Αυτό που επικρατεί σήμερα στην αγορά είναι το «ποιος θα πάρει πρώτος τα χρήματα από την τσέπη του καταναλωτή», είπε ο Απόστολος Βακάκης της εταιρείας Jumbo, αναφερόμενος στις πολύ υψηλές τιμές όλων των προϊόντων και υπηρεσιών και, κυρίως, στις τιμές των τροφίμων. Ο Βακάκης θεωρείται ένας από τους σκληρότερους εργοδότες και επιχειρηματίες και αυτό το είπε ανησυχώντας ότι οι δαπάνες για τα τρόφιμα και τους άλλους λογαριασμούς θα αποδεκατίσουν το εισόδημα των καταναλωτών προτού αγοράσουν τα δικά του προϊόντα. Ανεξαρτήτως από το κίνητρο του Βακάκη (που δεν είναι φιλάνθρωπος, όπως δήλωσε ο ίδιος) η τοποθέτησή του αποκαλύπτει την αλήθεια.
Πράγματι, το μηνιαίο εισόδημα εξαφανίζεται πολύ πριν από το τέλος του μήνα. Τα περισσότερα νοικοκυριά, όχι μόνο τα πιο αδύναμα, δυσκολεύονται πολύ να πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους και να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ξεκινώντας από τους λογαριασμούς της ενέργειας, στους οποίους φεύγει ένα μεγάλο μέρος του μισθού, τους λογαριασμούς κινητής τηλεφωνίας και Ιντερνετ που παίρνουν και αυτές μεγάλο μερίδιο (παρέχοντας απαράδεκτες υπηρεσίες σε απίστευτα υψηλές τιμές), τα ενοίκια που έχουν ξεφύγει λόγω ανόδου της αγοράς ακινήτων και της έλλειψης στέγης, ο καταναλωτής καταλήγει με ένα πολύ μικρό μέρος του εισοδήματός του για να καλύψει τις μηνιαίες δαπάνες διατροφής, ένδυσης, μετακινήσεων κ.λπ. Και όταν μπαίνει στο σούπερ μάρκετ διαπιστώνει ότι τα χρήματά του δεν επαρκούν και ότι ο μήνας δεν βγαίνει. Οι τιμές των τροφίμων είναι αδικαιολόγητα υψηλές, αν συγκριθούν ακόμη και με εκείνες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που θεωρούνται πιο ακριβές. Ο υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας κάρφωσε την Επιτροπή Ανταγωνισμού δηλώνοντας σε συνέντευξη ότι δεν έχει επιβάλει πρόστιμα σε καμία εταιρεία τροφίμων, αλλά περιορίζεται να καταγγέλλει ότι είμαστε ακριβότεροι από άλλες χώρες. Είναι σχεδόν εμφανές σε όσους ψάχνουν τις τιμές ότι πλήθος εταιρειών σε πολλούς κλάδους ακολουθούν τακτικές καρτέλ και συντονίζουν τις πρακτικές τους για να κρατούν ψηλά τις τιμές εις βάρος των καταναλωτών. Ωστόσο κανείς δεν παρεμβαίνει παρόλο που υπάρχουν και δημόσιες υπηρεσίες γι’ αυτή τη δουλειά και ανεξάρτητες αρχές.
Τελικά ο κ. Σκρέκας επέβαλε από 1 εκατ. ευρώ πρόστιμο, σε δυο κολοσσιαίες εταιρείες καταναλωτικών προϊόντων, τη Unilever και την Procter & Gamble. Τα πρόστιμα αυτά είναι κυριολεκτικά αστεία για το μέγεθος των δύο εταιρειών. Μάλλον μοιάζουν με συγχωροχάρτι και δεν έχουν αποτρεπτική επίπτωση στη συμπεριφορά τους, αφού τα κέρδη που μπορούν να αποκομίσουν από κάθε είδους παρατυπία είναι πολύ υψηλότερα. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το προηγούμενο πρόστιμο που είχε επιβληθεί στη Unilever το 2018 ήταν 28 εκατ. ευρώ!
Η επιβολή τόσο χαμηλών προστίμων ανάβει το πράσινο φως σε κάθε εταιρεία που έχει διάθεση να κερδοσκοπήσει, να το κάνει χωρίς ανησυχία.
Πέραν όμως των συγκεκριμένων περιπτώσεων, αυτό που αποτελεί μια κοινή μάλλον αίσθηση είναι ότι κάτι δεν πάει καλά με τη λειτουργία της αγοράς στην Ελλάδα.
Οι τράπεζες δεν προσφέρουν επιτόκια στις καταθέσεις ταμιευτηρίου, δηλαδή στα μικρά ποσά που αποτελούν περισσότερο από το 90% του συνόλου των καταθέσεων, αντίθετα με αυτό που συμβαίνει στο εξωτερικό, όπου τα ψηλότερα επιτόκια τα απολαμβάνουν οι μικροκαταθέτες. Οι τράπεζες δεν δίνουν ούτε δάνεια -δικαίωμά τους- αλλά τότε τι ακριβώς κάνουν;
Οι εταιρείες τηλεφωνίας εισπράττουν πολλά χρήματα υποσχόμενες υψηλές ταχύτητες Ιντερνετ, αλλά ο καταναλωτής που τα πληρώνει έχει ένα Ιντερνετ που κυριολεκτικά σέρνεται. Το, δε, τηλέφωνό του πότε πιάνει, πότε δεν πιάνει και σε πολλές περιοχές δεν πιάνει καθόλου, ακόμη και μέσα στην Αττική.
Το ολιγοπωλιακό ή μονοπωλιακό καθεστώς σε αεροπορία και ακτοπλοΐα οδήγησε ξανά φέτος το καλοκαίρι σε αδιανόητα υψηλές τιμές αεροπορικών και ακτοπλοϊκών εισιτηρίων.
Οι ανεξάρτητες αρχές δεν χρησιμοποιούν την ανεξαρτησία τους για να ελέγξουν την αγορά και να επιβάλουν πρόστιμα, όπως επεσήμανε ο Σκρέκας. Πιθανόν να μην είναι και τόσο ανεξάρτητες αφού τις διοικήσεις τους τις ορίζει η κυβέρνηση, από την άλλη μεριά, όμως, οι διορισμένοι διοικητές τους έχουν το δικαίωμα να λειτουργούν ανεξάρτητα. Δεν το κάνουν και η κυβέρνηση τους κατηγορεί. Ολο αυτό μαζί είναι ομολογουμένως ελαφρώς ακατανόητο.
Πλήθος άλλων εταιρειών λειτουργεί ως καρτέλ και ως μονοπώλια και κανείς δεν τις ελέγχει. Η κυβέρνηση επικαλείται τη θεωρία ότι σε μια ελεύθερη αγορά δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνει το κράτος. Δεν έχουμε όμως μια αγορά όπου ο ανταγωνισμός λειτουργεί, έχουμε μια αγορά γεμάτη ολιγοπώλια και μονοπώλια όπου ο ανταγωνισμός δεν λειτουργεί καθόλου.
Ακόμη και τα κόμματα της αντιπολίτευσης γκρινιάζουν για την ακρίβεια με «αφηρημένο τρόπο». Δεν γίνονται συγκεκριμένες καταγγελίες για αθέμιτες συμπεριφορές εταιρειών, δεν διαθέτουν παρατηρητήρια τιμών, ασκούν μια καφενειακή κριτική στην κυβέρνηση για την ακρίβεια.
Με λίγα λόγια, ο καταναλωτής δεν προστατεύεται ούτε από τον ανταγωνισμό, ούτε από κράτος, ούτε από τις ανεξάρτητες αρχές, ούτε από τα κόμματα της αντιπολίτευσης κι έτσι καταλήγουμε δυστυχώς να δικαιώνεται ο Βακάκης που λέει ότι το σπορ της εποχής μας είναι ποιος θα πάρει πρώτος τα λεφτά του καταναλωτή από την τσέπη.