του Δημητρίου Πόγκα
Σε αυτό το ερώτημα προσκαλέσαμε να απαντήσουν 5 από τους πιο επιτυχημένους ανθρώπους του ελληνικού startup οικοσυστήματος στη διάρκεια του Πανοράματος Επιχειρηματικότητας και Σταδιοδρομίας 2017 την περασμένη Κυριακή.
Όλοι τους κατάφεραν να κάνουν το «exit», να «βγουν» δηλαδή από την επένδυση χρόνου και δουλειάς των ιδίων και κεφαλαίων των επενδυτών τους, μέσα από τις εξαγορές των εταιρειών που δημιούργησαν.
Ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος συνίδρυσε το 2011 την BugSense, η οποία εξαγοράστηκε το 2013 από την αμερικανική εισηγμένη Splunk. Ο Γιάννης Γκιόκας συνίδρυσε το 2011 την Crypteia Networks, η οποία εξαγοράστηκε από την PCCW Global, τον διεθνή βραχίονα κορυφαίου τηλεπικοινωνιακού παρόχου παγκοσμίως από το Χονγκ Κονγκ. Ο Κόννο Χρήστου συνίδρυσε το 2013 την Avocarrot, η οποία εξαγοράστηκε το 2016 από τον γερμανικό όμιλο Glispa. Ο Μάνος Μοσχούς το 2011 συνίδρυσε την AbZorba Games, η οποία εξαγοράστηκε το 2015 από την Greentube, θυγατρική του αυστριακού ομίλου Novomatica. Ο Απόστολος Αποστολάκης συνίδρυσε το 2011 το e-food.gr, το οποίο εξαγοράστηκε το 2015 από το Delivery Hero, του γερμανικού «κολοσσού» των startups, Rocket Internet. Με το «καπέλο» του επενδυτή ο Α. Αποστολάκης πέτυχε το exit και στο Taxibeat (εξαγοράστηκε από την γερμανική mytaxi) και στην AdEspresso (εξαγοράστηκε από την αμερικανική HootSuite).
Όλες τους εταιρείες με διεθνή παρουσία, όμιλοι χιλιάδων εργαζομένων και δισεκατομμυρίων σε τζίρο, που αναγνώρισαν ότι τα τεχνολογικά προϊόντα που ανέπτυσσαν οι ελληνικές startups ήταν παγκόσμιας κλάσης, όπως τόνισαν οι 5 ομιλητές στη συζήτησή μας.
Με πρόχειρους υπολογισμούς, καθώς τα στοιχεία δεν είναι παντού διαθέσιμα, η συνολική αποτίμηση των εταιρειών που δημιούργησαν οι πέντε Έλληνες επιχειρηματίες θα πρέπει να ξεπέρασε το ποσό των 50-60 εκατ. ευρώ, την στιγμή που τα κεφάλαια που είχαν «σηκώσει» ή διαθέσει για τη δημιουργία και ανάπτυξη των εταιρειών τους δεν θα πρέπει να είχαν ξεπεράσει τα 3,5-5 εκατ. ευρώ.
Μετά το exit όλοι εμφανίστηκαν «χαλαροί» στη συζήτησή μας. Είχαν αφήσει πίσω τα ψυχολογικά και επιχειρηματικά «πάνω και κάτω» που έχει μία startup. Είχαν πάρει χρόνο για να κάνουν διακοπές και να ξεκουραστούν και έχουν ξεκινήσει τις επόμενες «περιπέτειές» τους: είτε συνεχίζουν να αναπτύσσουν το προϊόν και την εταιρεία τους έχοντας νέους πόρους στη διάθεσή τους είτε μετασχηματίζουν ευρύτερα τμήματα του οργανισμού που εντάχθηκαν είτε πέρασαν στην «αντίπερα όχθη» και λειτουργούν πλέον και οι ίδιοι ως θεσμικοί ή ιδιώτες επενδυτές σε νέες startups.
Όλοι συμφώνησαν ότι η κούραση των μηνών πριν κλείσει το «deal» της εξαγοράς, με όλες τις περίπλοκες νομικές διεργασίες που επιφέρει, και η αγωνία να μην χαλάσει κάτι την τελευταία στιγμή, είναι οι πιο μεγάλες που συνάντησαν στην πορεία τους, αλλά το exit δεν είναι το πιο δύσκολο σε μία startup. Το πιο δύσκολο είναι να βρεις σε ποιο σημείο της αγοράς ταιριάζει το προϊόν σου και να το πουλήσεις σε πελάτες.
Το πιο ενδιαφέρον «στατιστικό» ήταν ότι, με εξαίρεση τον Απόστολο Αποστολάκη που προέρχεται από το χώρο του business, οι τέσσερεις στους πέντε ήταν τεχνικοί. Οι σπουδές τους ήταν σε Επιστήμη Υπολογιστών, Τηλεπικοινωνίες και Ηλεκτρονική Μηχανική. Ο ένας εκ των πέντε έχει κάνει και MBA. Όπως αναφέρθηκε στη συζήτηση, τουλάχιστον ένας από τους co-founders μίας startup που θέλει να γίνει επιτυχημένη πρέπει να έχει έναν άρτια καταρτισμένο τεχνολόγο στη σύνθεσή της.
Πάλι τέσσερις στους πέντε κράτησαν τη «βάση» των εταιρειών τους στην Αθήνα μετά την εξαγορά, προσλαμβάνοντας και αναπτύσσοντας περαιτέρω τις ομάδες τους. Μοναδική εξαίρεση η BugSense, η ομάδα της οποίας μαζί με τους co-founders μετακινήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο για να ενταχθεί στην Splunk.
Είναι, λοιπόν, το exit το τέλος της startup διαδρομής ή ένα νέο κεφάλαιο ευθυνών για τον επιχειρηματία;
Για την περίπτωση των πέντε ελληνικών startups είναι μάλλον το προοδευτικό τέλος της διαδρομής, καθώς εντασσόμενες στους ομίλους που τους εξαγόρασαν χάνουν λιγότερο ή περισσότερο την ανεξαρτησία και τη δυναμική τους. «Vesting and resting», ανέφερε ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, ο οποίος μόλις έληξε το συμβόλαιο που τον δέσμευε με την Splunk αποχώρησε για να ιδρύσει ένα Venture Capital fund. Όταν το προϊόν που αναπτύσσεις γίνεται ένα «απλό» feature σε μία ευρύτερη «σουίτα» προϊόντων, τότε δεν μπορείς ως εξαγορασμένη startup να αναπτύξεις όραμα ή στρατηγική, τόνισε ο Γιάννης Γκιόκας, ο οποίος, πάντως, μετά την εξαγορά βρέθηκε σε θέση-κλειδί στην PCCW Global (ως αντιπρόεδρος Έρευνας και Ανάπτυξης) που του επιτρέπει να πάει ένα βήμα παρακάτω τις λύσεις του ομίλου σε Κυβερνοασφάλεια και Επιχειρηματική Ευφυΐα. Ο Μάνος Μοσχούς εξακολουθεί να αγαπά αυτό που κάνει η AbZorba Games (ανάπτυξη παιχνιδιών τύπου social casino για κινητά τηλέφωνα και επέκταση σε παιχνίδια πραγματικού τζόγου) και δεν σκέφτεται να ασχοληθεί με κάτι άλλο, πέρα από μικρές επενδυτικές συμμετοχές σε άλλες startups.
Όσο για το αν είναι μία νέα ευθύνη: όχι με την έννοια της ανάληψης μεγαλύτερων καθηκόντων. Είναι μεγαλύτερη ευθύνη να λογοδοτείς στους εργαζόμενους ή συνεργάτες μίας εταιρείας όταν είναι startup παρά στο Διοικητικό Συμβούλιο του μητρικού ομίλου, ανέφερε ο Γιάννης Γκιόκας.
Είναι, όμως, ευθύνη, τόνισε ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, με την έννοια της υποχρέωσης του επιχειρηματία να «ξεπληρώσει» τον πλούτο, τις γνώσεις και το δίκτυο που απέκτησε κάνοντας όλο το «ταξίδι» μέχρι το exit, επανεπενδύοντας και καθοδηγώντας την επόμενη γενιά τεχνολογικών επιχειρηματιών.