Η ναυτιλιακή βιομηχανία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς η μετάβαση σε καθαρότερα καύσιμα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ιστορίας της. Η σύγκρουση συμφερόντων είναι σκληρή, αφού διακυβεύονται δισεκατομμύρια δολάρια. Κράτη με τις ΗΠΑ επικεφαλής, ναυτιλιακές εταιρείες και νηογνώμονες έχουν ξιφουλκήσει κατά του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού-ΙΜΟ, ο οποίος στοχεύει σε μείωση της έντασης άνθρακα κατά 40% έως το 2030, 70% έως το 2040 και πλήρη μηδενισμό εκπομπών έως το 2050, σε σχέση με τα επίπεδα του 2008.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ναυλομεσιτικού οίκου Allied Shipbroking, μόλις το 8,8% του παγκόσμιου στόλου σε όρους χωρητικότητας (GT) χρησιμοποιεί εναλλακτικά καύσιμα, ενώ η συντριπτική πλειονότητα, το 91,2%, εξακολουθεί να στηρίζεται σε παραδοσιακά καύσιμα.
Στον χώρο των εναλλακτικών καυσίμων, το LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) ξεχωρίζει ως η κύρια επιλογή, καλύπτοντας το 7,2% του στόλου σε GT. Τα υπόλοιπα καύσιμα παρουσιάζουν πολύ μικρότερη διείσδυση: μεθανόλη 0,3%, LPG 0,4%, πλοία με μπαταρίες 0,4% και άλλα καύσιμα 0,7%.

Παρά τη σημερινή κυριαρχία του LNG, η εικόνα στον υπό κατασκευή στόλο δείχνει σταδιακή διαφοροποίηση. Από τις νέες παραγγελίες:

■ Το 27,8% αφορά πλοία με εναλλακτικά καύσιμα, αντιπροσωπεύοντας το 51,7% της συνολικής χωρητικότητας σε GT των νέων πλοίων.
■ Το LNG παραμένει η κύρια επιλογή με 13,8% των παραγγελιών σε αριθμό πλοίων και 36,5% σε GT.
■ Η μεθανόλη εμφανίζει δυναμική, με 4,5% των παραγγελιών και 10% σε GT.
■ Τα πλοία με μπαταρίες και άλλες τεχνολογίες βρίσκονται σε χαμηλότερα ποσοστά αλλά αποτελούν πεδίο πειραματισμού.
Αυτή η διαφοροποίηση υποδηλώνει ότι στο μέλλον η εικόνα της ναυτιλίας θα είναι πιο πολυδιάστατη, με μεγαλύτερη συμμετοχή νέων τεχνολογιών και συνδυασμών καυσίμων.

Η κυριότερη πρόκληση παραμένει η εξάρτηση του στόλου κατά πάνω από 90% από τα παραδοσιακά καύσιμα. Η μετάβαση απαιτεί όχι μόνο τεχνολογική καινοτομία αλλά και:

■ Επενδύσεις σε υποδομές bunkering για νέα καύσιμα, όπως βιο-LNG, μεθανόλη, αμμωνία και υδρογόνο.
■ Εκπαίδευση πληρωμάτων για ασφαλή χειρισμό νέων καυσίμων.
■ Κανονιστικά κίνητρα και σαφείς κανόνες πιστοποίησης για τη συμμόρφωση με το πλαίσιο Net-Zero Framework (NZF) και το σύστημα ETS της Ε.Ε.

Το LNG προσφέρει οφέλη συμμόρφωσης, μειώνοντας τις εκπομπές CO2 σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα, αλλά η διαφυγή μεθανίου (methane slip) παραμένει σημαντική πρόκληση. Από το 2028, οι κανονισμοί IMO θα απαιτούν πλήρη αξιολόγηση εκπομπών από την παραγωγή έως την κατανάλωση (well-to-wake), καθιστώντας την προσεκτική διαχείριση του LNG και την ανάπτυξη βιο-LNG ή ηλεκτρικού LNG απαραίτητες.

Η μεθανόλη, η οποία αναπτύσσεται ως καύσιμο χαμηλών εκπομπών, προσφέρει σημαντική δυνατότητα, ενώ τα πλοία με μπαταρίες, υδρογόνο και αμμωνία βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο με περιορισμένη υποδομή. Επιπλέον, τεχνολογίες όπως:
■ υποβοήθηση με αιολική ενέργεια (wind-assist),
■ εγκαταστάσεις συλλογής άνθρακα επί πλοίου,
■ αναδιαμόρφωση κύτους και ψηφιακός σχεδιασμός διαδρομών,
αποτελούν σημαντικές «γέφυρες» για τη μείωση εκπομπών μέχρι να επεκταθεί η υποδομή νέων καυσίμων.

Επενδυτικό περιβάλλον

Οι επενδύσεις στην πράσινη ναυτιλία αυξάνονται, με τη χρηματοδότηση να είναι συνδεδεμένη με το κλίμα μέσω των Poseidon Principles, με κίνητρα από λιμάνια όπως Σιγκαπούρη και με δίκτυα «πράσινων διαδρόμων» για δεσμευμένη ζήτηση εναλλακτικών καυσίμων. Οι ιδιοκτήτες φορτίων -οι ναυλωτές- πλέον πληρώνουν επιπλέον για χαμηλότερο ανθρακικό αποτύπωμα, δημιουργώντας εμπορική ώθηση για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών.

Το LNG παραμένει σήμερα ο πρωταγωνιστής στην πορεία μετάβασης της ναυτιλίας, αλλά η μελλοντική εικόνα θα είναι πιο σύνθετη και πολυδιάστατη. Η σταδιακή εισαγωγή μεθανόλης, υδρογόνου, αμμωνίας, μπαταριών και συνδυασμένων λύσεων, μαζί με τεχνολογίες γέφυρας και επενδύσεις σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό, θα καθορίσει αν η ναυτιλία θα καταφέρει να μειώσει ουσιαστικά τις εκπομπές και να συμμορφωθεί με τους νέους κανονισμούς της Ε.Ε. και του IMO.

Στο μεταξύ, ο Αύγουστος του 2025 καταγράφηκε ως ο πρώτος μήνας από το 2018 που δεν κατατέθηκε καμία νέα παραγγελία πλοίου με δυνατότητα χρήσης εναλλακτικών καυσίμων, σύμφωνα με τα στοιχεία της πλατφόρμας Alternative Fuels Insight (AFI) του νορβηγικού νηογνώμονα DNV.

Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί μια σαφή επιβράδυνση στην υιοθέτηση πράσινων λύσεων στη ναυτιλία, καθώς, μέχρι στιγμής, μέσα στο 2025 έχουν παραγγελθεί μόλις 178 πλοία με εναλλακτικά καύσιμα – αριθμός μειωμένος κατά 49% σε σχέση με τα 350 της αντίστοιχης περιόδου του 2024. Ο Κρίστιαν Χάμερ, Product Manager της AFI και Senior Consultant του DNV, τόνισε ότι η πτώση συνδέεται με μια γενικότερα ασθενέστερη αγορά νέων ναυπηγήσεων σε σχέση με πέρυσι.

Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε η προσθήκη δύο LNG bunkering vessels τον Αύγουστο, που αύξησαν ελαφρώς τον στόλο πλοίων με καύσιμο LNG. Παράλληλα, η πλατφόρμα AFI είχε κεντρικό ρόλο στη φετινή έκθεση «Maritime Forecast to 2050» του DNV, η οποία παρουσιάστηκε στη London International Shipping Week.

Η έκθεση προβλέπει ότι έως το 2028 ο παγκόσμιος στόλος πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα σχεδόν θα διπλασιαστεί, καταναλώνοντας περίπου 50 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (Mtoe) μη ορυκτών καυσίμων ετησίως έως το 2030. Από αυτά, τα πλοία με καύσιμο LNG εκτιμάται ότι θα καλύπτουν τα 44 Mtoe, ενώ τα πλοία που θα καίνε μεθανόλη περίπου τα 6 Mtoe.

Ο Κ. Χάμερ υπογράμμισε πως η στροφή αυτή αυξάνει την πίεση στους παραγωγούς καυσίμων. Για να επιτευχθεί ο στόχος του ΙΜΟ για μείωση 20% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030, η ναυτιλία θα χρειαστεί έως και 25 Mtoe χαμηλών εκπομπών καυσίμων κάθε χρόνο.
Το Net-Zero Framework (NZF), που εγκρίθηκε σε πρώτη φάση τον περασμένο Απρίλιο (MEPC 83), αναμένεται να υιοθετηθεί τον προσεχή Οκτώβριο και να εφαρμοστεί από το 2028, καλύπτοντας πλοία άνω των 5.000 GT.

Πρόκειται για το πρώτο νομικά δεσμευτικό πλαίσιο που συνδυάζει όρια καυσίμου με μηχανισμό τιμολόγησης εκπομπών.
Πρώτη φορά παγκοσμίως υιοθετείται ένα δεσμευτικό πλαίσιο με ανώτατα όρια εκπομπών και τιμολόγηση GHG σε ολόκληρο κλάδο της βιομηχανίας.
Οι ρυθμίσεις θα είναι υποχρεωτικές για τα πλοία άνω των 5.000 κόρων ολικής χωρητικότητας (GT), τα οποία ευθύνονται για το 85% των συνολικών εκπομπών CO2 της διεθνούς ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Επιφυλάξεις από 16 ναυτιλιακές

Στο μεταξύ, επιφυλάξεις σχετικά με την προτεινόμενη πολιτική του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050 εκφράζουν δεκαέξι ναυτιλιακές εταιρείες ελληνικών και διεθνών συμφερόντων με επικεφαλής τη Μαρία Αγγελικούση. Κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις σοβαρές αδυναμίες και τις ανεφάρμοστες προβλέψεις του σχεδίου «IMO Net-Zero FrameworK», το οποίο περιλαμβάνει:
■ Αυστηρά και πρόωρα όρια έντασης καυσίμου (fuel intensity),
■ έναν μηχανισμό τιμολόγησης του άνθρακα με παγκόσμια εφαρμογή, και
■ ένα σύστημα κινήτρων συμμόρφωσης, χωρίς σαφή καθορισμό πόρων και διακυβέρνησης.
■ Οπως τονίζουν στην κοινή τους ανακοίνωση, το προτεινόμενο πλαίσιο δεν λαμβάνει υπόψη του την τεχνική και οικονομική πραγματικότητα του κλάδου, ενώ παραβλέπει την ανάγκη για μεταβατικές λύσεις, διαθέσιμα καύσιμα και επαρκή υποδομή. Επιπλέον, επισημαίνουν ότι η άμεση και απότομη εφαρμογή των μέτρων ενδέχεται να οδηγήσει σε στρεβλώσεις ανταγωνισμού, να πλήξει δυσανάλογα τις μικρομεσαίες ναυτιλιακές επιχειρήσεις, και να προκαλέσει αυξήσεις κόστους, μεταφέροντας το βάρος στον τελικό καταναλωτή. Υπογραμμίζουν ότι το συνολικό κόστος του IMO NZF ενδέχεται να ξεπεράσει τα 300 δισ. δολάρια έως το 2035, ακόμη και με απόκλιση μόλις 10% από τους στόχους, συγκεντρώνοντας 20-30 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2030.

Αναφέρουν ότι ο μηχανισμός αξιοποίησης των πόρων που θα συγκεντρωθούν από τον IMO NZF παραμένει ασαφής, ιδιαίτερα όσον αφορά την παροχή κινήτρων για επενδύσεις σε εναλλακτικά καύσιμα και αναβάθμιση της ενεργειακής αποδοτικότητας και προσθέτουν ότι το επενδυτικό μοντέλο για μεταβατικά καύσιμα, όπως τα βιοκαύσιμα και το LNG, παραμελείται πλήρως, εξαλείφοντας μια βασική επιλογή για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών μέσω βιο- και συνθετικού μεθανίου. Οι ελληνικών συμφερόντων εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτή την κίνηση δεν εκπροσωπούν την Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών.

Ο Τραμπ

Τον χορό των αντιδράσεων άνοιξε ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος προειδοποίησε ότι η κυβέρνησή του δεν θα διστάσει να λάβει μέτρα εναντίον χωρών που θα στηρίξουν τον κανονισμό, ανοίγοντας μέτωπο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. Ακολούθησε ο νορβηγικός νηογνώμονας DNV, που επέκρινε τον ΙΜΟ για «θεσμικό ρομαντισμό» και αδιαφορία απέναντι στην πραγματικότητα της αγοράς. Λίγες μέρες μετά, στις θέσεις του συντάχθηκε και ο αμερικανικός ABS, με αποτέλεσμα η διαμάχη να κυριαρχήσει στη Διεθνή Εβδομάδα Ναυτιλίας του Λονδίνου (London International Shipping Week).

Το θέμα έθιξε και ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Βασίλης Κικίλιας, στη συνάντηση που είχε προχθές με τον γραμματέα του ΙΜΟ Αρσένιο Ντομίνγκεζ, στην έδρα του ΙΜΟ, στο Λονδίνο. Του είπε ότι στο εφαρμοστικό πλαίσιο του ΙΜΟ Net-Zero Framework απαιτούνται βελτιωτικές προσαρμογές, καθώς η έλλειψη πράσινων καυσίμων απαιτεί πιο ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, δίκαιη μεταχείριση των μεταβατικών καυσίμων -όπως το LNG- αλλά και έξυπνη χρήση του μηχανισμού ανταμοιβής.

Η συνεδρίαση της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος του ΙΜΟ (MEPC), που θα πραγματοποιηθεί από την Τρίτη 14 Οκτωβρίου έως την Παρασκευή 17 Οκτωβρίου 2025, θα είναι καθοριστική. Αν το πλαίσιο εγκριθεί, θα αρχίσει μια νέα εποχή για τη ναυτιλία, με παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης ρύπων. Αν απορριφθεί ή «παγώσει», η σκυτάλη θα περάσει σε περιφερειακούς κανόνες όπως το ETS της Ε.Ε. και το FuelEU Maritime, με κίνδυνο κατακερματισμού της αγοράς.

Το μέλλον των θαλάσσιων μεταφορών θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των κυβερνήσεων και της ναυτιλιακής κοινότητας να γεφυρώσουν τις διαφορές τους και να υιοθετήσουν μια κοινή στρατηγική για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Παρότι υπάρχουν προκλήσεις, είναι σαφές ότι η ναυτιλία κινείται προς ένα αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου. Πάντως η αγορά θεωρεί ότι όλα παίζονται και προς τις δύο κατευθύνσεις. Αν δεν ψηφιστεί θα αρχίσουν όλα από την αρχή.

Διαβάστε ακόμη

Τέιλορ Σουίφτ: Πώς η «Showgirl» των δισεκατομμυρίων άλλαξε τη μουσική βιομηχανία

Χαμηλές εισφορές: Οκτώ στους 10 μη μισθωτούς απειλούν τις συντάξεις

Η Θεσσαλονίκη της επόμενης δεκαετίας – Τα έργα που αλλάζουν ριζικά την εικόνα της πόλης

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα