Μία από τις σημαντικότερες θεσμικές πρωτοβουλίες των τελευταίων ετών για τη λειτουργία της αγοράς και την προστασία του καταναλωτή εισέρχεται στην τελική της ευθεία. Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης, που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση έως τις 11 Νοεμβρίου, επιχειρεί να διαμορφώσει ένα ενιαίο πλαίσιο εποπτείας, συνδέοντας τη ρύθμιση, τον έλεγχο και τον ανταγωνισμό κάτω από μια κοινή “ομπρέλα” λειτουργίας. Πρόκειται ουσιαστικά για μια νέα αρχιτεκτονική αγοράς που φιλοδοξεί να διασφαλίσει δίκαιους όρους ανταγωνισμού, μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές και αποτελεσματικότερη προστασία του καταναλωτή.
Στο επίκεντρο του νομοσχεδίου βρίσκονται δύο πυλώνες: η σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή και η αναβάθμιση της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Οι δύο αυτές θεσμικές παρεμβάσεις, που λειτουργούν συμπληρωματικά, φιλοδοξούν να συνθέσουν ένα σύγχρονο και λειτουργικό μοντέλο εποπτείας, το οποίο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας αγοράς που εξελίσσεται, ψηφιοποιείται και συγκεντρώνεται με ταχύ ρυθμό.
Η νέα Αρχή
Όπως είχε αποκαλύψει το Business Stories το περασμένο καλοκαίρι, το νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή, με νομική προσωπικότητα και πλήρη λειτουργική, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, ακολουθώντας το μοντέλο της ΑΑΔΕ. Η Αρχή υπάγεται θεσμικά στη Βουλή και όχι απευθείας στην κυβέρνηση, γεγονός που τη διαφοροποιεί από τα έως τώρα ελεγκτικά όργανα του Υπουργείου Ανάπτυξης.
Στην πράξη, συγκεντρώνει σε έναν ενιαίο φορέα τη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ), τη Διεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή, καθώς και τον Συνήγορο του Καταναλωτή, ο οποίος παύει να λειτουργεί ως αυτόνομη αρχή αλλά διατηρεί διακριτή λειτουργική ενότητα στο εσωτερικό της. Η νέα δομή, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, θα στελεχωθεί με περίπου 300 ελεγκτές, οι οποίοι θα προέλθουν από τους εντασσόμενους φορείς, ενώ θα μπορεί να ενισχύεται με αποσπάσεις ή νέες προσλήψεις.
Η Αρχή θα είναι αρμόδια για την εποπτεία της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών, τον εντοπισμό και την καταπολέμηση παράνομων και αθέμιτων πρακτικών, τον έλεγχο των ηλεκτρονικών αγορών και την προστασία των καταναλωτών από παραπλανητικές ή αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Παράλληλα, θα διαθέτει μηχανισμό εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, ενώ θα μπορεί να ασκεί αντιπροσωπευτικές αγωγές για παραβιάσεις της καταναλωτικής νομοθεσίας.
Σημαντική καινοτομία αποτελεί η πρόβλεψη για ψηφιακό σύστημα ελέγχου και συλλογής δεδομένων – ένα εργαλείο που θα επιτρέπει τη συνεχή παρακολούθηση των τιμών, των προωθητικών ενεργειών και των καταγγελιών, δημιουργώντας ουσιαστικά ένα «παρατηρητήριο αγοράς» με αναλυτικές δυνατότητες. Η λειτουργία της θα βασίζεται σε στοχοθεσία και αξιολόγηση επίδοσης, ενώ θα μπορεί να συγκροτεί μικτά κλιμάκια ελέγχου με άλλους φορείς του Δημοσίου, όπως η ΑΑΔΕ ή η ΕΛΑΣ.
Η διοίκηση της Αρχής θα αποτελείται από Διοικητή, τρεις Υποδιοικητές και ένα πενταμελές Συμβούλιο Διοίκησης. Η θητεία τους ορίζεται πενταετής, ενώ οι διορισμοί θα γίνονται ύστερα από γνώμη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.
Αλλαγές στην Επ. Ανταγωνισμού
Παράλληλα με τη σύσταση της νέας Αρχής, το νομοσχέδιο εισάγει ένα σύνολο αλλαγών που αναβαθμίζουν τη λειτουργία της Επιτροπής Ανταγωνισμού, με στόχο να καταστεί πιο ευέλικτη, τεχνολογικά εξοπλισμένη και αποτελεσματική στη διασφάλιση ίσων όρων στην αγορά. Οι παρεμβάσεις αυτές δεν περιορίζονται σε διοικητικές βελτιώσεις, αλλά εκσυγχρονίζουν τη διαδικασία ελέγχου συγκεντρώσεων, ενισχύουν τα εργαλεία έρευνας και καθιστούν τη λειτουργία της πιο διαφανή και μετρήσιμη.
Μία από τις βασικότερες τροποποιήσεις αφορά τη γνωστοποίηση συγκεντρώσεων επιχειρήσεων. Μέχρι σήμερα, η προθεσμία των τριάντα εργάσιμων ημερών που έχει η Επιτροπή για να αποφανθεί αν μια συγκέντρωση χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, ξεκινούσε αυτομάτως από την ημερομηνία υποβολής της γνωστοποίησης από τις εταιρείες. Με τη νέα διάταξη, αυτή η προθεσμία δεν αρχίζει να «τρέχει» εάν ο φάκελος δεν συνοδεύεται από όλα τα απαιτούμενα στοιχεία και δικαιολογητικά. Με άλλα λόγια, ο χρόνος μετρά μόνο από τη στιγμή που η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού κρίνει ότι ο φάκελος είναι πλήρης. Έτσι, η Επιτροπή αποφεύγει να δεσμεύεται από ασφυκτικές προθεσμίες λόγω ελλιπών υποβολών και αποκτά τη δυνατότητα να αξιολογεί ολοκληρωμένα και τεκμηριωμένα τα οικονομικά δεδομένα κάθε πράξης.
Παράλληλα, θεσμοθετείται η ηλεκτρονική υποβολή γνωστοποιήσεων μέσω ειδικής πλατφόρμας, ώστε να περιοριστεί η γραφειοκρατία και να υπάρχει αυτοματοποιημένη παρακολούθηση όλων των σταδίων: από την αρχική κατάθεση έως την αποδοχή και την εκκίνηση της προθεσμίας. Η Επιτροπή αποκτά επίσης τη δυνατότητα να ζητά συμπληρωματικές πληροφορίες όχι μόνο από τις εμπλεκόμενες εταιρείες, αλλά και από τρίτους φορείς ή ανταγωνιστές, πριν αποφασίσει αν η συγκέντρωση θα εγκριθεί απλοποιημένα ή αν απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση.
Ένα ακόμη κομβικό σημείο του νομοσχεδίου είναι η ενίσχυση των ερευνητικών εργαλείων της Επιτροπής, μέσω αξιοποίησης τεχνολογικών εφαρμογών, data analytics και τεχνητής νοημοσύνης στις έρευνες. Η δυνατότητα αυτή προβλέπεται ρητά με νέο άρθρο (38Α) στον νόμο περί ανταγωνισμού και στοχεύει στην ταχύτερη ανίχνευση πρακτικών σύμπραξης ή κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, ιδιαίτερα σε σύνθετα δίκτυα της ψηφιακής οικονομίας.
Ταυτόχρονα, το νομοσχέδιο αυστηροποιεί το πλαίσιο κυρώσεων για τις επιχειρήσεις που δεν συνεργάζονται ή παρακωλύουν το έργο της Αρχής. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι η άρνηση παροχής πληροφοριών, η παραπλανητική ή ελλιπής ενημέρωση και η παρεμπόδιση ελέγχων ή ερευνών θα επιφέρουν πρόστιμα έως 1% του ετήσιου κύκλου εργασιών της επιχείρησης. Για φυσικά πρόσωπα, το πρόστιμο μπορεί να ανέλθει έως €30.000, ενώ σε περιπτώσεις υποτροπής ή συστηματικής παρεμπόδισης η Επιτροπή διατηρεί τη δυνατότητα να εισηγηθεί και ποινικές κυρώσεις. Στόχος είναι να δοθεί σαφές μήνυμα αποτροπής πρακτικών συγκάλυψης ή καθυστέρησης ελέγχων που τα τελευταία χρόνια συχνά παρεμπόδιζαν την έγκαιρη έκδοση αποφάσεων.
Παράλληλα, τροποποιείται ο τρόπος υπολογισμού των τελών επί αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια στα οικονομικά της Αρχής, ενώ ενισχύεται η ανθρώπινη διάσταση του θεσμού με τη θεσμοθέτηση πρακτικής άσκησης φοιτητών και ασκουμένων δικηγόρων. Με αυτόν τον τρόπο διευρύνεται η δεξαμενή ειδικευμένων στελεχών που θα στηρίζουν το έργο της, ιδίως σε πιο σύνθετες υποθέσεις ψηφιακής οικονομίας ή ολιγοπωλιακών αγορών.
Η κατεύθυνση είναι σαφής: η Επιτροπή Ανταγωνισμού μετασχηματίζεται σε έναν τεχνολογικά θωρακισμένο και επιχειρησιακά ταχύτερο θεσμό, με αυξημένες εγγυήσεις ανεξαρτησίας και αποτελεσματικότητας. Σε συνδυασμό με τη νέα Αρχή Εποπτείας της Αγοράς, συγκροτείται ένα δίπολο εποπτείας και ελέγχου που φιλοδοξεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επιχειρήσεων στους κανόνες λειτουργίας της αγοράς.
Παρατείνονται μέτρα κατά της ακρίβειας
Εν τω μεταξύ το νομοσχέδιο παρατείνει, στοχευμένα εργαλεία διαφάνειας και παρακολούθησης τιμών τα οποία είχαν θεσμοθετηθεί τα προηγούμενα χρόνια για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Πρόκειται για την υποχρέωση γνωστοποίησης επερχόμενων ανατιμήσεων προϊόντων και την ανακοίνωση ενδεικτικών τιμών λιανικής οπωροκηπευτικών, με νέο ορίζοντα ισχύος έως 30 Ιουνίου 2026.
Συμπληρωματικά, εισάγεται και νέα υποχρέωση αναγραφής της πορείας διαμόρφωσης της τελικής τιμής για τα νωπά προϊόντα στα σημεία λιανικής—ένα μέτρο διαφάνειας που στοχεύει να δείξει πού ακριβώς «φουσκώνει» το κόστος από το χωράφι μέχρι το ράφι. Ως αρμόδια αρχή ελέγχου ορίζεται η νέα Ανεξάρτητη Αρχή, με μεταβατική αρμοδιότητα στη ΔΙΜΕΑ μέχρι να λειτουργήσει πλήρως η Αρχή.
Παρά τις παρεμβάσεις αυτές, η ακρίβεια παραμένει το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα για τα νοικοκυριά. Η απόδοση των νέων εργαλείων—και συνολικά της νέας αρχιτεκτονικής εποπτείας—θα κριθεί από το αν θα αποδώσουν μετρήσιμα στη συγκράτηση των τιμών και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην αγορά.
Διαβάστε ακόμη
Ο κανόνας του 37%: Πόσους ανθρώπους πρέπει να γνωρίσεις πριν «κατασταλάξεις»;
Εισπράξεις φόρων: Τα… λεφτά τα φέρνουν πλέον οι επιχειρήσεις και τα myDATA
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.