Την αναθεωρημένη πρόταση για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ και το σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης μετά την πανδημία παρουσιάζει, σήμερα, στην έκτακτη σύνοδο της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν. Ομως τίποτα δεν θα είναι εύκολο. Σήμερα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα υποστηρίξουν όλοι ένα αρκετά μεγάλο σχέδιο για την ανάκαμψη της Ευρώπης, ένα σχέδιο που η Γηραιά Ηπειρος χρειάζεται απεγνωσμένα. Ηδη οι βασικοί παίκτες έχουν λάβει θέσεις μάχης.

Δύο είναι τα μεγάλα «στρατόπεδα» και τρεις οι προτάσεις

Η πρώτη πρόταση διατυπώθηκε με το συμβιβαστικό σχέδιο Μέρκελ-Μακρόν ένα ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ που αντλήθηκαν από τον δανεισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις κεφαλαιαγορές και πρόκειται ουσιαστικά για το κοινό χρέος.

Στην απέναντι πλευρά βρίσκεται η πρόταση που συνυπογράφουν οι 4 σκληροί της ΕΕ, Αυστρία, Ολλανδία, Σουηδία, Δανία που ξεκαθαρίζουν ότι λένε «ναι» στην ενίσχυση των πληττόμενων χωρών αλλά με δανεικά. Οπως σημείωνε χαρακτηριστικά στο euronews ο Ολλανδός ευρωβουλευτής, Ρόμπερτ Ρος: «Εδώ στην Ολλανδία, είμαστε κατά κεφαλήν οι μεγαλύτεροι πληρωτές εδώ και χρόνια, και η αγοραστική δύναμη στην Ολλανδία είναι επίσης χαμηλότερη από αυτή στη βόρεια Ιταλία, συνεπώς τι περιμένουν από μας; Νομίζω ότι μπορούμε να προχωρήσουμε. Χρειάζονται χρήματα, υπάρχουν χρήματα, αλλά τα θέλουν δωρεάν και δεν υπάρχουν δωρεάν χρήματα. Αυτό είναι το πρόβλημα».

Στο σημείο αυτό έρχεται η Κομισιόν με μια πρόταση-γέφυρα. Η δουλειά της Επιτροπής και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι να γεφυρώσει το χάσμα με αυτό που θα ονομάζεται το σχέδιο για την «ΕΕ Επόμενης Γενιάς». Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει ότι από τα 500 δισ. ευρώ τα 300 έως 350 δισ. θα δοθούν με την μορφή επιδοτήσεων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Τα υπόλοιπα 150-200 δισ. ευρώ θα δοθούν με τη μορφή χαμηλότοκων δανείων που θα συνοδεύονται όμως από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που προβλέπονται από το κοινοτικό δεδομένο. 

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα αφορά τρεις βασικούς πυλώνες, με τον πρώτο να συγκεντρώνει το 80% των συνολικών κεφαλαίων και ο οποίος θα χρηματοδοτείται κατά 90% από το ταμείο ανάκαμψης και κατά 10% από το ταμείο συνοχής. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιθυμεί να υπάρχει εποπτεία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, μια διαδικασία που περιλαμβάνει την υποβολή των εθνικών σχεδίων προϋπολογισμού των κρατών – μελών και τις συστάσεις της Κομισιόν, ώστε τα χρήματα να δαπανώνται κατά τρόπο παραγωγικό, με βάση τους στόχους που τίθενται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ο δεύτερος πυλώνας του σχεδίου, περίπου το 15%, θα χρησιμοποιηθεί για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Πρόκειται για την ενίσχυση του επενδυτικού σχεδίου που είναι γνωστό ως InvestEU και το οποίο αποτελεί συνέχεια του λεγόμενου «σχεδίου Γιούνκερ».

Ο τρίτος πυλώνας, ο οποίος θα απορροφήσει περίπου το 5% του σχεδίου, θα χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των μηχανισμών πολιτικής προστασίας και έκτακτης ανάγκης που είναι ήδη διαθέσιμοι στην ΕΕ.

Eναπόκειται στον Πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ να ζητήσει από τα κράτη μέλη να το υπογράψουν. Να σημειωθεί ότι από την πλευρά του το Ευρωκοινοβούλιο έχει ταχθεί υπέρ ενός σχεδίου ανάκαμψης ύψους δύο τρισεκατομμυρίων, που θα περιλαμβάνει δημόσιες επενδύσεις. Λόγω της κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία COVID-19, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει την εκ βάθρων αναθεώρηση του σχεδίου για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, ο οποίος θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τη σύσταση Ταμείου Ανάκαμψης, σε ψηφίσματα που υιοθετήθηκαν στις 17 Απριλίου και στις 15 Μαΐου.

Για την εκκίνηση της ανάκαμψης της οικονομίας και της κοινωνίας, οι ευρωβουλευτές ζητούν την υιοθέτηση ενός στιβαρού πακέτου μέτρων ύψους περίπου 2 τρισ. ευρώ, στο πλαίσιο της ενίσχυσης του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ), αντί της σε βάρος του αναδιανομής υφιστάμενων πόρων.

Ο νέος 7ετής προϋπολογισμός της ΕΕ θα πρέπει να καλύψει τις άμεσες ανάγκες των πολιτών με στόχο την κοινωνική συνοχή και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη στην ΕΕ, ειδικά όσον αφορά την ψηφιακή και της “πράσινη” μετάβαση, σύμφωνα με το ΕΚ. Για να κερδίσει την έγκριση του Κοινοβουλίου, το νέο σχέδιο ανάκαμψης θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί μέσω ομολόγων με εχέγγυα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και να αποφευχθούν χρηματοοικονομικοί ελιγμοί που θα κατέληγαν σε παράκαμψη του δημοκρατικού ελέγχου, όπως έχει υπογραμμίσει το ΕΚ. Η διαπραγματευτική ομάδα του ΕΚ για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό και τη μεταρρύθμιση των Ίδιων Πόρων.

Το Ευρωκοινοβούλιο παροτρύνει την Επιτροπή να υποβάλει σχέδιο – “δίχτυ ασφαλείας” για την ομαλή εκκίνηση της χρηματοδότησης των προγραμμάτων της ΕΕ το 2021. H πρόταση της Κομισιόν αναμένεται να πυροδοτήσει μια άλλη έντονη διαμάχη, που συνοδεύει πάντα τις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ομως τώρα διακυβεύονται πολλά περισσότερα και βέβαια το μέλλον της οικονομίας της Ευρώπης.

Ολα επί τάπητος και όλα στον αέρα

Το Politico θέτει τα πέντε κρίσιμα ερωτήματα που θα συζητηθούν στις Βρυξέλλες. Από τις απαντήσεις τους θα κριθεί η επόμενη μέρα στην Ευρώπη

1 Επιχορηγήσεις ή δάνεια;

Η μεγαλύτερη μάχη τις επόμενες εβδομάδες θα είναι το κατά πόσον η χρηματοδότηση της ανάκαμψης θα συνεπάγεται τη συγκέντρωση χρημάτων από την Επιτροπή που θα διανεμηθεί ως δάνεια ή ως επιχορηγήσεις σε χώρες μέλη. Οι χρεωμένες χώρες του Νότου, όπως η Ιταλία, αντιστέκονται στην ιδέα ότι η λήψη βοήθειας από την ΕΕ θα σήμαινε τη λήψη περισσότερων δανείων. Ωστόσο, άλλες χώρες, ειδικά οι εύποροι του Βορρά και υπέρμαχοι της λιτότητας υποστηρίζουν ότι θα δοθούν μόνο δανεικά με ευνοϊκούς όρους.  Η γαλλο-γερμανική πρωτοβουλία  έχει κερδίσει οπαδούς σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία.

Ωστόσο, η Αυστρία, η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία ανέφεραν στο κοινό τους έγγραφο ότι δεν θα συμφωνούσαν για «μέτρα που οδηγούν στην αμοιβαιοποίηση χρέους» .Δεν είναι οι μόνοι που ανησυχούν. Η Φινλανδία είναι αναποφάσιστη: Η αμοιβαιοποίηση χρέους ήταν παραδοσιακά ένα ευαίσθητο ζήτημα στη φινλανδική πολιτική. Το Βέλγιο υποστηρίζει γενικά το γαλλο-γερμανικό σχέδιο, αλλά «πιστεύουμε ότι υπάρχει ανάγκη συνδυασμού επιχορηγήσεων και δανείων», δήλωσε ένα άτομο εξοικειωμένο με τη σκέψη της βελγικής κυβέρνησης. Και η Μάλτα κατέστησε σαφές σε άλλες κυβερνήσεις ότι προτιμά τα δάνεια να αποτελούν μεγαλύτερο μερίδιο του νέου ταμείου και ανησυχεί για την ευθύνη, σύμφωνα με έναν διπλωμάτη της ΕΕ.Η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει ένα συνδυασμό επιχορηγήσεων και δανείων σε μια προσπάθεια να σφυρηλατήσει γρήγορα έναν συμβιβασμό, αλλά αναμένει ωστόσο έναν μεγάλο αγώνα. Ένας πιθανός συμβιβασμός θα μπορούσε να είναι ένας συνδυασμός όπου οι επιχορηγήσεις αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του σχεδίου ανάκαμψης, αλλά οι χώρες δεσμεύονται να εφαρμόσουν οικονομικές μεταρρυθμίσεις με αντάλλαγμα τα κεφάλαια.

2 Νέοι φόροι;

Ένα βασικό ερώτημα είναι πώς θα πληρώσει η ΕΕ τις επιπλέον δαπάνες. Χώρες όπως η Γαλλία και η Πολωνία έχουν προωθήσει εδώ και καιρό νέους φόρους για να χρηματοδοτήσουν τις ευρωπαϊκές δαπάνες. Όμως, άλλοι, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία ήταν επιφυλακτικές .Στην αρχική της πρόταση για το 2018, η Επιτροπή πρότεινε τρεις νέες πηγές εσόδων για τον προϋπολογισμό 2021-2027, που συνδέονται με μια κοινή ενοποιημένη φορολογική βάση εταιρειών, το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ και τα μη ανακυκλωμένα απορρίμματα πλαστικών συσκευασιών σε κάθε χώρα μέλος. Πριν από την πανδημία , μόνο η πρόταση με βάση τα πλαστικά φάνηκε να έχει την ευκαιρία να κερδίσει πολιτική έγκριση. Αλλά το ζήτημα των νέων πηγών εσόδων είναι σίγουρα θέμα στην ημερήσια διάταξη.

3. Γεωπολιτικές φιλοδοξίες

Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν ξεκίνησε τη θητεία της με στόχο να ενδυναμώσει τη θέση της ΕΕ στο παγκόσμιο γίγνεσθαι στόχος όμως που απαιτεί χρήματα. «Πιστεύω ότι η Ευρώπη πρέπει να έχει μια ισχυρότερη και πιο ενωμένη φωνή στον κόσμο» λέει η Φον ντερ Λάιεν. «Για να παραμείνει ένας ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας, θέλω η ΕΕ να ξοδέψει 30% περισσότερα από ό, τι σήμερα για επενδύσεις στον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, αυξάνοντας το σύνολο σε 120 δισεκατομμύρια ευρώ», πρόσθεσε. Όμως η αύξηση δαπανών για την εξωτερική πολιτική όταν η ΕΕ αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη ύφεση στην ιστορία της φαίνεται πολιτικά δύσκολη. Η Φον ντερ Λάιεν έχει δηλώσει ότι θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει το νέο μέσο ανάκτησης για να χρηματοδοτήσει μια στρατηγική διευκόλυνσης επενδύσεων.

4. Ο πόλεμος των εκπτώσεων

Η αποκάλυψη της νέας πρότασης από την πλευρά της Κομισιόν επαναφέρει στο προσκήνιο μια από τις πιο αμφιλεγόμενες συζητήσεις στη διαπραγμάτευση για τον προϋπολογισμό: εάν ορισμένες πλουσιότερες χώρες μέλη πρέπει να λάβουν μια έκπτωση στις συνεισφορές τους. Αυτές οι ρυθμίσεις είναι συχνά γνωστές ως εκπτώσεις. οι χώρες που τις λαμβάνουν θέλουν να τις αποκαλούν διορθώσεις. Στην πρόταση προϋπολογισμού για το 2018, η Επιτροπή δήλωσε ότι οι εκπτώσεις πρέπει να καταργηθούν σταδιακά. Ωστόσο, ορισμένες κυβερνήσεις εξακολουθούν να αντιστέκονται σε αυτήν την ιδέα.

5. Αλλαγή συμμαχιών

Οι παραδοσιακοί ρόλοι και οι συμμαχίες στη μάχη για τον προϋπολογισμό έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορονοϊού. Η νέα πρόταση της Επιτροπής είναι πιθανό να εντείνει τις διαμάχες. Οι ανατολικές χώρες είχαν προηγουμένως συμμαχήσει με τον Νότο στον αγώνα για τη διατήρηση των κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη που είναι γνωστά ως χρηματοδότηση της συνοχής. Η Πολωνία ζητά αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Δεν είναι μόνο οι ανατολικές χώρες που θέλουν ένα κομμάτι της πίτας. Και κάπου εκεί βέβαια είναι το πρόβλημα.

 

Ποια στοιχεία της γαλλογερμανικής πρότασης θα υιοθετήσει η Κομισιόν