Μέσα στη δεκαετία από τη Συμφωνία του Παρισιού, η παγκόσμια ενεργειακή εικόνα έχει αλλάξει ριζικά, με την ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών και των ηλεκτρικών οχημάτων. Ωστόσο, η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα απαιτεί τεράστιες ποσότητες κρίσιμων μετάλλων – όπως λίθιο, κοβάλτιο, νικέλιο και σπάνιες γαίες – τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή μπαταριών, φωτοβολταϊκών πάνελ και ανεμογεννητριών. Η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης αναμένεται να τετραπλασιάσει τη ζήτηση για αυτά τα υλικά έως το 2040, προκαλώντας έναν παγκόσμιο αγώνα για εξορυκτικό και βιομηχανικό έλεγχο.
Το νέο αυτό τοπίο ανατρέπει γεωπολιτικές ισορροπίες, φέρνοντας στο προσκήνιο χώρες που ελέγχουν τα κρίσιμα αποθέματα και τις υποδομές μεταποίησης. Η εφοδιαστική αλυσίδα των πράσινων τεχνολογιών δεν διαμορφώνεται μόνο από γεωλογικά δεδομένα, αλλά και από στρατηγικές επιλογές και γεωοικονομικές συγκρούσεις.
Λίθιο: το καύσιμο της μπαταρίας
Το λίθιο θεωρείται θεμελιώδες στοιχείο για τις μπαταρίες. Αν και τα αποθέματα είναι διεσπαρμένα γεωγραφικά, η εξόρυξή του συγκεντρώνεται σε λίγες χώρες. Η Αυστραλία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας, ενώ το «τρίγωνο του λιθίου» στη Νότια Αμερική (Αργεντινή, Βολιβία, Χιλή) φιλοξενεί τα μεγαλύτερα γνωστά κοιτάσματα. Στις ΗΠΑ, το Thacker Pass στη Νεβάδα αποτελεί βασικό εγχείρημα, το οποίο όμως συναντά έντονη αντίδραση από αυτόχθονες πληθυσμούς.
Κοβάλτιο: κρίσιμο αλλά αμφιλεγόμενο
Το Κονγκό είναι η κυρίαρχη δύναμη στην παραγωγή κοβαλτίου, εξορύσσοντας το 80% της παγκόσμιας ποσότητας. Η Κίνα ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των εξορυκτικών και μεταποιητικών εγκαταστάσεων της περιοχής. Οι δραστηριότητες έχουν σοβαρές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις: μαζικές μετατοπίσεις πληθυσμών, ρύπανση και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων καταναγκαστική και παιδική εργασία.
Νικέλιο: ευρύτερη διασπορά αλλά κινέζικος έλεγχος
Το νικέλιο είναι διαδεδομένο, με την Ινδονησία, την Αυστραλία και τη Βραζιλία να διαθέτουν ισχυρές βάσεις παραγωγής. Παρότι θεωρείται λιγότερο ευάλωτο σε γεωπολιτικούς κραδασμούς, η Κίνα έχει εδραιώσει την επιρροή της, επενδύοντας σε τεράστιες μονάδες διύλισης στην Ινδονησία.
Σπάνιες γαίες: κρίσιμοι πόροι με μονοπώλιο της Κίνας
Οι σπάνιες γαίες είναι απαραίτητες για την κατασκευή ανεμογεννητριών και προηγμένων ηλεκτρονικών. Παρά τη διασπορά αποθεμάτων, η διύλισή τους συγκεντρώνεται στην Κίνα, η οποία χάρη σε πρώιμες επενδύσεις και χαμηλά περιβαλλοντικά πρότυπα έχει κατακτήσει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Το Βιετνάμ και η Γροιλανδία έχουν μεν κοιτάσματα, αλλά υστερούν σε υποδομές και θεσμική σταθερότητα.
Ανακύκλωση και βιομηχανική επανάκτηση
Η πιο ελπιδοφόρα απάντηση των ΗΠΑ στην πρόκληση των κρίσιμων μετάλλων ίσως δεν είναι η εξόρυξη, αλλά η ανακύκλωση. Το 2023, η Ascend Elements άνοιξε στη Τζόρτζια τη μεγαλύτερη εγκατάσταση ανακύκλωσης μπαταριών λιθίου στη χώρα. Η μονάδα επεξεργάζεται ποσότητες ισοδύναμες με τις μπαταρίες 70.000 μεταχειρισμένων EVs ετησίως, μετατρέποντάς τες σε πρώτη ύλη μέσω υγρής χημικής μεθόδου. Αν επεκταθεί σε βιομηχανική κλίμακα, μπορεί να μειώσει την εξάρτηση των ΗΠΑ από τις διεθνείς εξορυκτικές αλυσίδες.
Ηγεμονία της Κίνας στην παραγωγή και κατασκευή
Η Κίνα, εκτός από τη διύλιση, κυριαρχεί και στην κατασκευή κρίσιμων τεχνολογιών: μπαταρίες, ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες. Παρά τους δασμούς, τα κινεζικά EVs έχουν παρουσία στις διεθνείς αγορές – με τη BYD να κατακτά το 15% της παγκόσμιας αγοράς, ξεπερνώντας την Tesla. Στην αιολική ενέργεια, η Κίνα παράγει το 60% των ανεμογεννητριών παγκοσμίως.
Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι μόνο περιβαλλοντική επιλογή, αλλά ένας νέος γεωοικονομικός ανταγωνισμός για στρατηγικούς πόρους που θα διαμορφώσουν το μέλλον. Το ζητούμενο είναι αν το νέο ενεργειακό σύστημα μπορεί να στηριχθεί σε μια δίκαιη και βιώσιμη αλυσίδα εφοδιασμού.
Διαβάστε ακόμη
Κατώτατοι μισθοί στην ΕΕ: Σε ποια θέση βρίσκεται η Ελλάδα
Όμιλος Aγγελικούση: Επενδύει σταθερά στη διατήρηση ενός στόλου bulk carriers (pics)
«Παυλίδης Μάρμαρα»: Πήρε το «πράσινο» επέμβασης στο…πράσινο για σταθμό αποθήκευσης στη Ροδόπη (pics)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα