Ο ριζικός εκσυγχρονισμός και η επέκταση των ενεργειακών δικτύων της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται στο επίκεντρο της νέας πρωτοβουλίας της Κομισιόν, η οποία στοχεύει όχι μόνο στη μείωση του ενεργειακού κόστους και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, αλλά και στη θωράκιση της ευρωπαϊκής αγοράς από τις μεγάλες αποκλίσεις στις τιμές ρεύματος μεταξύ των κρατών-μελών και από τους γεωπολιτικούς κινδύνους που συνεχίζουν να πιέζουν την ήπειρο.

Με το νέο Ευρωπαϊκό Πακέτο για τα Δίκτυα (Grid Packages) και τους οκτώ «Ενεργειακούς Διαδρόμους» που παρουσιάστηκε χθες, η Επιτροπή επιχειρεί να συνδέσει ξανά τα ασύνδετα κομμάτια του ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη και να δημιουργήσει ένα σύγχρονο, ενιαίο και ανθεκτικό ενεργειακό σύστημα.

Η πρόταση αποκτά άμεση πολιτική διάσταση, καθώς θα συζητηθεί ήδη την προσεχή Δευτέρα, 14 Δεκεμβρίου, στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας, παρουσία του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου και του υφυπουργού Νίκου Τσάφου. Η ελληνική συμμετοχή αναμένεται να είναι ενεργή, καθώς η Ελλάδα έχει διαδραματίσει τον δικό της ρόλο στη διαμόρφωση των θέσεων που οδήγησαν στις νέες ευρωπαϊκές προτάσεις.

Στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού σχεδιασμού βρίσκεται η ανάγκη για ελεύθερη και οικονομικά αποδοτική μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας εντός της ΕΕ.

Σήμερα, μεγάλες ποσότητες φθηνής καθαρής ενέργειας που παράγονται σε ορισμένες περιοχές δεν μπορούν να φτάσουν σε άλλα κράτη λόγω ανεπαρκών διασυνδέσεων και γηρασμένων δικτύων.

Η Κομισιόν θέλει να ανατρέψει αυτή την πραγματικότητα με μια νέα στρατηγική που απλοποιεί τις αδειοδοτήσεις, επιβάλλει πιο δίκαιο επιμερισμό κόστους στα διασυνοριακά έργα και εισάγει μοντέρνα χρηματοδοτικά εργαλεία που μπορούν να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια.

Γιατί η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως νέα δίκτυα

Η πρωτοβουλία της Κομισιόν δεν προέκυψε τυχαία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να πληρώνει ακριβά τις δεκαετίες υποεπενδύσεων στις ενεργειακές της υποδομές, οι οποίες την αφήνουν ευάλωτη σε κρίσεις και σε εξωτερικούς γεωπολιτικούς κραδασμούς.

Το 2022, το 70% της διαθέσιμης ενέργειας στην ΕΕ προήλθε από ορυκτά καύσιμα, ενώ το 98% του πετρελαίου και του φυσικού αερίου ήταν εισαγόμενο. Παράλληλα, πολλά κράτη-μέλη απέχουν σημαντικά από τον στόχο διασύνδεσης 15% έως το 2030, εμποδίζοντας τη λειτουργία μιας πραγματικά ενιαίας αγοράς ενέργειας.

Οι στρεβλώσεις αυτές έχουν άμεσο αντίκτυπο στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2024, η ευρωπαϊκή βιομηχανία πλήρωνε 0,199 €/kWh δηλαδή υπερδιπλάσιο κόστος από ΗΠΑ και Κίνα. Το πρώτο εξάμηνο του 2025, οι οικιακές τιμές κυμαίνονταν από 0,3835 €/kWh στη Γερμανία έως 0,1040 €/kWh στην Ουγγαρία, ενώ οι τιμές για τις επιχειρήσεις παρουσίαζαν εξίσου μεγάλες αποκλίσεις.

Για να καλυφθεί το επενδυτικό κενό, η Κομισιόν προτείνει τον πενταπλασιασμό του προϋπολογισμού του CEF Energy σχεδόν στα 30 δισ. ευρώ από 5,8 δισ. σήμερα και νέα εργαλεία μόχλευσης ιδιωτικών επενδύσεων. Για τις Βρυξέλλες, η ενίσχυση των δικτύων είναι στρατηγική επιλογή που επηρεάζει την ασφάλεια εφοδιασμού, την ανταγωνιστικότητα και το κόστος ενέργειας για τους Ευρωπαίους πολίτες.

Τα κενά στο διασυνοριακό εμπόριο

Στο «Grids Package» που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, η Κομισιόν δεν κρύβει την ανησυχία της: αν η Ευρώπη δεν κινηθεί γρήγορα, μέχρι το 2030 σχεδόν το 45% της απαραίτητης διασυνοριακής ηλεκτρικής ικανότητας — περίπου 41 GW — θα παραμείνει στο κενό ενώ η «χαμένη» πράσινη ενέργεια που δεν θα μπορεί να εγχυθεί στο σύστημα αγγίζει τις 310 TWh έως το 2040, σχεδόν το μισό της ηλεκτρικής κατανάλωσης της ΕΕ το 2023. Πρόκειται για μια ενεργειακή και οικονομική αιμορραγία που, όπως υπογραμμίζουν οι Βρυξέλλες, δεν μπορεί να συνεχιστεί.

Το αντίστροφο σενάριο δείχνει γιατί η ευρωπαϊκή ηγεσία ανεβάζει ταχύτητα: η ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μπορεί να αποφέρει εξοικονόμηση 40 δισ. ευρώ τον χρόνο, ενώ η αύξηση κατά 50% του διασυνοριακού εμπορίου ρεύματος θα μπορούσε να ενισχύσει το ΑΕΠ της ΕΕ κατά 18 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2030.

Ο μεγάλος όμως προβληματισμός είναι το δυσθεώρητο κόστος επενδύσεων για το «Grids Package» το οποίο υπολογίζει ότι μέχρι το 2040 θα χρειαστούν 1,2 τρισ. ευρώ, εκ των οποίων 730 δισ. για δίκτυα διανομής και 240 δισ. για υποδομές υδρογόνου. Και όλα αυτά σε μια εποχή που οι ευρωπαϊκοί λογαριασμοί ενέργειας έχουν ήδη τραυματίσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Εργαλεία χρηματοδότησης

Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν είναι πώς θα χρηματοδοτηθούν τα δίκτυα χωρίς να εκτοξευθούν ξανά οι λογαριασμοί.

Μέχρι σήμερα, οι επενδύσεις στα δίκτυα καλύπτονται από τα ρυθμιζόμενα έσοδα των διαχειριστών, δηλαδή μέσω των τιμολογίων των καταναλωτών. Όμως η Κομισιόν προειδοποιεί ξεκάθαρα ότι ένα έργο τέτοιου μεγέθους δεν μπορεί να φορτωθεί στις πλάτες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, καθώς κάτι τέτοιο θα έθετε σε κίνδυνο όχι μόνο την κοινωνική συνοχή, αλλά και την ίδια την αποδοχή της πράσινης μετάβασης.

Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μια νέα αρχιτεκτονική χρηματοδότησης, που συνδυάζει διαφορετικά εργαλεία:
– νέους τρόπους χρέωσης, ώστε το κόστος να κατανέμεται δικαιότερα,
– κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω νέων χρηματοδοτικών σχημάτων,
– και ενισχυμένη χρήση δημόσιων πόρων σε στρατηγικά σημεία του δικτύου.

Βασική αρχή: οι τοπικοί καταναλωτές δεν πρέπει να σηκώνουν δυσανάλογο βάρος, ιδιαίτερα σε έργα με βαρύ διασυνοριακό αποτύπωμα που αποφέρουν οφέλη σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ελληνικό αποτύπωμα στις ενεργειακές λεωφόρους

Το νέο σχέδιο των ενεργειακών λεωφόρων φέρει έντονο ελληνικό αποτύπωμα, καθώς τρία από τα οκτώ έργα προτεραιότητας αφορούν άμεσα την Ελλάδα. Πρόκειται για τον Διαβαλκανικό Αγωγό, ο οποίος αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, τον Great Sea Interconnector (GSI), τη μεγάλη ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου· και την ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του άξονα Ουγγαρίας–Ρουμανίας–Βουλγαρίας–Ελλάδας, με στόχο τη σταθεροποίηση των τιμών και τον περιορισμό ακραίων διακυμάνσεων.

Στα υπόλοιπα έργα είναι: το Pyrenean Crossing 1 & 2 για την καλύτερη σύνδεση της Ιβηρικής Χερσονήσου με διασυνδέσεις προς τη Γαλλία. Το Harmony Link για ενίσχυση των διασυνδέσεων με τις χώρες της Βαλτικής. Επίσης ο Bornholm Energy Island για την μετατροπή της Βαλτικής σε κόμβο υπεράκτιων διασυνδέσεων, ο SoutH2 Corridor  που είναι ο Νότιος διάδρομος υδρογόνου και ο Southwest hydrogen corridor, ο διάδρομος υδρογόνου από την Πορτογαλία προς τη Γερμανία.

Η αναφορά στο GSI

Ειδικά για την Ελλάδα ιδιαίτερη αξία έχει η αναφορά της Κομισιόν για τον GSI. Στο κείμενό της η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η Κύπρος είναι το μοναδικό κράτος-μέλος που παραμένει απομονωμένο από το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο, κάτι που περιορίζει την ενεργειακή της ασφάλεια και την ενσωμάτωση των ΑΠΕ.

Ο GSI καλείται να καλύψει αυτό το κενό, τερματίζοντας την ηλεκτρική απομόνωση του νησιού και ενισχύοντας τη σταδιακή απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, ενώ θα αποτελέσει και το μεγαλύτερο υποθαλάσσιο καλώδιο στον κόσμο, με μήκος περίπου 900 χιλιομέτρων.

Η Κομισιόν σημειώνει ότι το έργο έχει ήδη λάβει σημαντική χρηματοδοτική στήριξη από το CEF, με 2,3 εκατ. ευρώ για τις μελέτες και 658 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του τμήματος Ελλάδας–Κύπρου, ενώ η ολοκλήρωση του καλωδίου της Κρήτης αποτελεί κρίσιμο βήμα. Παράλληλα, αναγνωρίζει ότι η πρόοδος της διασύνδεσης έχει επηρεαστεί από ένα σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον, με επιπτώσεις σε χρονοδιαγράμματα και κόστος, γι’ αυτό και αναλαμβάνει πρόσθετη πολιτική και τεχνική στήριξη, σε συνεργασία και με την κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου το 2026, για την υπέρβαση των δυσκολιών και την ολοκλήρωση του έργου.

Ο μηχανισμός ταχείας υλοποίησης: Task Force

Η Κομισιόν δεσμεύεται να επιταχύνει την υλοποίηση των «Ενεργειακών Λεωφόρων» μέσω ενισχυμένου πολιτικού συντονισμού. Θα ενεργοποιήσει τις Περιφερειακές Ομάδες Υψηλού Επιπέδου, τους Ευρωπαίους συντονιστές και την Ομάδα Εργασίας για την Ενεργειακή Ένωση, επεκτείνοντας όπου χρειάζεται τη συνεργασία και πέρα από τα κράτη-μέλη. Κάθε έργο θα έχει προτεραιότητα σε επίπεδο ΕΕ, με την Επιτροπή να στηρίζει τα κράτη-μέλη ώστε να του δώσουν την ίδια βαρύτητα και σε εθνικό επίπεδο.

Η επιστολή Μητσοτάκη

Τον περασμένο Ιανουάριο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε επιστολή του προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ζήτησε μια νέα ώθηση στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και πρότεινε ειδική ομάδα εργασίας για την αύξηση των διασυνοριακών ροών σε αγορές με μεγάλες αποκλίσεις τιμών. Τόνισε ότι οι έντονες διαφορές τιμών μεταξύ κρατών-μελών είναι «πολιτικά απαράδεκτες και οικονομικά σπάταλες» και αντιβαίνουν στη βασική αρχή της ελεύθερης ροής αγαθών. Τις θέσεις αυτές στήριξαν στα Συμβούλια Υπουργών Ενέργειας ο υπουργός Σταύρος Παπασταύρου και ο υφυπουργός Νίκος Τσάφος.

Οι νομοθετικές προτάσεις προωθούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, ενώ η Επιτροπή συνεχίζει να συνεργάζεται με τα κράτη-μέλη για την υλοποίηση των βασικών διασυνοριακών ενεργειακών έργων που περιλαμβάνονται στη δεύτερη λίστα PCI/PMI.

Διαβάστε ακόμη 

Χατζημηνάς στο newmoney: Πως το deal του 1 δισ. αλλάζει την κλίμακα της Theon

Eurogroup: Η ώρα της κάλπης για Πιερρακάκη και βαν Πετεγκέμ στη μάχη της προεδρίας

Committee: O θεσμός που τιμά και υπηρετεί την ελληνική ναυτιλία εδώ και 90 χρόνια (pics)

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα