των κρατών-μελών της.
Όσον αφορά το φυσικό αέριο «το οποίο θα μπορεί να μεταφέρεται σε υγροποιημένη μορφή από την Αίγυπτο προς την Ελλάδα και από εκεί προς το ευρωπαϊκό δίκτυο φυσικού αερίου», όπως τόνισε, είναι σαφής η παραπομπή στην υφιστάμενη συνεργασία Ελλάδας-Αιγύπτου (και μέσω του EastMed Gas Forum), με στόχο η χώρα μας να λειτουργήσει ως διαμετακομιστικός κόμβος για τις ενεργειακές εξαγωγές της Αιγύπτου, αξιοποιώντας αφενός τη Ρεβυθούσα και αφετέρου τα σχεδιαζόμενα FSRU Αλεξανδρούπολης και Αγίων Θεοδώρων.
Όσον αφορά το σκέλος της ηλεκτρικής ενέργειας η παρέμβαση έρχεται ελάχιστα 24ωρα μετά την 9η Τριμερή Σύνοδο Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου στην Αθήνα, όπου ο Έλληνας πρωθυπουργός, ο πρόεδρος της Κύπρου Ν. Αναστασιάδης και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι επισφράγισαν ακριβώς την συνεργασία τους μέσω της ηλεκτρικής διασύνδεσης των τριών χωρών.
Λίγο νωρίτερα στις 14 Οκτωβρίου ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κ. Σκρέκας υπέγραψε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του Μ. Σακέρ το μνημόνιο για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου, το οποίο προβλέπει τη σύσταση ομάδας εργασίας υψηλού επιπέδου, που θα αναλάβει τα επόμενα βήματα για την μελέτη, αδειοδότηση και υλοποίηση του έργου, ενώ στις 16 Οκτωβρίου αντίστοιχο μνημόνιο υπεγράφη και μεταξύ Κύπρου-Αιγύπτου.
Σημειώνεται ότι στην ομάδα εργασίας θα συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, εκπρόσωποι των Διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς και των ρυθμιστικών αρχών, που θα εξετάσουν τις τεχνικές και οικονομικές παραμέτρους ώστε να διευκολυνθεί η αδειοδότηση και να υποστηριχθεί η ένταξή του στα Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (PCI).
Ιδιαίτερα σημαντική, επιβεβαιώνοντας τον προσανατολισμό για μια εναλλακτική πηγή «πράσινης» ενέργειας, ήταν η αναφορά του Αιγύπτιου υπουργού για τις εν εξελίξει επενδύσεις στις ΑΠΕ, καθώς, όπως είπε, η χώρα του σε δύο χρόνια θα έχει φτάσει τα 10 GW.
Σύμφωνα με το φιλόδοξο πλαίσιο το οποίο έχει τεθεί, το υποθαλάσσιο καλώδιο θα μεταφέρει στην Ελλάδα και την Ευρώπη ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται αποκλειστικά από ΑΠΕ και άρα θα πρόκειται για «πράσινο» έργο, το οποίο προφανώς θα μπορέσει να διεκδικήσει με αξιώσεις και ευρωπαϊκή υποστήριξη.
Ποια projects βρίσκονται στα σκαριά
Το επόμενο διάστημα και με την πρόοδο των εργασιών της αρμόδιας ομάδας θα ξεκαθαρίσει το τοπίο σχετικά με το εάν μιλάμε για την υλοποίηση ενός εξ αρχής νέου project ή εάν υπάρχει πρόθεση αξιοποίησης έργων που ήδη βρίσκονται σε φάση σχεδιασμού.
Το ένα είναι το GREGY (Green Energy Interconnector) που προωθεί η Elica του Ομίλου Κοπελούζου. Είναι ένα project που σχεδιάζεται εδώ και μια δεκαετία και για το οποίο έχει διαμορφωθεί ένα κανάλι συνεργασίας με την Αίγυπτο. Μόλις προχθές ανακοινώθηκε ότι ο Όμιλος Κοπελούζου προχώρησε σε ένα ακόμη σημαντικό βήμα ωρίμανσης, καταθέτοντας πλήρες αίτημα για ένταξη του στο δεκαετές πλάνο ανάπτυξης των Ευρωπαϊκών Δικτύων Ενέργειας (TYNDP 2022). Κάτι που θα αποτελέσει το πρώτο απαραίτητο βήμα για την διαδικασία ένταξης του στην 6η λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της διασύνδεσης των Διευρωπαϊκών Δικτύων Ενέργειας.
Όπως αναφέρεται σχετικά, το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας -Αιγύπτου του Ομίλου Κοπελούζου θα μεταφέρει 100% «πράσινη» ενέργεια παραγόμενη από ΑΠΕ που θα υλοποιηθούν στην Αίγυπτο. Παράλληλα, ο Όμιλος Κοπελούζου διενέργησε εκτεταμένη μελέτη η οποία απέδειξε ότι με την ολοκλήρωση αυτής της διασύνδεσης θα απελευθερωθεί χωρητικότητα περί τα 700MW στα υπάρχοντα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας και Ελλάδας-Βουλγαρίας.
Με βάση την σχετική πρόταση που είχε κατατεθεί, το GREGY θα ακολουθεί τη διαδρομή Ras Ghareb-Nile West- Wadi El Natroon- Acharnes, ενώ θα αποτελείται από διασύνδεση HVDC από την περιοχή Wadi-El-Natroon (Αίγυπτος) με την περιοχή της Αττικής συνολικού μήκους περίπου 1373 χλμ και δίκτυο HVAC που θα συνδέει τον σταθμό μετατροπής της Αιγύπτου με την τοποθεσία των αιολικών πάρκων (περίπου 640 χλμ). Και τούτο καθώς αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου έργου, που προβλέπει την κατασκευή αιολικών πάρκων ισχύος 3300MW, προκειμένου να αξιοποιηθεί το υψηλό αιολικό δυναμικό της Αιγύπτου, κυρίως στον κόλπο του Σουέζ και στις όχθες του Νείλου. Ως εκ τούτου, το έργο αναμένεται να επιτρέψει τις εξαγωγές ενέργειας ΑΠΕ από την Αίγυπτο προς την Ελλάδα σε περιόδους υψηλής παραγωγής ΑΠΕ και το αντίστροφο, να συμβάλει στη σημαντική αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα καθώς και στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Το GREGY έχει ενταχθεί από πέρυσι στα υπό διαβούλευση έργα του επικαιροποιημένου καταλόγου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού των Διαχειριστών Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSO-E) ενόψει της κατάρτισης του νέου δεκαετούς προγράμματος ανάπτυξης για την περίοδο ως το 2030. Ο κατάλογος περιλαμβάνει έργα που προτείνονται από τις επιχειρήσεις που τα προωθούν και τα οποία έχουν περάσει από την πρώτη φάση αξιολόγησης του ENTSO-E.
Ο EuroAfrica Interconnector
Το δεύτερο project σχεδιάζεται από την εταιρεία EuroAfrica Interconnector, με επικεφαλής (CEO) τον Κύπριο επιχειρηματία Νάσο Κτωρίδη και πρόεδρο του Συμβουλίου Στρατηγικής τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου Γ. Κασουλίδη.
Ο EuroAfrica Interconnector αποτελεί μεγάλο και σύνθετο έργο, καθώς το μήκος του θα φτάνει τα 1396 χιλιόμετρα, το καλώδιο θα ποντιστεί σε ανώτατο βάθος μέχρι 3.000 μέτρα ενώ θα περιλαμβάνει, ακόμη, τρεις σταθμούς μετατροπής (converter stations) στην Αίγυπτο, την Κύπρο και την Ελλάδα, καθώς και multi terminal operation. Η επένδυση (για το πρώτο στάδιο) υπολογίζεται στα 2,5 δισ. ευρώ.
Η διαδρομή του καλωδίου θα ξεκινάει από τη Νταμιέττα της Αιγύπτου και θα διανύει υποθαλάσσια 498 χιλιόμετρα μέχρι τον σταθμό της Κοφινού στην Κύπρο. Από εκεί θα κατευθυνθεί στην Κορακιά της Κρήτης διανύοντας άλλα 898 χιλιόμετρα. Το καλώδιο θα συνδέεται με την ολοκληρωμένη μέχρι τότε μεγάλη διασύνδεση Κρήτης-Αττικής μέσω της οποίας θα φτάνει στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η αρχική δυναμικότητα (Στάδιο 1) θα είναι 1000 MW με την μελλοντική προοπτική διπλασιασμού της στα 2.000 MW.
Για το project έχει εκφραστεί πολιτική υποστήριξη τον Οκτώβριο του 2020, από Τριμερή Διακήρυξη που εξέδωσαν οι πρόεδροι της Κύπρου και της Αιγύπτου καθώς και ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Παράλληλα, όπως δηλώνεται από την διαχειρίστρια εταιρεία, το έργο έχει την έγκριση των εθνικών ρυθμιστικών αρχών ενέργειας και άλλων φορέων.
Σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, προβλεπόταν ότι ο EuroAsia Interconnector θα έμπαινε σε λειτουργία το 2025.
Πάντως, από τον Απρίλιο του 2020 η εταιρεία του EuroAfrica Interconnector ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε απευθείας διαπραγματεύσεις με τη Siemens για το σταθμό μετατροπής (VSC Converter Station) στην Aίγυπτο και ο οποίος θα έχει προϋπολογισμό 270 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, βγήκε στον αέρα και η προκήρυξη (EPCI) για την προμήθεια των καλωδιακών συστημάτων (HVDC Cable Systems) του τμήματος Αιγύπτου-Κύπρου, προϋπολογισμού 650 εκατ. ευρώ.
Ο Greece-Africa Power Interconnector
Στον κατάλογο του ENTSO-E έχει περιληφθεί και το προτεινόμενο από την εταιρεία Κυκλαδικά Μελτέμια (θυγατρική του Eunice Group), Greece-Africa Power Interconnector (GAP Interconnector).
Το έργο αφορά στην κατασκευή ενός υποβρύχιου καλωδίου συνολικής ισχύος 2000MW (2x1000MW) που θα διασυνδέει τις ακτές της Αιγύπτου (Mersa Matruh) με την Κρήτη και συγκεκριμένα με τον Αθερινόλακκο Λασιθίου. Εκεί προβλέπεται η τοποθέτηση ενός νέου σταθμού μετατροπής HVDC κοντά στον υφιστάμενο θερμοηλεκτρικό σταθμό. Στη συνέχεια προβλέπεται το «κλείδωμα» με τις δύο ηλεκτρικές διασυνδέσεις Κρήτης-Αττικής και Κρήτης-Πελοποννήσου. Όλες οι εγκαταστάσεις (σταθμοί μετατροπής, υποσταθμοί κ.λπ.) θα είναι κλειστού τύπου χρησιμοποιώντας τεχνολογία GIS. Το προτεινόμενο έργο διασύνδεσης Ελλάδας-Αφρικής εκτιμάται ότι θα παρέχει ενεργειακή σταθερότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου καθώς θα διευκολύνονται οι διηπειρωτικές μεταφορές ενέργειας.