Ο κόσμος των χρηματιστηριακών προφητειών είναι γεμάτος αντιφάσεις. Διατυπωμένες συνήθως στα Αγγλικά. Μία από τις πιο γνωστές είναι «when you see blood in the streets, buy, buy, buy», δηλαδή αν δεις αίμα στους δρόμους, αγόραζε, αγόραζε, αγόραζε, κάτι που ταιριάζει γάντι στην εποχή μας. Μια άλλη όμως λέει «if in doubt let it out», δηλαδή αν έχεις αμφιβολία καλύτερα άσ’ το. Η πιο γνωστή ελληνική ρήση είναι «η μάνα του Χωσέ δεν έκλαψε ποτέ», που σημαίνει το ίδιο με την άλλη ρήση «πούλα και μετάνιωνε».

Το ερώτημα λοιπόν είναι τι κάνει κάποιος σήμερα που οι παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές γκρεμίζονται με γδούπο, καθώς ο πόλεμος, ο πληθωρισμός, ο στασιμοπληθωρισμός και η αύξηση των επιτοκίων αποτελούν πηγές βάσιμης ανησυχίας.

Απάντηση ξεκάθαρη, όπως είναι εύκολα αντιληπτό, δεν υπάρχει. Αν υπήρχε, θα ήμασταν όλοι πάμπλουτοι και δεν θα είχαμε τέτοιες μικροαστικές απορίες. Επειδή όμως δεν είμαστε πάμπλουτοι και έχουμε απορίες, ας εξετάσουμε μερικές προσεγγίσεις στο ζήτημα.

Καταρχάς, το μέλλον είναι αόρατο. Δεν ξέρουμε πόσο θα κρατήσει ο πόλεμος, αν θα επεκταθεί και σε άλλες χώρες, αν θα κλιμακωθεί σε παγκόσμιο, αν θα χρησιμοποιηθούν πυρηνικά. Στην περίπτωση βέβαια των πυρηνικών, δεν χρειάζεται να ασχολούμαστε με τα χρηματιστήρια, ούτε με το χρήμα, εκεί που θα πάμε δεν θα το χρειαζόμαστε. Συνεπώς δεν ξέρουμε τι θα γίνει. Αυτό που ξέρουμε τώρα είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες ανεβάζουν και θα συνεχίσουν να ανεβάζουν τα επιτόκια, πράγμα που σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις θα δουν μειωμένα κέρδη λόγω της αύξησης του κόστους εξυπηρέτησης του δανεισμού τους.

Ομως αν ξαφνικά σταματήσει ο πόλεμος και με κάποιον μαγικό τρόπο αποκατασταθεί το διεθνές εμπόριο, μειωθούν οι τιμές της ενέργειας και ξεπεραστούν οι ελλείψεις προϊόντων, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο πληθωρισμός και να επανέλθει ο ρυθμός ανάπτυξης, τότε τα χρηματιστήρια δεν θα έχουν λόγο να πέφτουν. Αυτό δεν μοιάζει καθόλου ορατό τώρα, αλλά δεν αποκλείεται να συμβεί, διότι στην πολιτική και -ακόμη περισσότερο- στη γεωπολιτική, όλα είναι εξίσου πιθανά.

Μια θετική ένδειξη για τις αγορές, που πέρασε όμως κάπως απαρατήρητη, είναι η ανακοίνωση της Ρωσίας ότι θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο. Την ίδια ανακοίνωση εξέδωσε και η Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία μάλιστα ενέκρινε ήδη 9 δισ. ευρώ για ανοικοδόμηση της Ουκρανίας παρόλο που αυτή ακόμη βομβαρδίζεται.

Οι ανακοινώσεις αυτές γεννάνε μια ελπίδα ότι πλησιάζουμε προς το τέλος της τραγωδίας. Εκτός βέβαια αν είναι απλώς φρούδες ελπίδες των χαρτογιακάδων της Ε.Ε. και της Ρωσίας.

Μία ακόμη αλήθεια είναι ότι οι τιμές πολλών, πάρα πολύ καλών μετοχών έχουν πέσει περισσότερο από 50% τις τελευταίες εβδομάδες στα διεθνή χρηματιστήρια. Οι μετοχές εταιρειών που είχαν, έχουν και θα συνεχίσουν να έχουν μεγάλα και αληθινά κέρδη και οι οποίες δίνουν μεγάλα και αληθινά μερίσματα. Θεωρητικά, τις μετοχές αυτές τις αγοράζεις με κλειστά μάτια σε αυτές τις τιμές.

Ομως ο κίνδυνος υπάρχει και είναι μεγάλος. Διότι, ας πούμε, η τιμή μιας μετοχής που είχε 100 δολάρια, έχει πέσει κατά 60% στα 40 δολάρια. Την αγοράζει κάποιος σκεπτόμενος ότι είναι ευκαιρία. Και πράγματι είναι, αλλά πριν ανέβει ξανά στα 100, πέφτει ακόμη 20 δολάρια. Ο επενδυτής που μπήκε στις τιμές ευκαιρίας μετράει απώλειες 50% και αυτό δεν αντέχεται από όλους.

Γιατί είναι πιθανό να συμβεί αυτό; Πρώτον, λόγω της αβεβαιότητας και, δεύτερον, λόγω του πανικού που είναι η επικρατούσα τάση της αγοράς. Οταν οι αγορές πέφτουν με πανικό -όπως σήμερα- δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τις καλές από τις κακές μετοχές, πέφτουν όλες, μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά. Ο πανικός βέβαια τελειώνει ξαφνικά όπως άρχισε, με μια αφορμή και στη συνέχεια την τάση της αγοράς τη δίνει η απληστία. Και με την απληστία οι μετοχές καλπάζουν στην ανηφόρα, όπως κατέρρεαν με τον πανικό. Κανείς όμως δεν ξέρει πότε τελειώνει ο πανικός και αρχίζει η απληστία.

Σε αυτήν ακριβώς την αναζήτησή βρισκόμαστε σήμερα. Διότι πράγματι υπάρχουν μετοχές σε τιμές ευκαιρίας, αλλά δεν ξέρουμε αν θα σταματήσουν να πέφτουν και θα αρχίσουν να ανεβαίνουν τώρα ή αργότερα και αν θα χάσουν ακόμη 50% ή και περισσότερο πριν αρχίσουν να ανεβαίνουν.

Η λογική συμβουλή σε αυτή την περίπτωση θα ήταν να μην κάνουμε τίποτα, να περιμένουμε μέχρι να αλλάξει η τάση. Ομως αυτή η συμβουλή αφαιρεί τη μαγεία του χρηματιστηριακού τζόγου από τη συνταγή, κρατάει τους επενδυτές και τους παίκτες μακριά από το αγαπημένο τους παιχνίδι, τους προκαλεί κατάθλιψη και χρειάζεται να τζογάρουν για να ανέβει η σεροτονίνη τους.

Πρέπει να παίξουν και η μόνη λογική συμβουλή σε αυτή την περίπτωση (αν εξαιρέσουμε το πολύ επικίνδυνο σορτάρισμα, που είναι άλλης κλάσης παιχνίδι) είναι να αρχίσουν σταδιακά να επενδύουν.

Αν, για παράδειγμα, κάποιος θέλει να επενδύσει συνολικά 10.000 ευρώ, μπορεί να αγοράσει σήμερα μετοχές αξίας 1.000 ευρώ και να περιμένει λίγο να δει τι θα γίνει.

Είτε ανέβει είτε πέσει η αγορά μπορεί να ξαναγοράσει άλλα 1.000 ευρώ και πάλι να περιμένει μήπως ξεκαθαρίσει λίγο η εικόνα. Και να συνεχίσει έτσι μέχρι να φανεί τι θα γίνει. Τελικά, είτε ανέβει η αγορά είτε πέσει, αυτός θα έχει επενδύσει τα χρήματά του σε ένα χαμηλό εύρος τιμών και θα έχει περιορίσει τον κίνδυνο.

Ολα αυτά βεβαίως είναι για όσους «καίγονται» να τζογάρουν. Οι υπόλοιποι μπορούμε να παρακολουθούμε το δράμα ή τον θρίαμβο των παικτών ανώδυνα και σχολιάζοντας…