Τους… πράσινους φακέλους για νέα μεγάλα έργα ανάσχεσης των επιπτώσεων που αφήνουν πίσω τους οι πυρκαγιές , οι πλημμύρες και η κλιματική αλλαγή γενικότερα άνοιξαν οι υπουργοί που ανέλαβαν να κρατήσουν το τιμόνι του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας Κωστής Χατζηδάκης, του υπουργείου Υποδομών Χρήστος Σταϊκούρας και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης, ξεκινώντας να ανταλλάσσουν τα πρώτα στοιχεία, σχέδια και προτάσεις που θα οδηγούν σε νέα έργα τα οποία θα μειώσουν το αρνητικό αποτύπωμα των περιβαλλοντικών καταστροφών, θα δίνουν ανάσα στην οικονομία, αλλά και θα αναβαθμίσουν την εικόνα της Ελλάδας διεθνώς.

Ο «λογαριασμός» των ζημιών αυτών δεν είναι δυνατόν ακόμα να υπολογιστεί και μπορεί να ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, πέραν τις αποκατάστασης υποδομών και περιουσιών, η επόμενη μέρα περιλαμβάνει και επενδύσεις σε περιβαλλοντικές παρεμβάσεις και μεγάλα έργα, που θα συμβάλουν να μην επαναληφθούν ίδιας έντασης φαινόμενα στο μέλλον.

Και μπορεί μέχρι πριν από λίγο καιρό να φάνταζαν άγνωστες λέξεις και… εξωτικές για την Ελλάδα, μετά τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής κρίσης, πλέον όμως σε πρώτο πλάνο μπαίνουν έννοιες και παρεμβάσεις που καλύπτουν τα πρότυπα και τους στόχους ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση – Environment, Social, Government), με άμεσο στόχο ως τον Οκτώβριο, ει δυνατόν, να ενταχθούν (ή να ενταθούν) νέα πράσινα έργα με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και ως τα τέλη του έτους, ει δυνατόν, να ανακοινωθεί η έκδοση του πρώτου στην ιστορία της χώρας πράσινου κρατικού ομολόγου.

Για πρώτη φορά έτσι το Ελληνικό Δημόσιο δεν θα επιχειρεί απλώς να δανειστεί με πιο ευνοϊκούς όρους -καθώς έχει υπερκαλύψει ήδη τις δανειακές ανάγκες του για φέτος- αλλά κυρίως:

■ Να περιορίσει το υψηλότατο κόστος των 8,5-9 δισ. ευρώ ετησίως που προκαλούν στην οικονομία, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

■ Να ενισχύσει την επενδυτική βάση της χώρας αντιμετωπίζοντας τα αυξημένα πρότυπα και τις απαιτήσεις ESG των θεσμικών επενδυτών, προσεγγίζοντας νέου τύπου χρηματοδότες και κεφάλαια.

■ Να αναπροσανατολίσει την επιχειρηματική δραστηριότητα σε πιο φιλική προς το περιβάλλον, στην αειφόρο ανάπτυξη και την κυκλική οικονομία.

Οι εποχές αλλάζουν

Μέχρι και πριν μόλις λίγους μήνες (από το υπουργείο Οικονομικών τότε ακόμη) οι κύριοι Σταϊκούρας και Σκυλακάκης ήταν εκείνοι που αναζητούσαν ιδέες και παρέδιδαν σεμινάρια σε επικεφαλής άλλων παραγωγικών υπουργείων προκειμένου αυτοί να βρουν, να σχεδιάσουν και να προτείνουν «έξυπνα» και αποδοτικά μεγάλα δημόσια έργα βιώσιμης ανάπτυξης, τα οποία θα φέρουν έντονα τη σφραγίδα της προστασίας του περιβάλλοντος και της εξοικονόμησης ενέργειας, ώστε αυτά να καταστούν όχημα για την έκδοση του πρώτου πράσινου ομολόγου. Σκόνταφταν όμως τότε όλοι στις επείγουσες καταστάσεις που βίωνε η χώρα λόγω της ενεργειακής κρίσης, οι οποίες επέβαλαν μεν έκτακτες παρεμβάσεις, αλλά δεν ευνοούσαν αποφάσεις και μακροχρόνιους σχεδιασμούς.

Από την καινούρια θέση ευθύνης όμως που ανέλαβαν, ως υπουργός Υποδομών ο μεν και ως υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο δε, βρίσκονται και πάλι επιφορτισμένοι να εργαστούν για τον σκοπό αυτό, ώστε -και μέσα στο 2023 ενδεχομένως- ο διάδοχός τους στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης να μπορέσει να απευθύνει κάλεσμα στους διεθνείς επενδυτές για να σπεύσουν να χρηματοδοτήσουν τα νέου τύπου projects, που αποτελούν και προαπαιτούμενο για μια τέτοια εμβληματική έκδοση.

Επιπλέον, ο κ. Σκυλακάκης, ως «πατέρας» του ελληνικού Ταμείου Ανάκαμψης, το μεγαλύτερο μέρους του οποίου (τουλάχιστον το 40% των επιχορηγήσεων) θα διατεθεί για την Πράσινη Μετάβαση, βρίσκεται διπλά δεσμευμένος από το νέο πόστο του στον στόχο που έχει τεθεί για ανάπτυξη μέσω της προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος.

Προκλήσεις ESG

Τα ενεργειακά και περιβαλλοντικά στοιχήματα της νέας κυβέρνησης είναι πολλά και οι νέοι ένοικοι των υπουργείων Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα πρέπει το επόμενο διάστημα να ανάψουν μηχανές για να αντιμετωπίσουν μια σειρά από προκλήσεις για τις ΑΠΕ, το περιβάλλον, την κυκλική οικονομία, τη χωροταξία κ.ά.

Στο φόντο που δημιουργείται μετά και τις τελευταίες περιβαλλοντικές καταστροφές, η κυβέρνηση θα αναλάβει δράση στο μέτωπο της πρόληψης κινδύνων, της προστασίας και αποκατάστασης της φυσικής ισορροπίας και της στήριξης της Kυκλικής Oικονομίας με στόχο την ομαλή εναρμόνιση της οικονομικής δραστηριότητας με το φυσικό περιβάλλον.

Για παράδειγμα, η ανάπτυξη της αγοράς ΑΠΕ με τα θαλάσσια αιολικά και οι υποδομές αποθήκευσης με τις δυσκολίες που ενέχουν είναι στην πρώτη γραμμή. Πρόκληση αποτελεί επίσης η παραγωγή ρεύματος από ΑΠΕ, οι αντοχές των δικτύων, η υπογειοποίηση καλωδίων, οι περικοπές φορτίων κ.λπ.

Πρόσφατα μόλις ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας τόνιζε –σε συνέντευξή του στο κινεζικό δίκτυο CGTN– ότι «ίσως μία από τις παραλείψεις μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την πράσινη οικονομία είναι ότι δεν αρκεί να επενδύουμε σε φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες». Και επισήμανε ότι χρειαζόμαστε «ένα δίκτυο που θα συνδέει τις διάφορες περιοχές της Ελλάδος με τα νησιά και με άλλες χώρες της Ευρώπης ή και της Αφρικής ενδεχομένως», αλλά και επενδύσεις σε ενεργειακά δίκτυα και εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας «γιατί χωρίς αυτά τα δύο η πράσινη ενέργεια είναι ανώφελη, πάει χαμένη».

Σε πρώτο πλάνο μπαίνουν και ζητήματα όπως η χωροθέτηση και ανάπτυξη νέων αιολικών πάρκων, αλλά και η ενίσχυση δράσεων των επιχειρήσεων που θα επενδύσουν στην ενσωμάτωση της κυκλικής οικονομίας στο φάσμα των δραστηριοτήτων τους. Ωστόσο σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας παραμένει η ελλιπής ενημέρωση, όπως επιβεβαιώνεται σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το Τμήμα Υπηρεσιών Κλιματικής Αλλαγής και Βιώσιμης Ανάπτυξης της Ernst & Young Ελλάδος, εκ μέρους του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Το θέμα αναδείχθηκε και σε ειδική εκδήλωση του ΣΕΒ με θέμα «Κυκλική Οικονομία: Ξεπερνώντας τα εμπόδια, αναδεικνύοντας τις ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις» που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο, σε συνέχεια της ετήσιας γενικής συνέλευσης του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, όπου εξήχθησαν χρήσιμα συμπεράσματα από ευρήματα έρευνας που διεξήχθη πανελλαδικά σε εκπροσώπους μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων. Μεταξύ άλλων, προκύπτει ότι απαιτείται, για παράδειγμα, βελτίωση των χρόνων απονομής της δικαιοσύνης μετά από δικαστικές προσφυγές, αλλά και επίλυση χρόνιων εκκρεμοτήτων του χωροταξικού σχεδιασμού σε διάφορες εκφάνσεις, όπως χωροταξικό των ΑΠΕ, Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, Ειδικά Χωροταξικά. Τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να ξεκλειδώσουν σημαντικές επενδύσεις το προσεχές διάστημα.

Τι εστί πράσινο ομόλογο

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά, τα πράσινα ομόλογα χρηματοδοτούν δράσεις που σχετίζονται αποκλειστικά με τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων μιας επένδυσης, ενός επιχειρηματικού σχεδίου και της οικονομίας γενικότερα. H παγκόσμια αγορά πράσινων ομολόγων έχει επιταχυνθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, με το συνολικό ποσό ομολόγων που έχουν εκδοθεί τη χρονική περίοδο 2019-2021 να είναι σχεδόν τριπλάσιο σε σύγκριση με την περίοδο 2014-2018.

Κατανοώντας τις ανάγκες της εποχής, η κυβέρνηση θέλει να διευρύνει την επενδυτική βάση της χώρας. Πλέον τα κράτη αξιολογούνται όχι μόνο για την πιστοληπτική ικανότητα του Δημοσίου, όπως γίνεται ως τώρα, αλλά και για την εναρμόνιση της δημοσιονομικής πολιτικής με τους εθνικούς στόχους βιωσιμότητας. Κι αυτό γίνεται με παρακολούθηση της προόδου που καταγράφεται στο πλαίσιο της στρατηγικής ESG της Ελλάδας μέσω τακτικών εκθέσεων των οίκων αξιολόγησης, αλλά και διεθνών οργανισμών όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα κ.ά.

Στη βάση αυτή δρομολογείται πανευρωπαϊκά η έκδοση ομολόγων που δεν θα καλύπτουν μαύρες τρύπες του κρατικού προϋπολογισμού όπως ο τακτικός δανεισμός, αλλά θα έχουν ως αποκλειστικό στόχο τη χρηματοδότηση περιβαλλοντικών projects, δηλαδή έργων για την ενεργειακή επάρκεια, την πρόληψη περιβαλλοντικής ρύπανσης, τη βιώσιμη γεωργία, αλιεία και δασοκομία, την προστασία των οικοσυστημάτων, τις «καθαρές» μεταφορές, τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων.
Αυτό ενισχύει το κύρος της χώρας που δανείζεται επειδή θέτει υψηλούς στόχους για βιώσιμη ανάπτυξη και όχι για να αναχρηματοδοτήσει άλλα χρέη ή να πληρώνει τρέχοντες μισθούς και συντάξεις κ.λπ.
Προς το παρόν είναι λιγοστά ακόμη τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης που δίνουν το «παρών» στην αγορά κρατικών πράσινων ομολόγων. Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο και Σλοβενία έχουν εκδώσει ήδη πράσινα κρατικά ομόλογα που ως τώρα βασίζονται στην αυτοδέσμευση των κρατών ότι θα χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια των συγκεκριμένων εκδόσεων για πράσινες δράσεις.
Ως χρεόγραφο, το πράσινο ομόλογο υπόκειται σε αξιολογήσεις, καθώς συνδέεται με συγκεκριμένα projects για την προστασία του περιβάλλοντος, τη μείωση των εκπομπών ρύπων και άλλων στόχων για αναστροφή του φαινομένου του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής. Προς το παρόν, όμως, η έκδοση τέτοιων ομολόγων δεν συνιστά νομική δέσμευση για τους σκοπούς χρήσης των κεφαλαίων και τυχόν αθέτηση ή αλλαγή των ανακοινωθέντων στόχων δεν συνιστά πιστωτικό γεγονός ή χρεοκοπία, όπως θα προκαλούσε μια στάση πληρωμών.

Ωστόσο το εγχείρημα κρύβει και κινδύνους:

■ Η δέσμευση ενός κράτους για τη χρήση των χρημάτων που δανείστηκε μπορεί να το εγκλωβίσει σε «παγίδα δαπάνης»: καθώς οι ανάγκες πληρωμών ποικίλουν ή ανακύπτουν και έκτακτες (π.χ. η αντιμετώπιση των επιπτώσεων ενός σεισμού ή μιας θεομηνίας), το πράσινο ομόλογο δεν παρέχει ευελιξία για αναπροσανατολισμό των χρημάτων σε σκοπούς άλλους από αυτούς που είχαν ανακοινωθεί.

■ Τυχόν υπαναχώρηση από τους διακηρυγμένους σκοπούς χρηματοδότησης ενδεχομένως να πλήξει βαριά την αξιοπιστία και το κύρος του εκδότη. Στην περίπτωση της Ελλάδας θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιο πισωγύρισμα για την αξιοπιστία της στις αγορές.

■ Οι πράσινοι στόχοι πρέπει να είναι διασφαλισμένοι και σίγουροι. Να έχουν βάθος χρόνου, να υπόκεινται σε παρακολούθηση και τακτές αναφορές για να μη χάσει τη φήμη και την «πελατεία» της η χώρα. Ωστόσο από Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ περίπου 25 από τα 60 δισ. ευρώ που θα διατεθούν θα αφορούν πράσινες επενδύσεις. Αρα γίνεται δυσκολότερη η εξεύρεση άλλων αξιόλογων και επιτεύξιμων στόχων που, έστω και συμβολικά, θα μπορούσαν να τεθούν ως προμετωπίδα μιας τέτοιας έκδοσης στη χώρα.

■ Σε κάποιες περιπτώσεις ή χώρες (ειδικά όμως στην Ελλάδα) ακόμα και σοβαρά projects δεν είναι αυτονόητο ότι θα ευδοκιμήσουν. Επί παραδείγματι, αν για να κλείσουν χωματερές και να ανοίξουν εργοστάσια ανακύκλωσης χρειάζονταν, π.χ., 4 ή 5 δισ. ευρώ, ο εθνικός στόχος ίσως σκάλωνε σε αντιδράσεις τοπικών παραγόντων, προσφυγές, πολιτικές αλλαγές κ.λπ.

Μεγάλοι «παίκτες»

Στο… κόλπο μπαίνει η αφρόκρεμα των διεθνών επενδυτών, αλλά φυσικά και οι επιχειρήσεις. Σε ανάλυσή της για την αξιολόγηση κρατών βάσει χαρακτηριστικών ESG (Sovereign ESG), η Τράπεζα Πειραιώς τονίζει ότι την τελευταία δεκαετία το παγκόσμιο επενδυτικό τοπίο έχει μετατοπιστεί προς επενδύσεις που προάγουν τη βιωσιμότητα με βάση μια πληθώρα διεθνών συμφωνιών και πρωτοβουλιών για το κλίμα και την ενέργεια.

Το 2015, με τη Συμφωνία του Παρισιού, αναλήφθηκαν εθνικές δεσμεύσεις με στόχο τη δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, φέρνοντάς τες «κοντά στο μηδέν» έως το 2050 (συχνά αναφέρεται ως μετάβαση στο «Net Zero»).
Τα funds και άλλοι διαχειριστές κεφαλαίων παίζουν κι εκείνα μεγάλο ρόλο σε αυτή την παγκόσμια προσπάθεια πράσινου μετασχηματισμού ή μετάβασης. Ο κανονισμός Γνωστοποίησης Αειφορίας (Sustainable Finance Disclosure Regulation – SFDR) ωθεί τους επενδυτικούς οίκους να ενσωματώνουν πλέον και ζητήματα βιωσιμότητας στις εποπτικές αναφορές τους.

Επίσης, από την πλευρά των ίδιων των επενδυτών, πολλοί θεσμικοί αλλά και κρατικά επενδυτικά ταμεία έχουν αρχίσει να ενσωματώνουν μη χρηματοοικονομικά κριτήρια στη διαδικασία λήψης επενδυτικών αποφάσεων.
Δηλαδή τοποθετούνται με βάση παράγοντες περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG), ενώ ταυτόχρονα όλο και περισσότερο οι πράσινες επενδύσεις κερδίζουν την εύνοια των ιδιωτών επενδυτών.

Παράλληλα, κομβική θεωρείται η συνέχιση της υλοποίησης των δράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης. Η Ελλάδα θα πρέπει να μη χάσει χρόνο τις επόμενες εβδομάδες για τη συνέχιση των πληρωμών από το Ταμείο, στο οποίο έχει ήδη ενταχθεί σωρεία περιβαλλοντικών μέτρων, όπως η υπογειοποίηση καλωδίων ρεύματος, ΑΠΕ κ.λπ.

Διαβάστε ακόμα

Μη κρατικά πανεπιστήμια: Γιατί αυτή η χώρα προτιμάται από χιλιάδες υποψήφιους φοιτητές

Τhe Heritage: Η θεμαματική αναμόρφωση ενός κτιρίου με βαριά ιστορία στην Κηφισιά (pic)

Πάνος Τσακλόγλου: Έρχεται μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1% από το 2025

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ