Οι ναυτικοί αποτελούν τον πυρήνα της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Είναι δεδομένο. Οπως δεδομένο είναι ότι το επάγγελμα του ναυτικού συνδέεται με ευρεία σειρά ψυχοκοινωνικών παραγόντων κινδύνου, οι οποίοι επηρεάζουν την ψυχική υγεία και την ευεξία των εργαζομένων στον τομέα. Μπορεί τα παλαιότερα χρόνια να μην ασχολούνταν κανείς στον βαθμό που έπρεπε ώστε να προστατεύσει την ψυχική υγεία των εργαζόμενων στη θάλασσα μέσα σε δύσκολες συνθήκες, τα τελευταία χρόνια, όμως, γίνεται κομμάτι της πολιτικής κάθε εταιρείας και οργανισμού.

Η ψυχική και πνευματική ισορροπία ενός ναυτικού συμβάλλει στην αυξημένη δική του ασφάλεια και κατ’ επέκταση των συναδέλφων του, αλλά και του ίδιου του πλοίου. Εχει γίνει αποδεκτό ότι υπάρχει ανάγκη για ψυχική σταθερότητα, ορθή διαχείριση του στρες, ομαδικό πνεύμα και άλλες ψυχοκοινωνικές ιδιότητες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη εισήλθε και σε αυτόν τον τομέα.

Το «business stories» συνομίλησε με την Αλεξάνδρα Καλούλη, managing director της Innovative Maritime Emotional Intelligence Center (IMEQ). Πρόκειται για ένα ναυτιλιακό κέντρο με έδρα την Κύπρο και την Ελλάδα, το οποίο ειδικεύεται στην αξιολόγηση της ψυχικής υγείας των πληρωμάτων. Η αξιολόγηση της ψυχικής υγείας γίνεται μέσω ενός software τελευταίας τεχνολογίας που χρησιμοποιεί τυποποιημένες κλίμακες αξιολόγησης ψυχικής υγείας, μια προηγμένη διαδικασία ροής δοκιμασιών και αλγόριθμο μηχανικής μάθησης. Ενα σύστημα που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με ομάδα αποφοίτων του Πανεπιστημίου Χάρβαντ.

– Πότε προέκυψε η ανάγκη επιστημονικής ψυχολογικής αξιολόγησης των ναυτικών; Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με αυτόν τον τομέα;

Η ανάγκη για ψυχολογική αξιολόγηση προέκυψε από την αναγνώριση ότι δεν είναι αρκετό να έχει κάποιος τις τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες για να λειτουργεί σε ένα πλοίο, αλλά ότι υπάρχει επίσης ανάγκη για ψυχική σταθερότητα, ορθή διαχείριση του στρες, ομαδικό πνεύμα και άλλες ψυχοκοινωνικές ιδιότητες. Επίσης, η αναγνώριση προέκυψε από τη συνειδητοποίηση ότι το ανθρώπινο λάθος αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες ατυχημάτων στον ναυτικό τομέα. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, ένα σημαντικό ποσοστό 75%-96% των ναυτικών ατυχημάτων έχει ως αιτία το ανθρώπινο λάθος.

Θεωρώ πως στη σύγχρονη κοινωνία οι άνθρωποι έχουν χάσει το πνεύμα της ομαδικότητας και κοινωνικής συνοχής. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην παγκοσμιοποίηση και στην πολυπολιτισμικότητα, που παρ’ όλα τα θετικά τους έχουν και αρνητικές επιπτώσεις, όπως η αυξημένη αίσθηση απομόνωσης. Το επάγγελμα του ναυτικού βάλλεται από πολλούς ψυχοκοινωνικούς κινδύνους, όπως η αίσθηση απομόνωσης, το απαιτητικό περιβάλλον εργασίας, η έλλειψη ύπνου, ο θόρυβος, ενώ η έλλειψη εκπαίδευσης σε ψυχοκοινωνικά θέματα, καθώς και η κακή επικοινωνία με τους συναδέλφους συμβάλλουν σημαντικά στα υψηλά ποσοστά των ατυχημάτων λόγω ανθρώπινου λάθους.

Η IMEQ εισέρχεται στο κομμάτι της αναγνώρισης όλων των ψυχοκοινωνικών παραγόντων που συμβάλλουν στη θετική ψυχολογία των ναυτικών. Τα ψυχολογικά τεστ μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό των ναυτικών που μπορεί να έχουν δυσκολία στη συνεργασία ή στην προσαρμογή σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον διότι βοηθάνε τις εταιρείες να αναγνωρίσουν τους ναυτικούς που χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη και να προσφέρουν τις απαραίτητες παρεμβάσεις.

– Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία πάνω στο πλοίο;

Οι ναυτικοί συχνά βρίσκονται σε ένα φυσικό περιβάλλον που δεν είναι ιδανικό για την ψυχική υγεία: η διαμονή σε ένα πλοίο μπορεί να συνεπάγεται μακρόχρονη έκθεση σε δυσμενείς φυσικές συνθήκες, όπως δονήσεις, δυνατούς θορύβους, κρύες ή ζεστές θερμοκρασίες και ασταθείς συνθήκες υγρασίας. Επίσης, τυπικά, οι ναυτικοί εργάζονται με ένα σύστημα βάρδιας το οποίο μπορεί να μειώσει την ποσότητα και την ποιότητα του ύπνου τους οδηγώντας σε κόπωση, η οποία ενισχύεται από τις διαφορετικές χρονικές ζώνες κατά τη διάρκεια μακρόχρονων ταξιδιών. Φυσικά μην ξεχνάμε τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους όπως κακές εργασιακές σχέσεις, συγκρουσιακές σχέσεις εν πλω με συναδέλφους, πιθανή έκθεση σε τραυματικές εμπειρίες, κοινωνική απομόνωση, μοναξιά, αλλά και βιώματα διακρίσεων και στιγματισμού, συμπεριλαμβανομένου του ρατσισμού.

– Ποια μεθοδολογία ακολουθείτε στην εταιρεία σας;

Η IMEQ επικεντρώνεται σε τρία στοιχεία της ψυχικής υγείας: πρώτον, στην εντόπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, δεύτερον, στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, και τρίτον, στη διαχείριση των προβλημάτων μέσα από την εκπαίδευση σε θέματα ψυχικής υγείας και διαμόρφωσης πολιτικής σχετικά με την ευημερία των ναυτικών. Η εταιρεία έχει δημιουργήσει ένα software τελευταίας τεχνολογίας που χρησιμοποιεί τυποποιημένες κλίμακες αξιολόγησης ψυχικής υγείας, μια προηγμένη διαδικασία ροής δοκιμασιών και αλγόριθμο μηχανικής μάθησης (artificial intelligence), που παρέχει αντικειμενικά δεδομένα για ψυχολογικά και προσωπικά χαρακτηριστικά, αντιλήψεις και δεξιότητες, προκειμένου να απλοποιήσει τη διαδικασία πρόσληψης και να βελτιώσει την αντιστοιχία εργασίας.

Στην IMEQ είμαστε δεσμευμένοι να βοηθήσουμε τις ναυτιλιακές εταιρείες και τους οργανισμούς να δημιουργούν ψυχολογικά υγιείς και ασφαλείς χώρους εργασίας, παρέχοντας υπηρεσίες πρόσληψης και ψυχοκοινωνικής αξιολόγησης, εκπαίδευσης σε θέματα ψυχικής υγείας και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα ευεξίας, ψυχοκοινωνικής ασφάλειας και ικανοποίησης των εργαζομένων στον χώρο της εργασίας.

– Ενα τυπικό δείγμα εξέτασης τι περιλαμβάνει;

Η πλατφόρμα συμπεριλαμβάνει διάφορα ψυχομετρικά εργαλεία για την ανίχνευση συμπτωματολογίας ψυχικών διαταραχών, όπως αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, διαταραχή μετατραυματικού στρες κ.λπ. Επίσης, σε κάθε υποψήφιο δίνεται ένα τεστ προσωπικότητας βασισμένο στη θεωρία των 5 παραγόντων και κλίμακες διαχείρισης του στρες. Ο συνδυασμός των ανωτέρω εργαλείων παράγουν κλίμακες ταξινόμησης και καταλληλότητας του υποψηφίου, όπως και μία λεπτομερή έκθεση της προσωπικότητας, ανάλυσης του τρόπου εργασίας και ανθεκτικότητας.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του λογισμικού μας είναι η ενσωμάτωση της λειτουργίας του Test Flow που δημιουργήθηκε από ειδικούς στην ψυχική υγεία. Ενας υποψήφιος ξεκινά με ένα βασικό τεστ ανίχνευσης γενικών συμπτωμάτων και ανάλογα με τις απαντήσεις του το σύστημα ανιχνεύει τα συμπτώματα και κατευθύνει σε πρόσθετες δοκιμασίες για περαιτέρω ανίχνευση και αποσαφήνιση, παρέχοντας στον εργοδότη τον απόλυτο οδηγό για τις αποφάσεις πρόσληψης.

Τον Σεπτέμβριο του 2023 λανσάραμε για πρώτη φορά σε παγκόσμια κλίμακα το Προβλεπτικό Μοντέλο για την ψυχική ευεξία με ακρίβεια 98%. Η πρωτοποριακή Ενσωμάτωση Τεχνητής Νοημοσύνης της IMEQ χρησιμοποιεί τυποποιημένα τεστ μαζί με 6 μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης που ενσωματώνονται στην πλατφόρμα, τα οποία με τη σειρά τους μπορούν να προβλέψουν εάν ένας υποψήφιος θα παρουσιάσει ψυχικά προβλήματα στο μέλλον.

– Πώς αξιοποιούν οι εταιρείες το ψυχολογικό προφίλ; Ποιες κινήσεις κάνουν;

Οταν ίδρυσα την εταιρεία το 2016, είχα έναν κεντρικό στόχο: να βελτιώσω την εμπειρία των ναυτικών στο πλοίο. Αυτό προέκυψε επειδή η οικογενειακή μου επιχείρηση ασχολείται με επισκευές πλοίων και μηχανών, κατά συνέπεια στέλνει ανθρώπους στα πλοία. Οι εμπειρίες αυτών των ανθρώπων με ενέπνευσαν να δημιουργήσω κάτι που θα υποστηρίζει τους ναυτικούς. Ωστόσο, στην αρχή είχα τις αμφιβολίες μου για το πώς μια ναυτιλιακή εταιρεία θα μπορούσε να εφαρμόσει ένα ψυχολογικό τεστ αξιολόγησης και να το δει ως μέσο βελτίωσης και όχι σαν εργαλείο κριτικής. Καθώς τελειώνει το 2023, βάσει των στατιστικών μελετών μας, το ποσοστό διατήρησης (retention rate) παραμένει σταθερό, ενώ οι αποφάσεις πρόσληψης δεν επηρεάζονται από αρνητικά αποτελέσματα. Αντίθετα, οι πελάτες μας μάς ζητούν να στηρίξουμε αυτούς τους εργαζόμενους μέσω των εκπαιδευτικών μας προγραμμάτων και της ψυχολογικής υποστήριξης.

Είμαι πραγματικά εντυπωσιασμένη από το πόσο ανθρωποκεντρικά, ευαισθητοποιημένα και αρμονικά μπορούν οι ναυτιλιακές εταιρείες να αντιμετωπίζουν τους ναυτικούς. Γι’ αυτό τον λόγο η Ελλάδα θα συνεχίσει να πρωτοπορεί στον ναυτιλιακό τομέα.

– Σε ποια έκταση εφαρμόζεται σήμερα παγκοσμίως η ψυχική αξιολόγηση των ναυτικών;

Την υιοθετούν οι εταιρείες ή είναι ακόμη επιφυλακτικές; Νομίζω πως έχουμε δρόμο ακόμη να διανύσουμε. Οι άνθρωποι πάντα είναι επιφυλακτικοί σε νέες διαδικασίες, αλλά όσο εξελίσσεται ο κόσμος τόσο περισσότερο εντάσσει την ψυχολογία στην καθημερινότητά του και εμπιστεύεται τα ψυχομετρικά εργαλεία για την ορθή διαχείριση και βελτίωση της ψυχικής υγείας στον χώρο της εργασίας.
Παρ’ όλα αυτά, αρκετές πρωτοπόρες και με μεγάλο αριθμό πλοίων εταιρείες, όπως οι πελάτες μας Angelicoussis Group και SCORPIO Group, έχουν υιοθετήσει τον ψυχολογικό έλεγχο για ναυτικούς.

– Προτείνετε μέτρα για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης πάνω στο πλοίο και ποια είναι αυτά;

Αρχικά να αναφέρω ότι στα πλοία θα πρέπει να είναι υποχρεωτική η πρόσβαση στο Ιντερνετ, ειδικά τώρα που υπάρχει και η εταιρεία Starlink, η οποία προσφέρει καλή και γρήγορη σύνδεση. Η επικοινωνία με το σπίτι είναι σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας όλων μας. Η σωστή εκπαίδευση στις επικοινωνιακές δεξιότητες του πληρώματος είναι εξίσου σημαντική παράμετρος της υψηλής λειτουργικότητας στο εργασιακό περιβάλλον. Ενας ανώτερος αξιωματικός πρέπει να κατέχει τόσο ηγετικές όσο και καλές επικοινωνιακές δεξιότητες για να είναι αποτελεσματικός. Οι εταιρείες θα πρέπει να εφαρμόζουν αποτελεσματικά συστήματα ανάθεσης και προγραμματισμού εργασιών διότι οι εκτεταμένες ώρες εργασίας και η έλλειψη επαρκούς χρόνου ξεκούρασης μπορεί να οδηγήσουν σε κόπωση, άγχος και μεγαλύτερο κίνδυνο ατυχημάτων.

Επίσης οι συνθήκες διαβίωσης, όπως η κακή υγιεινή, η έλλειψη κοινόχρηστων χώρων για διασκέδαση και γυμναστική, η ελλιπής ιδιωτικότητα, η ανεπαρκής θέρμανση ή ψύξη και η κακής ποιότητας τροφή, μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά το ηθικό του πληρώματος.

Τέλος, αρκετά σημαντικά, και δυστυχώς δεν είναι κάτι που συζητιέται διότι υπάρχει στίγμα, είναι τα περιστατικά εκφοβισμού, παρενόχλησης ή διακρίσεων. Με αφορμή τους κανονισμούς και δείκτες του Environmental Social Governance (ESG) είμαστε στο ξεκίνημα δημιουργίας ενός ολιστικού software, το οποίο θα μπορεί να εντοπίζει τα περιστατικά αυτά, αλλά θα παρέχει και ενημέρωση και αντίστοιχη αντιμετώπιση και διαχείριση.

– Πώς χειρίζονται το θέμα οι ναυτιλιακές εταιρείες; Πώς το αντιμετωπίζουν;

Πιστεύω πως οι εταιρείες καταβάλλουν προσπάθειες βελτίωσης της πολιτικής που εφαρμόζουν πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας και ευεξίας. Τουλάχιστον αυτό προκύπτει από τη συνεργασία με τους πελάτες μας μέχρι σήμερα. Μία από αυτές, η Optimum Ship Management, με τη συμβολή του διευθύνοντος συμβούλου της Γεωργίου Βασιλάκη πρωτοπορεί στην εφαρμογή στρατηγικών σε θέματα ψυχικής υγείας των ναυτικών.

– Η πανδημία έπαιξε ρόλο στην επιδείνωση της κατάστασης;

Η πανδημία του COVID-19 είχε σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ναυτικών λόγω διάφορων προκλήσεων, όπως οι εκτεταμένες περίοδοι στη θάλασσα, η αδυναμία αποβίβασης και η αβεβαιότητα για την επιστροφή στο σπίτι. Ολα αυτά δημιούργησαν αφενός μια στρεσογόνα κατάσταση στο πλοίο και αφετέρου την ανάγκη για την ορθή διαχείριση και αντιμετώπιση σε θέματα ψυχοκοινωνικής ασφάλειας των πληρωμάτων.

Διαβάστε ακόμη:

Οι διεθνείς οίκοι ανανεώνουν την «ψήφο εμπιστοσύνης» στην Ελλάδα – Τι «βλέπουν» για μετοχές και τράπεζες

Μαξίμου για ακρίβεια: Το τρίπτυχο της κυβερνητικής πολιτικής κόντρα στον εισαγόμενο πληθωρισμό

Γιατί η Γερμανία αναζητεί επειγόντως 60 δισ. ευρώ

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ