Μια Ευρωπαϊκή Ένωση ταλαιπωρημένη από τη λειτουργία δυο «αντιφιλελεύθερων», δηλαδή μη δημοκρατικών, χωρών (Ουγγαρία, Πολωνία), καθώς και από δυο πολέμους σχετικά με τους οποίους δυσκολεύεται να δράσει, δεν είχε ανάγκη επιπλέον αποδείξεων για τα προβλήματα του κράτους δικαίου. Κι όμως, προσθέτει κι άλλες –και μάλιστα σε βαριές δόσεις.
Το μεταναστευτικό είναι το πρώτο πεδίο στο οποίο λήφθηκαν πρόσφατα πρωτοβουλίες στα όρια της νομιμότητας από κράτη μέλη, χωρίς τα ευρωπαϊκά όργανα να έχουν τη δυνατότητα, ή τη βούληση, αντίδρασης. Πριν καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι από τη «συμφωνία –πλαίσιο» για μια κοινή αντιμετώπιση του κρίσιμου αυτού, και αναζωπυρωμένου τον τελευταίο καιρό, προβλήματος, δυο μεγάλες χώρες αποφάσισαν να «κάνουν τα δικά τους». Πρώτη και χειρότερη η Ιταλία της κυρίας Μελόνι: η συμφωνία με την Αλβανία για έναντι αδρού ανταλλάγματος «φιλοξενία» από την εκτός Ένωσης χώρα «κέντρων κράτησης» μεταναστών ή προσφύγων που ζητούν άσυλο ή διαμονή στην Ιταλία είναι πολλαπλώς προβληματική. Πολιτικά, γιατί «σπάει» την κοινή αντιμετώπιση και λαμβάνει χώρα ερήμην της Ένωσης. Ανθρωπιστικά, αφού απαιτεί νέες γραφειοκρατίες, μετακινήσεις και ταλαιπωρίες ήδη ταλαιπωρημένων ανθρώπων. Νομικά, από δυο τουλάχιστον απόψεις: η πρόσφατη ευρωπαϊκή συμφωνία προβλέπει ότι δικαίωμα κάθε αιτούντος άσυλο είναι «να του επιτρέπεται να παραμένει στη χώρα υποδοχής εντός της Ένωσης», ενώ απαγορεύεται η «εξωχώρια» άσκηση προβλεπόμενων στις Συνθήκες αρμοδιοτήτων (outsourcing), καθώς και η δωσιδικία κράτους μέλους της Ένωσης, όπως η Ιταλία, σε τρίτη χώρα, όπως η Αλβανία.
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε απλώς «παραξενεμένη» (perplexed) μπροστά σε τέτοιες παραβάσεις. Κι ακόμα δυστυχέστερα, τέτοιες παραβάσεις βρίσκουν μιμητές: μια ημέρα μετά την ιταλο-αλβανική συμφωνία, έφτασαν τα νέα για μια εν εξελίξει ανάλογη γερμανική πρωτοβουλία. Η κατά τα άλλα υπέρ της ελευθερίας και υπό σοσιαλδημοκράτη αρχηγό κυβέρνηση ανήγγειλε «ιστορική» συμφωνία με τους επικεφαλής των 16 κρατιδίων για «καταπολέμηση» της παράνομης μετανάστευσης μέσω και της εγκαθίδρυσης «κέντρων ελέγχου» εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέτοιες χώρες πρόθυμες να «συνεργαστούν», πάντα με το αζημίωτο, με τη Γερμανία, δεν έχουν ακόμα βρεθεί, αλλά τα πολιτικά και νομικά προβλήματα είναι τα ίδια και η έναντι τους αδιαφορία επίσης η ίδια. Μέχρι τώρα μόνο η Βρετανία –που (και) γι’ αυτό έφυγε από την Ένωση- είχε θέσει σε εφαρμογή τέτοια «λύση» (με κέντρα «ελέγχου», ουσιαστικά απέλασης, στη Ρουάντα), τώρα το «σκέπτονται» και χώρες εντός Ένωσης, σπάζοντας όχι τόσο ένα ταμπού όσο το νόμο που οι ίδιες έχουν θεσπίσει.
Λιγότερο ευθέως αλλά και πάλι προβληματική από νομική άποψη ήταν η αναγγελία αυτές τις μέρες για απόδοση καθεστώτος «υποψήφιας για ένταξη χώρας» στη Γεωργία. Είναι αντιληπτοί οι προφανείς «πολιτικοί» -αντιπαράθεση με τη Ρωσία- λόγοι, που πρυτάνευσαν και στην περίπτωση της Ουκρανίας και που θα μπορούσαν να «υποβιβάσουν» το γεγονός ότι η Γεωργία είναι ουσιαστικά «κομμένη στη μέση», κάπως σαν την Κύπρο αλλά με πιο άμεσο «εχθρό»: Αμπχαζία και Νότια Οσετία έχουν «προσαρτηθεί», από το 2008, στη Ρωσία. Δεν είναι όμως υπερβάσιμη, και κυρίως δεν είναι αποδεκτή, η εντελώς προβληματική κατάσταση του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην υποψήφια χώρα: η κυβέρνηση έχει αρνηθεί να ακολουθήσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, έχει αποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις με το μεγάλο γείτονα, καθώς και με τη γνωστής δημοκρατικότητας Ουγγαρία, όποιος δε πολίτης «διαφωνεί» με αυτές τις επιλογές δεν νιώθει και πολύ ήσυχος.
Η συγκυρία είναι αυτή που είναι, όμως η «μεγάλη πολιτική» έχει τις ανάγκες της. Ανάγκες που παγίως οδηγούν σε δυο μέτρα και δυο σταθμά: το «παραξένεμα» έναντι της Ιταλίας και το «άνοιγμα» έναντι της Γεωργίας συνοδεύτηκε από επίδειξη ιδιαίτερης ευαισθησίας της Επιτροπής έναντι μιας από τις πιο ουσιαστικά δημοκρατικές χώρες της Ένωσης. Μόλις η μη ακόμα σχηματισθείσα νέα ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε την επίτευξη συμφωνίας για «αμνηστία» σχετικά με το καταλανικό ζήτημα, ο Επίτροπος Δικαιοσύνης ζήτησε εξηγήσεις. Για ένα νόμο που δεν έχει ακόμη ψηφιστεί επί ενός ζητήματος που δεν είναι κοινοτικής αρμοδιότητας.
Έτσι, με σαφώς ικανοποιημένους πολιτικούς τύπου Μελόνι και Όρμπαν και ενεούς όλους τους υπόλοιπους, βαδίζουμε προς τις ευρωεκλογές.