Την άποψη ότι η ενεργειακή κρίση αφυπνίζει την ευρωπαϊκή στρατηγική και δείχνει τον δρόμο της πλήρους απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα εκφράζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Αιολικής Ενέργειας Παναγιώτης Λαδακάκος. Οπως αναφέρει, μιλώντας στο «business stories», οι τεχνολογίες των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας είναι οι μόνες που έρχονται να συμβάλουν στην ανάσχεση του αυξημένου ενεργειακού κόστους με γρήγορο και οικονομικό τρόπο και συγχρόνως με το πλεόνασμα που παράγουν να ανακουφίσουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, τροφοδοτώντας με πρόσθετα έσοδα το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης.

Υπολογίζεται ότι το συνολικό όφελος από τις ΑΠΕ μέχρι σήμερα θα ξεπεράσει τα 800 εκατ. ευρώ. Ο κ. Λαδακάκος, που είναι από τα παλαιότερα στελέχη της αγοράς αιολικής ενέργειας, εκτιμά ότι η μετάβαση στις ΑΠΕ, η οποία επιταχύνεται από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για να γίνουν βήματα προς τα εμπρός. Κρούει όμως το καμπανάκι στην κυβέρνηση, λέγοντας ότι θα χρειαστούν γενναίες και γρήγορες αποφάσεις για να επιτευχθούν οι φιλόδοξες ευρωπαϊκές πολιτικές επικράτησης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος να μην επιτευχθούν ούτε οι στόχοι του 2050.

– Πώς θα χαρακτηρίζατε την εποχή που διανύει ο ενεργειακός κλάδος και ποιος ο ρόλος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας;
Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας εποχής που μέσα στα επόμενα χρόνια θα παρουσιάζεται ως η ενεργειακή κρίση της γενιάς μας. Πιστεύω ότι είναι το τέλος των μύθων και η ώρα που όλοι συνειδητοποιούμε την πραγματικότητα. Η κρίση αυτή μας δείχνει πόσο προβληματική είναι η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, όσον αφορά τις τιμές, την προμήθεια και τις πηγές τροφοδοσίας. Εξετάζοντας τα συν και τα πλην, οι ΑΠΕ είναι η συγκριτικά καλύτερη λύση που έχουμε σήμερα. Από πλευράς περιβαλλοντικής γιατί είναι πιο καθαρές πηγές ενέργειας, αλλά και κόστους, το οποίο είναι χαμηλό, ελεγχόμενο και σταθερό. Για παράδειγμα τα νέα αιολικά πάρκα έχουν κόστος της τάξης των 55 ευρώ, δηλαδή 3-4 φορές χαμηλότερο από τα ορυκτά καύσιμα.

– Πώς κερδίζουν οι καταναλωτές από τις ΑΠΕ;
Επειδή τα αιολικά πάρκα παράγουν και αμείβονται πολύ φθηνότερα από την τιμή που διαμορφώνεται από τους σταθμούς ορυκτών καυσίμων στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, δημιουργείται ένα σημαντικό οικονομικό πλεόνασμα. Με αυτό το πλεόνασμα η κυβέρνηση επιδοτεί τους λογαριασμούς. Δηλαδή, οι επιδοτήσεις που βλέπουμε στους λογαριασμούς ως «Πίστωση ΤΕΜ» υπάρχουν χάρη στα αιολικά πάρκα. Τον Οκτώβριο του 2021, τελευταίος μήνας για τον οποίο έχουν δημοσιευθεί στοιχεία, αυτό το πλεόνασμα ήταν 114 εκατ. ευρώ. Εκτιμούμε ότι έως τώρα έχει ξεπεράσει συνολικά τα 800 εκατ. ευρώ, αλλά θα πρέπει να αναμένουμε τα αναλυτικά στοιχεία.
Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο οικονομικό όφελος που προσφέρουν όλες οι ανανεώσιμες στον Ελληνα καταναλωτή. Επειδή ο ήλιος και ο άνεμος είναι δωρεάν, οι ΑΠΕ οδηγούν κάθε ώρα στο σβήσιμο των πιο ακριβών σταθμών αερίου ή λιγνίτη που θα δούλευαν αν δεν υπήρχαν οι ΑΠΕ. Ετσι μειώνεται η τιμή στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, δηλαδή η λεγόμενη οριακή τιμή συστήματος που καθορίζεται από την πιο ακριβή συμβατική μονάδα που λειτουργεί κάθε ώρα. Αυτή όμως η τιμή, όσο μεγαλύτερη είναι τόσο πιο πολύ φουσκώνει τον λογαριασμό ρεύματος. Σύμφωνα με πρόσφατη απολογιστική μελέτη της ΕΛΕΤΑΕΝ, εάν δεν υπήρχαν οι ΑΠΕ, τότε αυτό το επιπλέον κόστος στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας θα ήταν για το 2021, 2,5 δισ. παραπάνω, κόστος που θα βάρυνε ακόμα περισσότερο τους λογαριασμούς ρεύματος.

– Εχουν όμως ένα μεγάλο μειονέκτημα που είναι η στοχαστικότητα. Mπορούν οι ΑΠΕ να στηρίξουν ολοκληρωτικά το σύστημα χωρίς να χρειάζονται τα ορυκτά καύσιμα;
Σήμερα στην Ελλάδα περίπου το 1/3 της παραγωγής ενέργειας προέρχεται από ΑΠΕ. Τα αιολικά καλύπτουν περίπου 20% της ετήσιας ζήτησης και ένα 10% τα φωτοβολταϊκά. Μαζί με τα μεγάλα υδροηλεκτρικά της ΔΕΗ και τις άλλες ΑΠΕ φτάνουμε το 40%. Η απάντηση είναι ότι μπορούν να το στηρίξουν αλλά υπό προϋποθέσεις, με κυρίαρχη όλων την αποθήκευση. Επίσης πολύ σημαντικές είναι οι ισχυρές διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις για την ανταλλαγή ενέργειας μεταξύ των χωρών, αλλά και τα υπεράκτια αιολικά πάρκα. Τα τελευταία, επειδή είναι πολύ μεγάλης κλίμακας έργα και τοποθετούνται σε περιοχές που είναι σε ανοικτές θάλασσες με πολύ σταθερό αιολικό δυναμικό, αυτό που έχει αποδειχτεί στην πράξη είναι ότι λειτουργούν και σαν μονάδες βάσης. Κάτι που σημαίνει ότι η στοχαστικότητά τους (να λειτουργούν περιορισμένες ώρες της ημέρας) είναι πολύ μικρότερη από ένα τυπικό χερσαίο αιολικό και επίσης η καμπύλη παραγωγής ενέργειας είναι πολύ κοντά στην καμπύλη ζήτησης. Πολύ σημαντικοί οργανισμοί, όπως ο βελγικός διαχειριστής μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Elia, έχουν βάλει αυτές τις τεχνολογίες στο μείγμα. Με βάση όλες τις αναλύσεις είναι τεχνικώς απόλυτα εφικτό ένα σύστημα πλήρως απανθρακοποιημένο για όλη την Ε.Ε. στηριζόμενο σε ΑΠΕ και αποθήκευση. Ο προβληματισμός είναι αν μπορούν να επιτευχθούν γρήγορα οι αναγκαίες μονάδες, γιατί το βασικό πρόβλημα που έχουν η Ε.Ε. αλλά και η χώρα μας είναι η ταχύτητα υλοποίησης.

Μετρώντας τα… χαμένα bcm φυσικού αερίου

– Μπορούν η Ε.Ε. και η χώρα μας να τρέξουν τόσο γρήγορα τα έργα ΑΠΕ για να φύγουμε από τη ρωσική εξάρτηση του αερίου;
Διαβάζοντας κανείς την εργαλειοθήκη της Κομισιόν, διαπιστώνει κινήσεις πανικού για να καλυφθεί το κενό και αυθόρμητα σκέφτεται ότι βιώνουμε την εποχή των χαμένων bcm αερίου (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα). Φωτοβολταϊκά στις στέγες, αντλίες θερμότητας, εξοικονόμηση ενέργειας, κινήσεις που δείχνουν την ανάγκη της απεξάρτησης. Ξύπνησε ξαφνικά η Ε.Ε. και είπε ότι τώρα πρέπει να απεξαρτηθούμε, έπρεπε όμως να έχει ξυπνήσει εδώ και καιρό. Η νέα πολιτική όπως αποτυπώνεται στην πρόταση των τεχνοκρατών είναι μια φιλόδοξη προοπτική που πρέπει πολύ άμεσα όλες οι κυβερνήσεις να μετατρέψουν σε πρακτικές ενέργειες ώστε να υλοποιηθούν δράσεις στο πεδίο, δηλαδή στην προσπάθεια να αδειοδοτηθεί ένας σταθμός ΑΠΕ. Αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό αλλά και πανευρωπαϊκό πρόβλημα. Σήμερα ένα αιολικό πάρκο από την ημέρα που θα ξεκινήσει για να κάνει την πρώτη του αίτηση σε μια υπηρεσία μέχρι το σημείο που θα είναι έτοιμο για κατασκευή και θα έχει πάρει το σύνολο των αδειών, φτάνει τη δεκαετία και πολλές φορές την ξεπερνά. Υπάρχουν μάλιστα και περιπτώσεις που έχει φτάσει τα 18 έως 20 χρόνια. Στις βορειοευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Βέλγιο) οι αντίστοιχοι χρόνοι είναι περίπου οι μισοί, στην Ιταλία, από την άλλη, πλησιάζουν τους δικούς μας.

– Εχει βελτιωθεί η κατάσταση σήμερα; Πού βρισκόμαστε από πλευράς υλοποίησης στόχων;
Εχουν γίνει κάποιες κινήσεις βελτίωσης και υπάρχουν καλές προθέσεις, αλλά χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά κυρίως σε επίπεδο υπηρεσιών που είναι έξω από τα όρια του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε άλλα υπουργεία (Πολιτισμού, Αμυνας, Μεταφορών) και σε επίπεδο περιφερειακών υπηρεσιών και τοπικών αρχόντων. Και αυτό δεν αφορά μόνο τις ΑΠΕ αλλά συνολικά τις επενδύσεις. Μια σκέψη που θα μπορούσε να λειτουργήσει είναι χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης να αξιοποιηθούν στη στελέχωση των τεχνικών υπηρεσιών των περιφερειών και των δήμων που έχουν να διαχειριστούν έναν απίστευτο όγκο υποθέσεων. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα με τις δασικές υπηρεσίες στη δυτική Μακεδονία. Οι υπάλληλοι είναι κυριολεκτικά «χτισμένοι» πίσω από ογκώδεις φακέλους. Το τελευταίο διάστημα υποδέχονται χιλιάδες αιτήσεις κυρίως για τα φωτοβολταϊκά, δεδομένου ότι και το κράτος θέλει να ενθαρρύνει τις νέες επενδύσεις στην περιοχή λόγω της απολιγνιτοποίησης. Αυτό είναι υγιές, αλλά δεν μπορεί να το εξυπηρετήσει μια δασική υπηρεσία υποστελεχωμένη με 4 ή 5 ηρωικούς υπαλλήλους που κάποτε δούλευαν σε ρυθμούς λίγων επενδύσεων το εξάμηνο και ξαφνικά πρέπει να εξετάσουν και να αξιολογήσουν εκατοντάδες αιτήσεις.

– Αν με έναν τρόπο αίρονταν όλες αυτές οι αγκυλώσεις, πόσο χρόνο θα χρειαζόμασταν ως χώρα για να κάνουμε την ενεργειακή μετάβαση;
Ετσι όπως βαδίζουμε σήμερα και αν δεν αλλάξουμε τρόπο λειτουργίας, δεν θα μπορούμε να πιάσουμε ως χώρα ούτε τους στόχους του 2030 ούτε του 2050. Στην αιολική ενέργεια υπολογίζουμε ότι χτίζονται αυτό το διάστημα πάνω από 600 μεγαβάτ νέων έργων, σημαντικό νούμερο αλλά όχι επαρκές, χρειάζεται να ανεβάσουμε στροφές. Υπάρχει μια αισιοδοξία γιατί αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό το μήνυμα έχει περάσει σε όλο το πολιτικό φάσμα της χώρας. Ακούσαμε τον ίδιο τον πρωθυπουργό βγαίνοντας από τη Σύνοδο Κορυφής να δηλώνει ότι πρέπει να επιταχυνθούν οι χρόνοι αδειοδότησης των ΑΠΕ. Παρατηρούμε όμως ανεξήγητες καθυστερήσεις στο θεσμικό πλαίσιο για τα έργα ΑΠΕ αλλά και για τα σχέδια νόμου των τεχνολογιών αποθήκευσης και υπεράκτιων αιολικών, τα οποία εκκρεμούν αν και αποτελούν τους αναγκαίους κρίκους της αλυσίδας για να τρέξουμε γρήγορα.

Η συζήτηση για τα πυρηνικά είναι επικίνδυνη

– Η Ευρώπη δείχνει να αιφνιδιάζεται από την ένταση της κρίσης και έχει αρχίσει να ξανακοιτά το ενεργειακό μείγμα δίχως να απορρίπτει τον λιγνίτη, τον λιθάνθρακα, ακόμη και τα πυρηνικά. Τι περιθώρια έχουμε ως χώρα;
Η ενεργειακή πολιτική είναι από τη φύση της μακροχρόνιας διάρκειας και η Ε.Ε. ένα υπερωκεάνιο που δεν μπορεί να αλλάζει κατευθύνσεις εύκολα και γρήγορα. Ο σχεδιασμός της πλήρους απανθρακοποίησης είναι ένας σωστός σχεδιασμός, όμως σήμερα ζούμε μια έκτακτη κατάσταση, έναν πόλεμο που δεν έχουμε ξαναδεί, άρα δεν μπορεί κανείς να αδιαφορήσει έχοντας μια τέτοια γεωπολιτική κρίση στα σύνορά του και να πει ότι δεν προσαρμόζεται. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ανατρέπει τη στόχευσή του.
Η στρατηγική στόχευση παραμένει ίδια αλλά οι συνθήκες διαμορφώνουν ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο. Μέχρι πρόσφατα μια μονάδα φυσικού αερίου, που είναι δύο με τρεις φορές λιγότερο ρυπογόνα από μία μονάδα λιγνιτική, είχε πολύ χαμηλότερο κόστος ηλεκτροπαραγωγής. Σήμερα, η Ε.Ε. πληρώνει την αδράνειά της να καταστρώσει ένα plan b σε περίπτωση που ο Πούτιν έκλεινε τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου. Θεωρώ όμως ότι η πιο ανησυχητική συζήτηση από όλες είναι να αναβιώσουν τα πυρηνικά. Υπάρχει ένας μύθος γύρω από την πυρηνική ενέργεια ότι είναι φθηνή, ωστόσο τελευταία μελέτη της Lazard δείχνει ότι το μέσο συνολικό κόστος παραγωγής από τα νέα πυρηνικά είναι πάνω από 200 δολάρια η μεγαβατώρα. Δεν είναι μία τεχνολογία που μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα άμεσα, ούτε είναι φθηνή. Θέλει πολύ χρόνο για να ωριμάσει ένα επενδυτικό σχέδιο. Από την άλλη, πόσο άνετα μπορεί να νιώθει ένας Ευρωπαίος όταν ξέρει ότι γίνεται πόλεμος σε μια χώρα που έχει διάσπαρτους πυρηνικούς σταθμούς; Αν η κατάσταση ξεφύγει και γίνει κάποιο ατύχημα, αυτό που συμβαίνει σήμερα με τις υψηλές τιμές ενέργειας θα είναι αστείο μπροστά σε αυτό και θα συζητάμε για πυρηνικό όλεθρο.

– Μπορούν να υπάρξουν αλλαγές στο μοντέλο της χονδρεμπορικής που θα ρίξουν το κόστος; Ποια είναι η γνώμη σας και για την επέκταση της φορολόγησης των κερδών στην ηλεκτροπαραγωγή;
Στην αγορά δεν μπορείς εύκολα να βάλεις πλαφόν, που είναι ένα από τα μέτρα που τέθηκαν στο τραπέζι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχει ο νόμος της προφοράς και της ζήτησης. Είναι πιθανόν, βάζοντας ένα πλαφόν, ο πωλητής LNG να φύγει και να πάει να πουλήσει σε άλλες αγορές το αέριο, εκεί όπου υπάρχουν καλύτερες τιμές. Οταν μάλιστα λείπει από την παγκόσμια αγορά φυσικό αέριο δεν είναι προφανές ότι είναι ορθή πολιτική να βάζεις εμπόδια στις εισαγωγές γιατί τότε κινδυνεύεις να χάσεις και αυτό που έως σήμερα θεωρούσες ασφαλές για να καλύψεις τα κενά των ενεργειακών αναγκών σου.
Η φορολόγηση των αναπάντεχων κερδών είναι ένα μέτρο που έχει περιληφθεί ως επιλογή για τα κράτη-μέλη στην εργαλειοθήκη της Κομισιόν.
Ομως οι ανανεώσιμες στην Ελλάδα αμείβονται με σταθερή τιμή μέσω μακροχρόνιων συμβολαίων με τον ΔΑΠΕΕΠ. Δεν ωφελούνται δηλαδή με κάποιο ξαφνικό κέρδος εάν η τιμή στην αγορά εκτοξευτεί όπως αυτή την περίοδο. Ειδικά για τα αιολικά, αυτή η σταθερή τιμή είναι πολύ χαμηλή και γι’ αυτό δημιουργεί το πλεόνασμα που ανέφερα πριν και επιδοτούνται με αυτό οι λογαριασμοί μέσω του ΤΕΜ.

– Στον τελευταίο διαγωνισμό ΑΠΕ είδαμε τις τιμές να πηγαίνουν πολύ χαμηλά. Η πρόβλεψη είναι ότι θα διατηρηθεί αυτό το μομέντουμ και στις επόμενες δημοπρασίες; Πότε εκτιμάτε ότι θα γίνει ο νέος διαγωνισμός;
Οι ταρίφες στους τελευταίους διαγωνισμούς ήταν πολύ χαμηλές και πιστεύω ότι αρχίζει να εξαντλείται η δυναμικότητα να υποχωρήσουν κι άλλο. Στον τελευταίο διαγωνισμό τα αιολικά έπεσαν λίγο πάνω από τα 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα και στα 33 ευρώ στα φωτοβολταϊκά.
Οι τιμές είναι ήδη πολύ χαμηλές και με τα σημερινά δεδομένα δεν προβλέπω περαιτέρω αποκλιμάκωση. Μην ξεχνάμε ότι και στην εφοδιαστική αλυσίδα έχει ανέβει το κόστος υλικών, εξοπλισμών, μεταφορικών κ.λπ. και στις δύο τεχνολογίες λόγω των έκτακτων ενεργειακών συνθηκών και την αύξηση ζήτησης μετά την πανδημία. Σε ό,τι αφορά τον νέο διαγωνισμό για τα 600 MW με ποσόστωση 30% για αιολικά, παρατηρείται καθυστέρηση στην υλοποίησή του. Ελπίζουμε ότι θα πάει για τις αρχές καλοκαιριού. Η αγορά το έχει ανάγκη.

Διαβάστε ακόμα:

«Φωτιά» οι τιμές για σπίτια στην Αθήνα: Πόσο κοστίζουν καινούρια και παλιά διαμερίσματα σε όλα τα προάστια (πίνακες)

Τώρα τρέχουν να αγοράσουν χρυσό και λίρες – «Στο κόκκινο» η ζήτηση

Έρευνα: Αυτά είναι τα 5 σημάδια που μαρτυρούν ότι εργάζεστε σε ένα τοξικό περιβάλλον