Aδύναμες να αντιμετωπίσουν τον οικονομικό κατακλυσμό που φέρνει ο κορωνοϊός δείχνουν οι κυβερνήσεις, παρόλο που έχουν αποδυθεί σε έναν αγώνα χορήγησης ποταμών χρήματος για να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους και τα συστήματα υγείας.

Η Βουλή των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ έφθασε στο σημείο να εγκρίνει δια βοής πακέτο οικονομικής βοήθειας 2,2 τρισ. δολ. για να βοηθήσει τους Αμερικανούς και τις επιχειρήσεις να αντεπεξέλθουν στην οικονομική ύφεση, αλλά και να παράσχει στα νοσοκομεία τη δυνατότητα να αποκτήσουν ιατρικά εφόδια που χρειάζονται επειγόντως.

Το πακέτο διάσωσης – το οποίο θα είναι το μεγαλύτερο μέτρο δημοσιονομικής αρωγής που πέρασε ποτέ από το Κογκρέσο – περιλαμβάνει 500 δισεκατομμύρια δολάρια που θα βοηθήσουν τις βιομηχανίες που πλήττονται σκληρά και 290 δισεκατομμύρια δολάρια για πληρωμές ύψους έως 3,000 δολάρια σε εκατομμύρια οικογένειες.

Θα παράσχει επίσης 350 δισ. δολάρια για δάνεια μικρών επιχειρήσεων, 250 δισ. δολάρια για ενισχυμένη βοήθεια ανεργίας και τουλάχιστον 100 δισ. δολάρια για νοσοκομεία και συναφή συστήματα υγείας.

Ταυτόχρονα η Fed προχωρά σε πρωτοφανή μέτρα χορήγησης ρευστότητας, κατεβάζοντας πλέον τα επιτόκια σε μηδενικά επίπεδα (0% έως 0,25%) και δεσμευόμενη ούτε λίγο ούτε πολύ να αγοράσει από την αγορά οποιοδήποτε ομόλογο ή άλλο «χαρτί», κρατικό ή εταιρικό, χρειαστεί για να παράσχει ρευστότητα.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα πιθανότατα θα το αντιμετωπίσει η Ε.Ε., η οποία παραμένει χωρίς ενιαία πολιτική και οικονομική διακυβέρνηση. Ενώ η Κίνα και οι ΗΠΑ έχουν ήδη ανακοινώσει προγράμματα παρεμβάσεων-μαμούθ, από την Ευρωζώνη, μετά τα διστακτικά και ανεπαρκή πρώτα βήματα και το ναυάγιο των συνομιλιών για έκδοση κορωνο-ομολόγου, μετά το βέτο από χώρες του Βορρά, εξετάζεται σχέδιο χορήγησης δανείων από τον ESM απευθείας στα κράτη-μέλη προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του κορωνοϊού – ιατρικές και οικονομικές.

Επιπλέον η Κομισιόν ανακοίνωσε την αναστολή των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας, πράγμα που επιτρέπει στα κράτη-μέλη να χορηγήσουν όσους πόρους είναι απαραίτητοι για να αποκρούσουν τις οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού.

Προς το παρόν, η ΕΚΤ ανακοίνωσε ένα μαζικό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων ύψους 750 εκατ. ευρώ χωρίς όρια, που σημαίνει ότι μπορεί να υπερβεί και το όριο του 33% του συνόλου των ομολόγων κάθε χώρας. Επίσης, η ΕΚΤ θα έχει ευελιξία ως προς το τι είδους τίτλους θα αγοράζει. Μπορεί δηλαδή να αποκτά κρατικά ομόλογα ή εταιρικά ή οποιοδήποτε άλλο «χαρτί» κρίνει απαραίτητο. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και η αναχρηματοδότηση του κρατικού χρέους, καθώς τα επιτόκια συγκρατούνται χαμηλά. Ομως δεν λύνει το πρόβλημα των τεράστιων κρατικών δαπανών που πρέπει να χρηματοδοτηθούν.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός έκανε έκκληση για ένα έκτακτο ταμείο βοήθειας ύψους 500 δισ. ευρώ, ενώ έδωσε διορία 10 ημερών στην ΕΕ για να βρει λύση.

«Αν η Ευρώπη δεν βοηθήσει όπως έκανε στο παρελθόν, τότε θα βασιστούμε στις δυνάμεις μας», είπε χαρακτηριστικά.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το πρόγραμμα απευθείας αγορών κρατικών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΟΜΤ- Outright Market Transactions).

Τώρα χρειάζεται φρέσκο χρήμα και με το OMT στην ουσία η ΕΚΤ δανείζει απευθείας ένα κράτος. Βγάζει δηλαδή η Ιταλία ένα ομόλογο 50 δισ. ευρώ για να αντιμετωπίσει τη λαίλαπα και το αγοράζει απευθείας η ΕΚΤ με φρέσκο ­τυπωμένο  χρήμα.

Οσο για τα δάνεια του ESM, αυτά πρέπει να εγκριθούν ομοφώνως. Θα πουν το «ναι» οι Γερμανοί ή θα βάλουν, ως συνήθως, αστερίσκους για τον πληθωρισμό που θα δημιουργήσουν αυτές οι παρεμβάσεις και θα θελήσουν να επιβάλουν βαρύτατους όρους, όπως έκαναν και με τα πακέτα διάσωσης της προηγούμενης κρίσης;

Οπως έγινε γνωστό, οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί άρχισαν ήδη την γκρίνια στην ΕΚΤ για το «τύπωμα» των 750 δισ. ευρώ.

Με λίγα λόγια, τι θα ζητήσουν οι Γερμανοί σε αντάλλαγμα για τη χρηματοδότηση; Θα επιβάλουν μνημόνια στην Ιταλία και τις άλλες χώρες; Και πού θα πάνε τα  χρήματα; Σε μοιρασιά από το ελικόπτερο όπως στις ΗΠΑ ή σε έργα και δράσεις με το σταγονόμετρο υπό την αίρεση του κ. Ρέγκλινγκ;

Κι αν φτάσουν εκεί τα πράγματα, ποιος εμποδίζει τους Ιταλούς να αρχίσουν να τυπώνουν το δικό τους χρήμα για να σώσουν τους ανθρώπους τους και τις δουλειές τους;

Ηδη με τα πρώτα δείγματα της σοβαρότητας της κρίσης, οι αποδόσεις (επιτόκιο) των ιταλικών ομολόγων -όπως και άλλων της περιφέρειας, ανάμεσα στα οποία και τα ελληνικά- πήραν την ανηφόρα και είναι σαφές ότι με αυτά τα δεδομένα το επόμενο πρόβλημα είναι η νέα κρίση χρέους στην Ευρωζώνη – στην Ιταλία και ενδεχομένως σε άλλες χώρες που θα δανειστούν για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Μάλιστα δεν λείπουν οι αναλυτές που βλέπουν στην επόμενη μέρα μια νέα κρίση ταυτότητας του ευρώ και της Ευρωζώνης.

Εκτός πια και εάν αυτή η κρίση αποδειχθεί ο καταλύτης για να γίνουν μέσα σε λίγους μήνες όσα δεν έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια.

Παρ’ όλες τις ανακοινώσεις πάντως για παρεμβάσεις από κυβερνήσεις σε όλο τον πλανήτη, οι αγορές δεν σταμάτησαν να πέφτουν, τόσο σε ό,τι αφορά τις μετοχές όσο και τα ομόλογα, αφού όλοι έχουν πλέον καταλάβει ότι τα κράτη θα αρχίσουν να δανείζονται σαν να μην υπάρχει αύριο για να στηρίξουν τα συστήματα υγείας και τις οικονομίες τους που καταρρέουν. Την κατηφόρα έχει πάρει και η τιμή του πετρελαίου, αφού σχεδόν τίποτα δεν κινείται στην παγκόσμια οικονομία λόγω κορωνοϊού, ενώ μια μεγάλη ύφεση είναι η μόνη βεβαιότητα για τους επόμενους μήνες.

Το πιθανότερο είναι ότι σε λίγο καιρό θα εξελιχθεί ένα κύμα κρατικοποιήσεων σε διάφορους κλάδους, με πρώτες υποψήφιες τις αερομεταφορές, οι οποίες έχουν «παγώσει» παρασέρνοντας και τις εταιρείες Αεροναυπηγικής, για τις οποίες είναι άγνωστο πώς θα χρηματοδοτήσουν πλέον τα χρέη τους. Από κοντά και οι τράπεζες, οι οποίες βλέπουν με τρόμο τα νέα «κανόνια» που έρχονται για μεγάλους πελάτες τους και τα κόκκινα δάνεια που θα πολλαπλασιάζονται. Οι τράπεζες θα βασιστούν και πάλι για την επιβίωσή τους στο χρήμα και τις εγγυήσεις που θα δοθούν από το κράτος στις επιχειρήσεις για να δανειστούν. Μια νέα γενιά τραπεζικών διασώσεων είναι επί θύραις, πιθανόν και κρατικοποιήσεων, για να αποφευχθούν και τα κουρέματα των καταθέσεων – θα χάσουν βέβαια οι μέτοχοι σε αυτή την περίπτωση.

Αλλά και τα ξενοδοχεία, οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες και οι μεταφορικές έχουν πρόβλημα επιβίωσης – και ο κατάλογος δεν έχει τέλος.

Γι’ αυτό και το πακέτο που ανακοίνωσε ο Γάλλος πρόεδρος, ύψους 45 δισ. ευρώ δημοσίου χρήματος, περιλαμβάνει ξεκάθαρα και κρατικοποιήσεις. Μαζί με αυτό και εγγυήσεις ύψους 300 δισ. ευρώ για δάνεια στις επιχειρήσεις. Αντίστοιχα μέτρα λαμβάνουν σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως της Βρετανίας, που ανακοίνωσε δάνεια 330 δισ. λιρών, της Ισπανίας με 100 δισ. ευρώ και πάει λέγοντας.

Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα δεν πάσχει το τραπεζικό σύστημα, όπως το 2008, οπότε οι ενέσεις χρήματος μπορούσαν να το διορθώσουν.

Τώρα έχει καταρρεύσει ολόκληρο το οικονομικό μοντέλο, που βασίζεται στο ότι οι πολίτες κυκλοφορούν, εργάζονται για να παράγουν και ξοδεύουν για να καταναλώσουν. Και μάλιστα σε παγκόσμια διασύνδεση! Αυτή τη στιγμή τα ταξίδια έχουν απαγορευτεί, ενώ έχει καταρρεύσει και η προσφορά και η ζήτηση, με αποτέλεσμα οι μειώσεις  των επιτοκίων και τα ποτάμια χρήματος να μην μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Τα δε κρατικά δάνεια που χορηγούνται αφειδώς είναι για να μην καταρρεύσουν οι επιχειρήσεις και να μπορέσουν να διατηρήσουν κάποιες θέσεις εργασίας, για να μη φτάσει η ανεργία στο 30% και το 40%!

Επιπλέον, μόλις εμφανιστεί το απρόοπτο όλοι περιμένουν από το κράτος να βρει το εμβόλιο, να δώσει μάσκες, να νοσηλεύσει τους ανθρώπους, να θέσει σε λειτουργία εντατικές. Είναι λοιπόν λογικό να δημιουργηθεί μια πολιτική δυναμική για την ενίσχυση των δομών αυτών, αφού ούτως ή άλλως ο λογαριασμός της κρίσης πάλι στους πολίτες θα επιστρέψει.