Η αγωνία μπροστά στην απειλή για ύφεση και εκτίναξη της ανεργίας κτυπάει κόκκινο, καθώς οι δυσοίωνες προβλέψεις του ΔΝΤ και οι εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.

Το Ταμείο αναμένει έκρηξη της ανεργίας, από το 17,3% το 2019, στο 22,3% φέτος λόγω της μεγάλης έκθεσης της χώρας στον τουρισμό και υποχώρηση στο 19% το 2021.

Η επόμενη μέρα που θα ανατείλει μετά το τέλος της πανδημίας, υποστηρίζουν εργατολόγοι, συνδικαλιστές και αντιπολίτευση, θα έχει μεταλλάξει την αγορά εργασίας. Οι εργαζόμενοι θα αντιμετωπίσουν ένα νέο τοπίο όπου όλα θα είναι υποβαθμισμένα: ωράρια, προστασία δικαιωμάτων και αμοιβές.

Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζονται πρωτοφανή μέτρα για την αναχαίτιση της ανεργίας, τα οποία, σύμφωνα με πολλούς οικονομολόγους, ήρθαν για να μείνουν.

Στην περίπτωση της Ελλάδας δύο είναι τα κομβικά σημεία που θα επιταχύνουν ή θα επιβραδύνουν την πορεία της ανεργίας: Το βάθος της κρίσης, δηλαδή πότε θα επιτραπεί η επιστροφή στην κανονικότητα ανάλογα με τις εισηγήσεις του υγειονομικού προσωπικού και το πώς θα εξελιχθεί η τουριστική σεζόν. Στον τουρισμό έχουν καταρτιστεί σχέδια που προβλέπουν αναχαίτιση της ανεργίας κατά τα 2/3 των αρχικών προβλέψεων, αλλά και αυτό θα φανεί στην πράξη. Οι απασχολούμενοι στον κλάδο φτάνουν τους 700.000 και, όπως είναι εύκολα κατανοητό, πολλοί από αυτούς θα βρεθούν μπροστά στο απόλυτο αδιέξοδο καθώς υπολογίζεται ότι θα μείνει κλειστό ένα στα τρία ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας. Οι φορείς του τουρισμού έχουν ήδη προτείνει δέσμη μέτρων για τη στήριξη επιχειρηματιών και εργαζομένων.

Πάντως, χωρίς αμφιβολία από τον τουρισμό και την εστίαση θα ξεκινήσει το πρώτο κύμα ανόδου της ανεργίας. Προάγγελος κακών τα αποτελέσματα του συστήματος «Εργάνη» για τον Μάρτιο, τα οποία δείχνουν ότι οι δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης καταγράφουν τη μεγαλύτερη αρνητική μεταβολή -21.919 θέσεις (+6.010 θέσεις τον Μάρτιο του 2019). Δεύτερος κλάδος που θα επωάσει την αύξηση της ανεργίας είναι τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα εξαιτίας των προσλήψεων που δεν έγιναν. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το θετικό ισοζύγιο της «Εργάνης» απουσιάζουν εντελώς τα επαγγέλματα των κλάδων εστίασης και καταλυμάτων (σερβιτόροι, τραπεζοκόμοι και μπάρμαν, υπάλληλοι υποδοχής πελατών ξενοδοχείων, εστιατορίων, καταστημάτων κ.λπ.).

Τρίτος κλάδος που πλήττεται είναι οι μεταφορές, καθώς πάγωσαν η παραγωγή και το εμπόριο. Το εμπόριο θα υποστεί βαρύ πλήγμα. Οταν ανοίξουν τα καταστήματα και παρέλθει το υποχρεωτικό διάστημα διατήρησης των θέσεων εργασίας, παράγοντες της αγοράς προεξοφλούν ότι θα καταγραφεί κύμα απολύσεων. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ), μία στις επτά επιχειρήσεις (περίπου 100.000) ενδέχεται να κλείσουν μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων.

Νέο τοπίο στην αγορά εργασίας

Στο ίδιο μήκος κύματος με τις προβλέψεις του ΔΝΤ κινούνται και τα αποτελέσματα της μελέτης του ομότιμου καθηγητή του Παντείου Σάββα Ρομπόλη και του διδάκτορα του Παντείου Βασίλη Μπέτση. Η μελέτη επεξεργάζεται τρία σενάρια όπου η ύφεση, με διαφοροποιημένες παραδοχές, στην ελληνική οικονομία εκτιμάται από 6,5% μέχρι 8,8%. Στο σενάριο 1 και 2 η ανεργία, από 16,3% τον Δεκέμβριο του 2019 (758.000 άνεργοι, 3.898.007 απασχολούμενοι, 4.650.000 άτομα εργατικό δυναμικό), θα αυξηθεί τον Δεκέμβριο του 2020 στα επίπεδα των 19,3%-19,8% (897.000 άνεργοι -αύξηση κατά 138.000 άτομα-, 3.703.000 απασχολούμενοι, 4.600.000 εργατικό δυναμικό).

Στο σενάριο 3, το επίπεδο της ανεργίας εκτιμάται κατά τον Δεκέμβριο του 2020 στο 22,1% (1.016.000 άνεργοι, 3.583.000 απασχολούμενοι, 4.500.000 εργατικό δυναμικό).

Πολλά μέτρα τα οποία θα χαρακτηρίζονταν πρωτοφανή ακόμα και την εποχή των μνημονίων εφαρμόζονται γενικευμένα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η Γερμανία όπου εξαπλώνεται η εφαρμογή της εκ περιτροπής απασχόλησης -και- με τη σύμφωνη γνώμη των συνδικάτων. Σε άλλες χώρες, όπως η Ιαπωνία, η Ισπανία και η Ιταλία, δοκιμάζεται μαζικά η τηλεργασία.

«Στη μετά πανδημία εποχή θα έχουμε αναταράξεις σε πολλούς κλάδους. Θα μειωθούν οι θέσεις των εμποροϋπαλλήλων», προβλέπει ο γραμματέας Τύπου της ΓΣΕΕ Δημήτρης Καραγεωργόπουλος. Ο ίδιος επισημαίνει ότι «θα ενισχυθούν οι τομείς των logistics, web developers και οι φαρμακευτικές εταιρείες που θα επενδύσουν στη δημιουργία νέων εργοστασίων. Η τηλεργασία θα επεκταθεί και θα πρέπει να επανεξεταστεί το ρυθμιστικό πλαίσιο. Ανατροπές περιμένουμε και στον κλάδο των ταχυμεταφορών, που εμφάνιζε πάντα υψηλά ποσοστά αδήλωτης εργασίας και εργοδοτικές αυθαιρεσίες. Πιθανές φαίνονται οι επενδύσεις στον κλάδο, αλλά και η εμφάνιση νέου παίκτη στην αγορά».

«H πανδημία έφερε πιο γρήγορα την εξάπλωση της τηλεργασίας, η οποία μαζί με άλλες εκατοντάδες μορφές smartworking θα αποτελέσουν σύντομα ίσως το πιο σοβαρό ζητούμενο στις εργασιακές σχέσεις του μέλλοντος», επισημαίνει ο εργατολόγος Γιάννης Καρούζος. «Φανταστείτε κάποιον που εργάζεται εξ αποστάσεως και πρέπει να έχει διαρκώς σε αναμονή κλήσης τη συσκευή του κινητού του για να δεχτεί την εντολή του προϊσταμένου του. Είναι πολύ δυσδιάκριτο πλέον γι’ αυτόν τον εργαζόμενο ο διαχωρισμός μεταξύ της προσωπικής και της επαγγελματικής του ζωής. Και αυτό είναι εφιαλτικό».

Ποια μέτρα προτείνονται

Στον αντίποδα, σε εποχή ανοιξιάτικης ανθοφορίας, βρίσκονται οι αλυσίδες τροφίμων του λιανικού εμπορίου. Περισσότερες από 2.000 προσλήψεις με συμβάσεις ορισμένου χρόνου έχουν γίνει ή δρομολογούνται σε μεγάλους και μικρότερους ομίλους. Το προσωπικό των σούπερ μάρκετ όχι μόνο δεν μπήκε σε αναστολή σύμβασης εργασίας, αλλά έλαβε και έκτακτο πριμ από τις διοικήσεις των εταιρειών. Από την πλευρά του ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) ενθαρρύνει τη συνεργασία επιχειρήσεων μέσω του δανεισμού των εργαζομένων, προκειμένου να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας και να καλυφθούν ανάγκες με ταχύτητα και σχετική ευκολία.

Ερευνητές του Συνδέσμου προτείνουν οι εργαζόμενοι επιχειρήσεων που υπολειτουργούν να δανείζουν εργαζόμενους σε επιχειρήσεις προμηθευτών ή πελατών τους που αντιμετωπίζουν ελλείψεις προσωπικού με διατήρηση των συμβατικών τους προβλέψεων. Ηδη με την ΠΝΠ 68/20.3.2020 προβλέπεται η δυνατότητα μεταφοράς εργαζομένων σε επιχειρήσεις που ανήκουν στον ίδιο όμιλο.
Για παράδειγμα, εργαζόμενοι που απασχολούνταν στα αεροδρόμια, στις πωλήσεις τροφίμων, είναι κατάλληλοι να καλύψουν θέσεις εργασίας σε σούπερ μάρκετ. Εργαζόμενοι που δούλευαν στη φύλαξη στα αεροδρόμια μπορούν επίσης να μεταφερθούν σε ανάλογες εργασίες.

Το παράδειγμα των αντισηπτικών είναι χαρακτηριστικό και μπορεί να λειτουργήσει μεσοπρόθεσμα και με άλλα προϊόντα. Μια γραμμή παραγωγής καλλυντικών μετατρέπεται σε γραμμή παραγωγής αντισηπτικών, προκειμένου να καλύψει τις ελλείψεις. Οι εργαζόμενοι με τις ειδικότητες που λείπουν μπορεί να αναζητηθούν σε επιχειρήσεις πελατών προμηθευτών που αργούν ή υπολειτουργούν.

«Μέσα στην κρίση οφείλουμε να παρακολουθούμε την αγορά εργασίας σε πραγματικό χρόνο και να αποκτήσουμε προληπτικές και ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης», επισημαίνει ο κ. Χρήστος Ιωάννου, διευθυντής του τομέα απασχόλησης του ΣΕΒ, και προσθέτει: «Η ανεργία θα έχει σίγουρα ανοδική τάση. Η “Εργάνη” μάς δείχνει ότι τον Μάρτιο, χωρίς να απογειωθούν οι απολύσεις, κατέρρευσαν οι προσλήψεις, καθώς ανήλθαν στο μισό της αντίστοιχης περσινής επίδοσης. Εστίαση και καταλύματα κατέγραψαν το μεγαλύτερο αρνητικό ισοζύγιο».

Σχεδιάζοντας την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση ετοιμάζεται να «τρέξει» στην αγορά επιδοτούμενα προγράμματα αλλά και προγράμματα προσλήψεων στους ΟΤΑ και το Δημόσιο, το οποίο πάντα λειτουργεί ως εργοδότης ύστατης ευκαιρίας σε εποχές κρίσης.

Ο διοικητής του ΟΑΕΔ Σπύρος Πρωτοψάλτης λέει ότι «δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τις αυξητικές τάσεις της ανεργίας γιατί δεν ξέρουμε τη διάρκεια και το τέλος της κρίσης. Ωστόσο, αναμφίβολα έχουν πληγεί θέσεις εργασίας σε καταλύματα, οργανωμένα ταξίδια, ενοικιάσεις, εκμισθώσεις, λιανικό εμπόριο, παροχή υπηρεσιών κ.λπ. Τα προγράμματα που επεξεργαζόμαστε στοχεύουν στη δημιουργία και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, αλλά και στην επαναπρόσληψη εργαζομένων.

Τον Μάιο θα ξεκινήσει το πρόγραμμα πρόσληψης 36.500 ανέργων στους ΟΤΑ μέσω της κοινωφελούς απασχόλησης και 8.500 μακροχρόνια ανέργων (55-67 ετών) στην Αυτοδιοίκηση και σε νομικά πρόσωπα. Με δεδομένο ότι αναμένουμε αύξηση της ζήτησης εργαζομένων με ψηφιακές δεξιότητες σχεδιάζουμε πρόγραμμα κατάρτισης για ψηφιακό marketing, αλλά και πρόγραμμα επιδότησης 7.000 θέσεων εργασίας στη Βόρεια και στη Δυτική Ελλάδα».