Σαφές μήνυμα για την ανάγκη ρεαλισμού και συνεργασίας στη χάραξη της ναυτιλιακής πολιτικής παγκοσμίως έστειλε η Ιωάννα Προκοπίου, αντιπρόεδρος της BIMCO και CEO της Prominence Maritime, από το βήμα του συνεδρίου του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου (ICS) που πραγματοποιήθηκε χθες (11/6) στην Αθήνα, υποστηριζόμενο από την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) και το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Το συνέδριο αποτέλεσε πεδίο προβληματισμού γύρω από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ναυτιλία, με κυρίαρχο ζήτημα την πράσινη μετάβαση.
Η κα Προκοπίου υπογράμμισε ότι η ναυτιλία παραμένει το πιο φιλικό προς το περιβάλλον, οικονομικό και αποδοτικό μέσο μεταφοράς στον πλανήτη, όμως οι πρόσφατες ρυθμιστικές εξελίξεις — και κυρίως το νέο Net Zero Framework του IMO — διατρέχουν τον κίνδυνο να επιβαρύνουν δυσανάλογα τον κλάδο, χωρίς να διασφαλίζουν ουσιαστικό περιβαλλοντικό όφελος.
«Η ναυτιλία μεταφέρει το 90% των παγκοσμίως διακινούμενων αγαθών, είναι 20 φορές φθηνότερη από τις αερομεταφορές και εκπέμπει 116 φορές λιγότερο CO₂ ανά τόνο/χιλιόμετρο. Είναι κρίσιμη για την επισιτιστική επάρκεια και την ενεργειακή ανεξαρτησία των κρατών. Δεν μπορεί να αποτελεί στόχο παράλογων ή ανεφάρμοστων πολιτικών», τόνισε η Ιωάννα Προκοπίου στην εισήγησή της.
Αναφερόμενη στο ρόλο του IMO, σημείωσε ότι από την ίδρυσή του το 1948 έχει μεταμορφώσει τη ναυτιλία με καίριες συμβάσεις όπως οι SOLAS, MARPOL και STCW, οδηγώντας τον κλάδο σε υψηλά επίπεδα ασφάλειας, περιβαλλοντικής ευθύνης και νομικής ομοιομορφίας. «Αυτό το έργο πρέπει να συνεχιστεί. Όμως η νέα νομοθεσία πρέπει να εστιάσει στον βασικό σκοπό της ναυτιλίας: τη σύνδεση ανθρώπων, επιχειρήσεων και κρατών με ασφάλεια, αποδοτικότητα και βιωσιμότητα».
Η ίδια προειδοποίησε ότι δεν πρέπει να νομοθετούνται μέτρα που αντιμετωπίζουν το πλοίο ως μεμονωμένη μονάδα. «Καμία πρόκληση δεν μπορεί να λυθεί αν δεν συνυπολογιστούν όλοι οι εμπλεκόμενοι: λιμάνια, προμηθευτές καυσίμων, ναυπηγεία, τεχνικές εταιρείες, φορτωτές, ναυλωτές. Όλοι έχουν ευθύνη και ρόλο», ανέφερε.
Η Ιωάννα Προκοπίου εστίασε στις εξής πέντε βασικές προτεραιότητες για την προώθηση μιας λειτουργικής και πράσινης ναυτιλίας:
1. Εξάλειψη αντικρουόμενων εθνικών και τοπικών κανονισμών – Η περίπτωση της Σύμβασης για τα ύδατα έρματος (BWMC) δείχνει πώς οι διαφορετικές απαιτήσεις, όπως εκείνες της αμερικανικής ακτοφυλακής, δημιουργούν χάος και κόστος.
2. Επενδύσεις σε λιμενικές υποδομές – Παραδείγματα όπως το Ρότερνταμ και η Σιγκαπούρη δείχνουν τον δρόμο, όμως πολλές χώρες υστερούν ακόμα σε βασικά ζητήματα συνδεσιμότητας.
3. Ασφαλής πρόσβαση σε θαλάσσιες οδούς και λιμάνια – Η αστάθεια στο Στενό του Ορμούζ και οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα αναδεικνύουν τον γεωπολιτικό κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα.
4. Προώθηση του ελεύθερου εμπορίου και των συμφωνιών της WTO.
5. Σεβασμός στους ναυτικούς και διευκόλυνση αλλαγών πληρωμάτων – Το ζήτημα φάνηκε έντονα κατά την πανδημία.
Η αντιπρόεδρος της BIMCO κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να εγκαθιδρύσει παγκόσμιο πλαίσιο προστασίας των πλοίων, αλλά και να επενδύσει στην ασφάλεια λιμένων, στη σωστή εκπαίδευση πληρωμάτων και σε τεχνολογικά επικαιροποιημένους κανονισμούς ναυπήγησης.
Κριτική άσκησε και στους ιδιωτικούς φορείς επιθεώρησης και αξιολόγησης πλοίων όπως οι OCIMF και RightShip, λέγοντας πως «στερούνται διαφάνειας και οφείλουν να αντικατασταθούν από πρότυπα που καθορίζει ο IMO».
Πραγματικά εφαρμόσιμες πράσινες λύσεις
Η κα Προκοπίου πρότεινε σειρά τεχνολογιών που μπορούν να μειώσουν άμεσα και ουσιαστικά τις εκπομπές, μεταξύ των οποίων:
- Χρονισμένη άφιξη πλοίων
- Βελτιστοποίηση ταχύτητας (slow steaming)
- Ψυχρή ηλεκτροδότηση (cold ironing)
- Ειδικά χρώματα που μειώνουν την τριβή
- Ενεργειακά βοηθήματα πλοίων όπως Flettner rotors και συστήματα λιπαντικής αεροδυναμικής
Επισήμανε επίσης πως «τα νέα πλοία καταναλώνουν ήδη 30% λιγότερο καύσιμο», ενώ τάχθηκε κατά της εξιδανίκευσης των «πράσινων καυσίμων» λέγοντας πως «δεν υπάρχουν σε επαρκείς ποσότητες και η παραγωγή τους προκαλεί ενεργειακή σπατάλη».
Επιπτώσεις
Με ιδιαίτερη ένταση, η Ιωάννα Προκοπίου επέκρινε τη νέα κανονιστική πολιτική του ΙΜΟ που προβλέπει επιβολή τεράστιων προστίμων, εκτιμώντας ότι από το 2028 η ναυτιλία θα πληρώνει 15–30 δισ. δολάρια ετησίως, φθάνοντας τα 100 δισ. έως το 2035.
«Αυτό δεν είναι πράσινη μετάβαση – είναι οικονομική τιμωρία χωρίς βιώσιμη τεχνολογική λύση. Οι μικρές και μεσαίες ναυτιλιακές εταιρείες θα εξαφανιστούν κάτω από το βάρος της γραφειοκρατίας και των εξόδων συμμόρφωσης. Η πραγματική απειλή είναι η συγκέντρωση του κλάδου και η απώλεια ανταγωνιστικότητας», προειδοποίησε.
Τέλος, έθεσε το ερώτημα: «Ποιος θα διαχειριστεί τα δισεκατομμύρια του νέου Ταμείου του IMO; Με ποια κριτήρια θα αποφασίζεται η κατανομή;» ζητώντας διαφάνεια και ουσιαστική συμμετοχή της ναυτιλιακής κοινότητας στη διακυβέρνηση.
«Η ναυτιλία και το περιβάλλον χρειάζονται παγκόσμιους, σταθερούς και ουσιαστικούς κανόνες. Ο στόχος της απαλλαγής από τον άνθρακα είναι σημαντικός, αλλά πρέπει να επιτευχθεί με τεχνολογικά εφικτά και οικονομικά ρεαλιστικά μέσα. Πρέπει να προστατεύσουμε το ΙΜΟ από πολιτικές σκοπιμότητες και να το οδηγήσουμε ξανά στο ρόλο του θεματοφύλακα της βιώσιμης ναυτιλίας», κατέληξε η Ιωάννα Προκοπίου, λαμβάνοντας θερμό χειροκρότημα από τους συνέδρους.
Το νέο πλαίσιο
Τον περασμένο Απρίλιο ο ΙΜΟ ενέκρινε το πολυαναμενόμενο πλαίσιο «Net-Zero», θέτοντας ως στόχο τις καθαρές μηδενικές εκπομπές έως – ή γύρω από – το 2050.
Οι νέοι κανονισμοί εγκρίθηκαν από την Επιτροπή Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC), κατά την 83η σύνοδό της (7–11 Απριλίου 2025), και περιλαμβάνουν δύο κομβικά μέτρα: την καθιέρωση ενός υποχρεωτικού προτύπου καυσίμων για τη ναυτιλία και ενός παγκόσμιου μηχανισμού τιμολόγησης των εκπομπών. Η επίσημη υιοθέτησή τους αναμένεται τον Οκτώβριο του 2025, ενώ η έναρξη ισχύος τοποθετείται εντός του 2027.
Πρόκειται για την πρώτη φορά παγκοσμίως που υιοθετείται ένα δεσμευτικό πλαίσιο με ανώτατα όρια εκπομπών και τιμολόγηση GHG σε ολόκληρο κλάδο της βιομηχανίας.
Οι ρυθμίσεις θα είναι υποχρεωτικές για τα πλοία άνω των 5.000 κόρων ολικής χωρητικότητας (GT), τα οποία ευθύνονται για το 85% των συνολικών εκπομπών CO₂ της διεθνούς ναυτιλιακής βιομηχανίας.
Κλείνοντας τις εργασίες της επιτροπής, ο Γενικός Γραμματέας του ΙΜΟ Αρσένιο Ντομίνγκες, έκανε λόγο για σημαντική πρόοδο:
«Η έγκριση των σχεδίων τροποποίησης του Παραρτήματος VI της MARPOL που θεσμοθετούν το πλαίσιο net-zero αποτελεί άλλο ένα σημαντικό βήμα στη συλλογική μας προσπάθεια κατά της κλιματικής αλλαγής και στον εκσυγχρονισμό της ναυτιλίας. Τώρα είναι πιο κρίσιμο από ποτέ να συνεχίσουμε τον διάλογο και τη συνεργασία, ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχής υιοθέτηση των κανονισμών».
Βασικά σημεία του πλαισίου Net-Zero
Το νέο πλαίσιο θα ενταχθεί σε νέο Κεφάλαιο 5 του Παραρτήματος VI της Σύμβασης MARPOL (για την πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από πλοία). Σήμερα, 108 κράτη είναι συμβαλλόμενα μέρη του παραρτήματος, καλύπτοντας το 97% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου.
Οι νέοι κανόνες προβλέπουν:
Παγκόσμιο πρότυπο καυσίμων (Global Fuel Standard): Τα πλοία θα πρέπει να μειώνουν σταδιακά την ένταση των εκπομπών ανά μονάδα ενέργειας (GHG Fuel Intensity – GFI), υπολογισμένη με βάση τον κύκλο ζωής του καυσίμου («well-to-wake»).
Παγκόσμιο οικονομικό μέτρο (Global Economic Measure): Πλοία με εκπομπές άνω των ορίων GFI θα πρέπει να αποκτούν «διορθωτικές μονάδες» (remedial units) για να εξισορροπούν το πλεόνασμα εκπομπών. Αντιθέτως, πλοία που χρησιμοποιούν καθαρές ή σχεδόν μηδενικές τεχνολογίες θα επιβραβεύονται οικονομικά.
Συμμόρφωση και ανταλλαγή μονάδων
Θεσπίζονται δύο επίπεδα στόχων για τη συμμόρφωση: ένας Βασικός Στόχος (Base Target) και ένας Στόχος Άμεσης Συμμόρφωσης (Direct Compliance Target), ο οποίος επιτρέπει στα πλοία να αποκτούν «πλεονάζουσες μονάδες» (surplus units).
Η εξισορρόπηση εκπομπών θα μπορεί να επιτευχθεί μέσω:
- Μεταφοράς μονάδων από άλλα πλοία
- Χρήσης αποθηκευμένων μονάδων
- Συμβολής στο Ταμείο Net-Zero του ΙΜΟ (IMO Net-Zero Fund)
- Ταμείο Net-Zero
Το νέο ταμείο θα συλλέγει έσοδα από τις τιμολογημένες εκπομπές και θα τα διανέμει για:
- Επιβράβευση χαμηλών εκπομπών
- Χρηματοδότηση καινοτομίας, έρευνας, υποδομών και δίκαιης μετάβασης στις αναπτυσσόμενες χώρες
- Κατάρτιση, μεταφορά τεχνολογίας και ενίσχυση ικανοτήτων για την υλοποίηση της στρατηγικής GHG του ΙΜΟ
- Στήριξη ευάλωτων κρατών, όπως μικρά νησιωτικά κράτη και λιγότερο αναπτυγμένες χώρες
Επόμενα βήματα
Οκτώβριος 2025: Επίσημη υιοθέτηση των τροποποιήσεων από έκτακτη συνεδρίαση της MEPC
Άνοιξη 2026: Έγκριση αναλυτικών κατευθυντήριων οδηγιών
2027: Έναρξη ισχύος των κανονισμών, 16 μήνες μετά την υιοθέτηση
Διαβάστε ακόμη
Τραυλού-Τζιτζικώστας: Το χάσμα μεταξύ ΕΕ και εφοπλιστών – Πράσινη μετάβαση με ρήγματα στη Ναυτιλία
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα