Το καλοκαίρι του 2022 ήταν αυτό που θα απελευθέρωνε την Ελλάδα από την αυστηρή ευρωπαϊκή εποπτεία. Και μάλλον θα γίνει αυτό. Τα προβλήματα όμως του Ευρώ ίσως μόλις ξαναξεκινούν.
Η κρίση που έχει πυροδοτηθεί στην παγκόσμια οικονομία από τον καιρό της πανδημίας και μετά μπαίνει στην πιο δύσκολή της φάση. Στην κορυφή του παγόβουνου, τα χρηματιστήρια και οι αγορές ομολόγων καταρρέουν εδώ και έξι μήνες. Αλλά τα συστημικά προβλήματα, τα πραγματικά σημαντικά, κρύβονται ακόμα ελάχιστα κάτω από την επιφάνεια. Με αυτούς τους ρυθμούς, δεν θα αργήσουν να αναδυθούν. Παρά τις αισιόδοξες εκτιμήσεις, μέρα με τη μέρα αυξάνεται η πιθανότητα σε λίγες εβδομάδες να δούμε μια ακόμα κρίση για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα.
Η βασική αφορμή είναι ο πληθωρισμός. Η παγκοσμιοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, και συνεπώς της παγκόσμιας οικονομίας, σχεδόν «εξαφάνισε» τον πληθωρισμό για δύο δεκαετίες. Όμως η πανδημία, η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου της Κίνας και ο πόλεμος στην Ουκρανία έφεραν στην αγορά πληθωρισμό που όσοι παίρνουν αποφάσεις σήμερα μετά βίας μπορούν να θυμηθούν.
Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Οι τιμές ανεβαίνουν με εξωφρενικούς ρυθμούς από την Ασία στην Ευρώπη και από την Αφρική σε όλη την Αμερικανική ήπειρο. Όμως οι θεσμοί που έχουμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση είναι εθνικοί-και κατά συνέπεια ελλιπείς για να αντιμετωπίσουν υπερ-εθνικά προβλήματα. Αυτό δεν εμπόδισε την Αμερικανική Κεντρική τράπεζα, τη Fed, να ανεβάσει τα επιτόκια στο δολάριο απότομα. Η Fed δεν είναι μια οποιαδήποτε κεντρική τράπεζα. Ελέγχει το παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών, το δολάριο, τις μεγαλύτερες τράπεζες της υφηλίου και επηρεάζει άμεσα την μεγαλύτερη καταναλωτική κοινωνία της γης. Είναι η defactoκεντρική τράπεζα του κόσμου.
Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου ένας πόλεμος στην Ανατολική Ευρώπη είναι αρκετός για να την αποσταθεροποιήσει, η απόφαση ενός τόσο σημαντικού οργανισμού να ανεβάσει επιτόκια, και μάλιστα τόσο γρήγορα, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις. Και το πρώτο υποψήφιο θύμα είναι η Ευρωζώνη.
Μετά από την προηγούμενη Τετάρτη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) βρίσκεται πλέον μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης.
Αν ανεβάσει και αυτή επιτόκια, θα αυξήσει την πίεση στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, κυρίως την Ιταλία και την Ελλάδα, τις δύο πιο αδύναμες οικονομίες. Ήδη οι αποδόσεις στα Ελληνικά και τα Ιταλικά ομόλογα έχουν αυξηθεί σημαντικά. Το Ευρώ θα ξαναπιεστεί θα ζήσουμε και πάλι την κρίση του 2011-2012.
Αν δεν ακολουθήσει την Αμερική, τότε το Ευρώ θα χάσει αξία έναντι του δολαρίου. Αυτό μπορεί να είναι καλό για τις εξαγωγές, αλλά θα επιτείνει τις πληθωριστικές πιέσεις σε όλη την Ευρωζώνη, καθώς θα ανέβουν και άλλο οι τιμές της ενέργειας και των πρώτων υλών, όλες διαπραγματευόμενες σε δολάρια. Οι χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα θα αντιδράσουν, κατηγορώντας τις χώρες τις περιφέρειας πως με τις προβληματικές τους οικονομίες κοστίζουν σε όλους τους φορολογούμενους. Και πάλι το Eurogroupθα διχαστεί και οι εικόνες του παρελθόντος θα αναδυθούν.
Η ΕΚΤ προσπαθεί να βρει μια συμβιβαστική λύση που θα της επιτρέψει να ανεβάσει κάπως επιτόκια και να μην διακινδυνεύσει να πυροδοτήσει καινούριες κρίσεις στην περιφέρεια. Για αυτό την προηγούμενη εβδομάδα η Κριστίν Λαγκάρντ έδωσε εντολή για τη δημιουργία ενός «εργαλείου» προς αυτό το σκοπό. Όποιο και να είναι όμως το «εργαλείο» θα διαχωρίσει τις προβληματικές οικονομίες και θα τις στηρίξει με λεφτά από τον κοινό κορβανά. Σε μια ήπειρο χωρίς στιβαρή ηγεσία, αυτό μόνο νέες διενέξεις θα φέρει.
Έχουμε λοιπόν ένα εξωτερικό γεγονός που, όποια και να είναι η αντίδραση, έχει αρκετά σημαντικές πιθανότητες να φέρει την Ευρωζώνη και πάλι στο χείλος του γκρεμού. Γίνεται σαφές ότι το πρόβλημα δεν είναι (μόνο) η Fed, αλλά η ημιτελής αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης η οποία την αφήνει ανυπεράσπιστη σε κάθε σημαντική κρίση.
Την τελευταία φορά το κοινό νόμισμα σώθηκε τελευταία στιγμή από την εκτός σεναρίου παρέμβαση του Μάριο Ντράγκι.
Θα συμβεί και πάλι το ίδιο; Θα συνεννοηθούν τα μέλη του Eurogroup, πολλά εκ των οποίων ανήκουν σε εύθραυστες κυβερνήσεις, ως προς την κοινή λύση του προβλήματος; Ή θα επικρατήσουν οι εντάσεις και οι αλληλοκατηγορίες;
Ζούμε σε ένα πολύπλοκο κόσμο όπου οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Πολλές φορές, αυτές δεν υπάρχουν καν. Ίσως η καλύτερη ελπίδα του Ευρώ δεν είναι μια «απόφαση» αλλά μια ξαφνική υποχώρηση του τιμάριθμου. Ένας ακόμα «από μηχανής θεός».
Είναι όμως άραγε ρεαλιστικό να ελπίζουμε πως κάθε φορά «κάτι θα γίνει» για να γλυτώσει η Ευρωζώνη, ή θα έπρεπε να υπάρχουν εθνικά και υπερ-εθνικά σχέδια σε περίπτωση που η πίεση στο κοινό νόμισμα καταστεί αξεπέραστη; Είναι έτοιμα τα εθνικά υπουργεία οικονομικών για ένα τέτοιο σενάριο;
Η επόμενη μεγάλη κρίση μας χτυπάει την πόρτα. Και η Ευρώπη ίσως πλέον χρειαστεί να αποφασίσει οριστικά, αμετάκλητα και επίπονα αν θέλει να πορευτεί ως ένα κοινό έθνος, ή ως μια συμμαχία με, ακαθόριστη μεν αλλά υπαρκτή, ημερομηνία λήξης.
*Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι Επικεφαλής Οικονομολόγος της Mazars Wealth Management στο Λονδίνο
Διαβάστε ακόμη
Πρόβλεψη για έσοδα 20 δισ. ευρώ από τον τουρισμό το 2022
Εφορία – Κατασχέσεις: Πότε επιστρέφονται χρήματα που έχουν δεσμευτεί σε τραπεζικούς λογαριασμούς