Με το χειρότερο σενάριο, αυτό της ανατίμησης των τιμολογίων ρεύματος, βρίσκεται αντιμέτωπη η κυβέρνηση, με κίνδυνο μια μεγάλη μεταρρύθμιση, όπως είναι αυτή του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, να σημαδευτεί με αύξηση του ενεργειακού κόστους και λουκέτα λόγω της ασφυξίας που προκαλεί στις μεσαίες και μικρότερες εταιρείες προμήθειας. Το target model, η νέα δομή λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού που ξεκίνησε πριν από ενάμιση μήνα με στόχο τη λειτουργία της με τα ευρωπαϊκά πρότυπα,  διαπερνά σαν ηλεκτρικό ρεύμα τις επιχειρήσεις του κλάδου, εκτινάσσοντας μέσα σε πέντε εβδομάδες κατά 60% το κόστος της χονδρικής τιμής ρεύματος. Αυτό έχει ως συνέπεια την άσκηση ισχυρών πιέσεων στα τιμολόγια, προκαλώντας ήδη ανατιμήσεις της τάξης του 20% στους λογαριασμούς των επαγγελματιών και μεγάλων πελατών. Το ισχυρό σοκ που έχει επέλθει στην αγορά δεν αφήνει ανεπηρέαστες ούτε τις τιμές στα οικιακά τιμολόγια.

Πρόκειται κυρίως για τα τιμολόγια των μη καθετοποιημένων προμηθευτών, εκείνων δηλαδή που δεν διαθέτουν δικές τους μονάδες παραγωγής ενέργειας. Ωστόσο, η άποψη που διατυπώνεται είναι ότι αγγίζει συνολικά και τους υπόλοιπους που καλούνται να αποφασίσουν σε ποιον βαθμό θα τα αναπροσαρμόσουν. Οι ταρίφες άλλωστε συνδέονται με τις ρήτρες αναπροσαρμογής που προβλέπουν όλα τα συμβόλαια με βάση την τιμή χονδρεμπορικής (Οριακή Τιμή Συστήματος – ΟΤΣ) και σε αρκετές περιπτώσεις συνυπολογίζουν και το σύνολο του χονδρεμπορικού κόστους του ρεύματος, το οποίο έχει χτυπήσει κόκκινο. Οι ιδιώτες προμηθευτές εκπέμπουν μηνύματα απόγνωσης και ήδη η στάση των μεγάλων παικτών της αγοράς δημιουργεί ισχυρές γκρίνιες και αντιθέσεις.

Εντονα δυσαρεστημένη εμφανίζεται, για παράδειγμα, η NRG του ομίλου Βαρδινογιάννη, όπως και άλλοι προμηθευτές, από την επιλογή της Protergia της εταιρείας Μυτιληναίος να στηρίξει την κυβερνητική γραμμή να μην επηρεαστούν οι καταναλωτές από τις αναταράξεις του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, μολονότι το κόστος έχει ανέβει σε δυσθεώρητα επίπεδα. Με βάση την τελευταία εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης του target model, για την περίοδο από 30 Νοεμβρίου έως 6 Δεκεμβρίου το κόστος ανήλθε σε 43,37 ευρώ ανά μεγαβατώρα! Η αντίστοιχη μεσοσταθμική τιμή της Αγοράς Επόμενης Μέρας (Day Ahead Market – DAM) για την ίδια περίοδο ήταν 66,18 ευρώ ανά μεγαβατώρα, κάτι που, όπως λένε στελέχη του κλάδου, σημαίνει ότι το κόστος της Αγοράς Εξισορρόπησης ανήλθε σε 66% της αξίας της αγοράς!

Χαρακτηριστικό στοιχείο της ανάφλεξης σε σχέση και με άλλες χώρες είναι η Ετήσια Εκθεση Παρακολούθησης των αγορών του ΑCER για το 2019, όπου το συνολικό κόστος της Αγοράς Εξισορρόπησης στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών κινήθηκε στο 1 ευρώ ανά μεγαβατώρα, με ακριβότερη τη Ρουμανία, στην οποία το κόστος ανήλθε λίγο πάνω από τα 5 ευρώ ανά μεγαβατώρα!

Η Mυτιληναίος, η οποία διαθέτει ισχυρό πελατολόγιο άνω των 260.000 καταναλωτών, ήταν η μόνη που δήλωσε ότι θα παγώσει τις αυξήσεις τιμολογίων όλο το 2021, στην προσπάθειά της να στηρίξει τα ελληνικά νοικοκυριά αλλά και τον νέο τρόπο λειτουργίας της αγοράς μέσω του target model. Με διαφορά λίγων ημερών η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ έσπευσε να ανακοινώσει ότι ούτε η ΔΕΗ θα προχωρήσει σε αυξήσεις τιμολογίων. Η διαφοροποίηση της Μυτιληναίος φαίνεται να έχει προκαλέσει σεισμούς στην αγορά ηλεκτρισμού. Και ο λόγος είναι ότι ερμηνεύεται ως στάση αθέμιτου ανταγωνισμού και ένδειξη υπεροχής, την οποία μπορεί να στηρίξει λόγω της ρευστότητας και του μεγέθους της, στέλνοντας και ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς τους καταναλωτές ότι μπορεί να συνεχίσει να τους παρέχει ελκυστικό τιμολόγιο ενέργειας και επομένως να ανεβάζει ταχύτητες στην αγορά του retail.

Εν αντιθέσει φυσικά με τους μικρότερους παίκτες της αγοράς που βλέπουν τη θηλιά να σφίγγει στον λαιμό τους, αφού αν δεν αυξήσουν τα τιμολόγια είναι αναγκασμένοι να πουλούν κάτω του κόστους και να βλέπουν πολύ κοντά το λουκέτο. Πολιτική που την ίδια στιγμή λειτουργεί και αντίστροφα, αφού οι αυξήσεις μπορεί να οδηγήσουν και σε απώλειες μεριδίου, με τους καταναλωτές να εγκαταλείπουν τους προμηθευτές για να αναζητήσουν φθηνότερα τιμολόγια.

«Εάν η κατάσταση αυτή παραταθεί, τότε είναι βέβαιο ότι δεν θα αντέξουμε πάνω από ένα τρίμηνο», εξηγεί στέλεχος μεγάλης εταιρείας από τους εναλλακτικούς παρόχους ενέργειας και επισημαίνει ότι η εξέλιξη της αγοράς βρίσκεται ήδη στα ραντάρ της Κομισιόν. Οπως αναφέρει, οι τιμές που διαμορφώνονται στην Αγορά Εξισορρόπησης αναγκάζουν τις εταιρείες να ανεβάσουν κατά 15%-20% τα τιμολόγια και στη χαμηλή τάση (νοικοκυριά).  Ηδη ανάλογες αυξήσεις επωμίζονται οι τιμές στη μέση τάση (μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις, σούπερ μάρκετ κ.ά.), οι οποίες βλέπουν το κόστος της ενέργειας να εκτινάσσεται πλησίον των 70 ευρώ ανά μεγαβατώρα, όταν στην αγορά υπάρχουν σήμερα συμβόλαια με 55-60 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Τις προηγούμενες ημέρες υπήρξαν πληροφορίες για μαζικές καταγγελίες συμβολαίων, αφού πλέον οι παλιές ταρίφες με τις οποίες έχουν κλειδώσει τα συμβόλαια ηλεκτρικής ενέργειας κρίνονται ασύμφορες.

Επιπλέον, αρχίζουν να επιβεβαιώνονται οι  πληροφορίες για «κλέψιμο» πελατών της μέσης τάσης καθώς τα εμπορικά τμήματα μεγάλων εταιρειών έχουν επιδοθεί τις τελευταίες ημέρες σε αγώνα προσέλκυσης νέων πελατών, πατώντας πάνω στις ανατιμήσεις τιμολογίων των πιο αδύναμων εκπροσώπων του κλάδου. Τις φωτιές που έχει ανάψει το Χρηματιστήριο Ενέργειας προσπαθεί να σβήσει η κυβέρνηση, η οποία προέβαλλε τη λειτουργία του target model ως ισχυρό όπλο μείωσης των τιμών. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, αφού κατήγγειλε δημόσια για αντιδεοντολογικές πρακτικές τους καθετοποιημένους παραγωγούς ενέργειας, εξαπέλυσε απειλές για παρεμβάσεις που φαίνεται να περιόρισαν έως έναν βαθμό τις προηγούμενες ημέρες τις κερδοσκοπικές πιέσεις που οδήγησαν σε υπερκέρδη τους παραγωγούς. Στην αγορά όμως εκτιμούν ότι ο εφιάλτης θα επιστρέψει.

Ποιοι και πώς κερδίζουν

Το πρόβλημα εντοπίζεται στην Αγορά Εξισορρόπησης, μία από τις νέες χονδρεμπορικές αγορές του Χρηματιστηρίου Ενέργειας (οι άλλες είναι η Αγορά Επόμενης Μέρας, Ενδοημερήσια Αγορά), μέσα από την οποία οι θερμικοί παραγωγοί (ΔΕΗ, Μυτιληναίος, Ηρων, Elpedison) αποζημιώνονται για αυξομειώσεις της παραγωγής τους σε επίπεδο 15λεπτου, βάσει των απαιτήσεων του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ). Τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι το συνολικό κόστος της Αγοράς Εξισορρόπησης τετραπλασιάστηκε σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς αγοράς του ενοποιημένου Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ). Μόνο για την προηγούμενη εβδομάδα (30/11-6/12) ανήλθε σε 39 εκατ. ευρώ, ενώ για τη συνολική περίοδο λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, που ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου, σε 135 εκατ. ευρώ, όταν όλη η αντίστοιχη ετήσια επιβάρυνση πέρυσι ήταν περίπου 200 εκατ. ευρώ.

«Με αυτό τον ρυθμό αύξησης του κόστους, η συνολική επιπρόσθετη επιβάρυνση του κλάδου ενέργειας και των καταναλωτών ενέργειας υπολογίζεται ότι θα υπερβεί το 1,2 δισ. ευρώ, ποσό που θα εισπράξουν μόνο οι καθετοποιημένοι επιχειρηματικοί όμιλοι», αναφέρει παράγοντας της αγοράς.

Οπως επισημαίνει, η επιπρόσθετη διαφορά περίπου του 1 δισ. ευρώ συνίσταται σε υπερκέρδος λόγω καταχρηστικής εκμετάλλευσης του νέου χρηματιστηριακού πλαισίου. Ο λόγος για τον οποίο προκύπτει αυτό το κόστος είναι η ύπαρξη ολιγοπωλιακού καθεστώτος στην Αγορά Εξισορρόπησης, καθώς οι επιχειρηματικοί αυτοί όμιλοι μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτή μέσω των μονάδων παραγωγής τους. Και σε συνδυασμό με την απελευθέρωση των ορίων τιμών των προσφορών (τα ανώτατα όρια είναι +4.240 ευρώ ανά μεγαβατώρα και τα κατώτατα όρια -4.240 ευρώ ανά μεγαβατώρα), τα οποία είναι 50 έως 100 φορές υψηλότερα του πραγματικού οριακού μεταβλητού του κόστους όταν καλούνται να προσφέρουν ευελιξία εξισορρόπησης.

Δυστυχώς, αναφέρουν στην αγορά, τα πρώτα δείγματα των νέων αγορών οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι ανησυχίες των προμηθευτών ήταν απολύτως εύλογες και, τελικά, αντί να μειωθεί το χονδρεμπορικό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, αυτό δείχνει να αυξάνεται συνολικά κατά 60% μέχρι στιγμής!  Συγκεκριμένα, οι τιμές της Αγοράς Επόμενης Ημέρας από τον Νοέμβριο έως σήμερα αυξήθηκαν κατά 25% σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα (Ιανουάριος – Οκτώβριος) από 44 ευρώ ανά μεγαβατώρα σε 55 ευρώ ανά μεγαβατώρα, παρά την επιβολή του lockdown από αρχές Νοεμβρίου που επέφερε μείωση της συνολικής ζήτησης ενέργειας.

Οι παραγωγοί, από την πλευρά τους, υποστηρίζουν ότι η συμπεριφορά τους δεν είναι καταχρηστική, στηρίζεται στις αρχές της λειτουργίας του συστήματος και συνδέεται με το προφίλ της αγοράς. Οπως αναφέρουν, οι τιμές είναι υψηλές γιατί παρατηρείται μεγάλη ζήτηση για ισχύ, ενώ η προσφορά είναι περιορισμένη από τη στιγμή που δεν υπάρχουν πολλές ευέλικτες μονάδες και ακόμη και αυτές που υπάρχουν άλλες είναι για συντήρηση και άλλες για αναβάθμιση, με αποτέλεσμα να περιορίζεται έτι περαιτέρω ο ανταγωνισμός (Ηρων, Elpedison).

Οι ίδιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι με το προηγούμενο μοντέλο οι προμηθευτές έμπαιναν μέσα και δεν είχαν λόγο να λειτουργούν μονάδες, ούτε να επενδύουν σε νέες. Οπως τονίζουν, η αγορά θα βρει τους ρυθμούς της. «Αυτή τη στιγμή είναι σαν να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε διαδικασίες σούπερ μάρκετ σε ένα περίπτερο. Είναι λογικό ότι το περίπτερο δεν θα αντέξει», λένε στελέχη της αγοράς εξαπολύοντας τα βέλη  τους και προς τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Οπως αναφέρουν, σε αυτό συντελεί και η πλήρης απουσία μηχανισμού εποπτείας και παρακολούθησης της αγοράς (Market Monitoring), ο οποίος θα απέτρεπε την ύπαρξη καταχρηστικών συμπεριφορών. Οι ρυθμιστικές αρχές των ώριμων αγορών δίνουν μεγάλη έμφαση στους μηχανισμούς αποτροπής και ποινικοποίησης της κατάχρησης ενδεχόμενης ισχύος που έχουν οι συμμετέχοντες στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Χρησιμοποιούν, δε, ως παράδειγμα τα πρόστιμα που έχει επιβάλει κατά το παρελθόν για αντίστοιχα ζητήματα η Ομοσπονδιακή Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας των ΗΠΑ (FERC).

Θύμα της Αγοράς Εξισορρόπησης φαίνεται να είναι και η ΔΕΗ. Ο λόγος είναι ότι ο αλγόριθμος που λειτουργεί ο ΑΔΜΗΕ στην επίμαχη αγορά για την κάλυψη των απαιτήσεων του ηλεκτρικού συστήματος επιλέγει τις φθηνότερες μονάδες. Ετσι, όταν το ύψος των προσφορών των θερμικών μονάδων είναι πολύ μεγάλο, η Επιχείρηση πιέζεται να «θυσιάσει» τα υδροηλεκτρικά της. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζονται τα αποθέματά της, με κίνδυνο αν δεν υπάρξουν επαρκείς βροχοπτώσεις τη χειμερινή περίοδο, να υπάρξει αστάθεια του συστήματος τους θερινούς μήνες.

Kίνδυνος συγκέντρωσης

Στην αγορά της προμήθειας κρούουν το καμπανάκι υποστηρίζοντας ότι με τη συνέχιση της λειτουργίας της αγοράς υπό αυτούς τους όρους οι συνέπειες θα είναι τρομακτικές για όλους. Οπως αναφέρουν, ο ανταγωνισμός στον κλάδο ηλεκτρικής ενέργειας θα συρρικνωθεί εις βάρος των μη καθετοποιημένων, δημιουργώντας δύο διακριτές κατηγορίες προμηθευτών: εκείνους που εισπράττουν και κερδίζουν από το target model ως παραγωγοί και καταβάλλουν πολύ λιγότερα ως προμηθευτές και εκείνους που μόνο καταβάλλουν χρήματα ως αποκλειστικά προμηθευτές. Με αυτό τον τρόπο, επισημαίνουν στην αγορά, είναι δεδομένο ότι θα παρουσιαστούν και στην ηλεκτρική ενέργεια τα ίδια αρνητικά αποτελέσματα συγκέντρωσης που έχουν παρατηρηθεί και σε άλλους κλάδους της οικονομίας (π.χ. τραπεζικός κλάδος, κλάδος τηλεπικοινωνιών), καθιστώντας ανύπαρκτο κάθε είδους ουσιαστικό ανταγωνισμό σε όρους τιμών και ποιότητας υπηρεσιών.

Διαβάστε ακόμη:

Μαύρα Χριστούγεννα για το λιανεμπόριο – Οι «μικροί» τα μεγάλα θύματα  

Ευ. Βενιζέλος στο newmoney: «Η Ελλάδα δεν πρέπει να γίνεται λαγός άλλης χώρας»

Επίδομα Θέρμανσης: Eως Ιανουάριο αιτήσεις και οι πρώτες πληρωμές