Η μικρή απόκλιση που εμφάνισε η ανάπτυξη το 2023, (2% έναντι εκτίμησης 2,4 της κυβέρνησης και 2,2% της Τράπεζας της Ελλάδος) μπορεί εκ πρώτης όψεως να μην είναι τόσο σημαντική, εν τούτοις όμως δημιουργεί προβληματισμό. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τα πρώτα σημάδια κόπωσης και εξασθένισης του ελατηρίου που μας ωθούσε προς τα πάνω τα 3 προηγούμενα χρόνια. Μιας κόπωσης που φαίνεται και από τις ακαθάριστες επενδύσεις που στο τελευταίο τρίμηνο του προηγούμενου χρόνου σημείωσαν μείωση 5,7% αλλά και τις εξαγωγές που αυξήθηκαν το ίδιο διάστημα μόνο κατά 2,1%.
Και ο προβληματισμός είναι πλέον τι θα γίνει φέτος, αν όντως αυτά τα σημάδια κόπωσης ενταθούν και περιορίσουν τα δημοσιονομικά περιθώρια, την ίδια ώρα που ο πληθωρισμός στα τρόφιμα επιμένει. Σαφώς και δεν είναι λογικό να αναμένει κανείς καλπάζουσα ανάπτυξη επί μακρόν όταν το διεθνές περιβάλλον είναι τόσο ασταθές και όταν όλο και περισσότεροι αναλυτές μιλούν πλέον για ξεφούσκωμα των αγορών, που στα προηγούμενα χρόνια σημείωναν πολλά νέα ρεκόρ.
Όχι πως ήρθε η συντέλεια του κόσμου επειδή η αύξηση του ΑΕΠ δεν ήταν όπως ακριβώς την είχε εκτιμήσει η κυβέρνηση, αλλά είναι ένα καμπανάκι πως δεν μπορεί να προεξοφλεί επιτυχίες και να μοιράζει εκ των προτέρων υποσχέσεις για παροχές από το μέρισμα της ανάπτυξης.
Μπορεί υπό την πίεση των ευρωεκλογών και του γεγονότος πως μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού αντιμετωπίζει καθημερινό πρόβλημα με την ακρίβεια, να σκέφτονται στην κυβέρνηση κάποιες έκτακτες παροχές, ωστόσο δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση αυτές να είναι πέραν των δυνατοτήτων και αντοχών της οικονομίας. Σε διαφορετική περίπτωση αυτό θα το βρούμε μπροστά μας και πολύ σύντομα.
Την ίδια ώρα ένας άλλος τομέας της οικονομίας, το λεγόμενο real estate, φαίνεται πως έχει πιάσει ταβάνι και δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως επίκειται το σκάσιμο της φούσκας. Οι μεγάλες αυξήσεις τιμών που σημειώθηκαν στα τελευταία χρόνια έχουν αγγίξει σε αρκετές περιπτώσεις την υπερβολή, με αποτέλεσμα η ζήτηση να υποχωρεί το τελευταίο διάστημα γιατί οι τιμές είναι αποτρεπτικές παρά τις αυξημένες στεγαστικές ανάγκες. Είναι κατανοητό βεβαίως πως η πορεία της οικονομίας δεν μπορεί να είναι ευθύγραμμη, πολλώ δε μάλλον συνεχώς αυξητική.
Όμως δεν μπορούμε να παραβλέπουμε και τα σημάδια και τους κινδύνους που μπορεί να ενσκήψουν ανά πάσα στιγμή.
Από την άλλη, τα προγράμματα ΕΣΠΑ όπως και οι επενδύσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης, βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας έβαλε ξανά τη χώρα στα ραντάρ των ξένων θεσμικών επενδυτών και το come back της Ελλάδας στο κλαμπ των αξιόχρεων χωρών, συνθέτουν ένα θετικό momentum.
Αν πορευτούμε με σύνεση και σοβαρότητα μπορούμε να συνεχίσουμε, εκτός απρόοπτων εξελίξεων, να καταγράφουμε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, έστω και χαμηλότερα από τις προβλέψεις των προηγουμένων μηνών. Και μάλιστα όταν την ίδια στιγμή τουλάχιστον 11 χώρες από την Ευρωζώνη βρίσκονται αντιμέτωπες με το φάσμα της ύφεσης, ανάμεσά τους και η ατμομηχανή της Ευρώπης, η Γερμανία.
Δεν ξέρω κατά πόσο η ύφεση σε αυτές τις χώρες θα επηρεάσει και εμάς και κυρίως την τουριστική μας βιομηχανία στην οποία έχουμε εναποθέσει πολλές ελπίδες για μια ακόμα καλή χρονιά, αλλά αυτό μένει να το δούμε τους επόμενους μήνες.
Εχει πάντως σημασία να εκτιμήσουμε σωστά και ρεαλιστικά τα πρόδρομα σημάδια κόπωσης που έδειξαν τα αποτελέσματα της ΕΛΣΤΑΤ για το 2023. Οι μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της κοινωνίας και των διαφόρων επαγγελματικών τάξεων πρέπει να αντιμετωπιστούν με λελογισμένες παροχές για να μη βρεθούμε αντιμέτωποι με οδυνηρές εκπλήξεις και υποθηκεύσουμε για άλλη μια φορά το μέλλον μας.