H συνδυασμένη δυναμική του Ελ Νίνιο και της Λα Νίνια ακρωτηρίασαν την παραγωγή σόγιας στη Λατινική Αμερική. Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι αγρότες βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Η Ινδονησία απαγόρευσε τις αποστολές φοινικέλαιου στην Ευρώπη, ενώ η Κίνα αναζητά καλλιέργειες. Η περιοχή της Μεσογείου μοιάζει όλο και περισσότερο με έρημο.

«Βρισκόμαστε στο 2024. Έλλειψη τροφίμων στην Ευρώπη; Το μόνο ερώτημα είναι πότε, αλλά δεν μας ακούνε», ανακοινώνει μια φωνή αγνώστων στοιχείων σε ένα βίντεο που μεταδίδεται από γιγαντοοθόνη. Το κοινό κάθεται ήσυχα μεν, ανήσυχο δε, παρακολουθώντας τις δραματικές προβλέψεις.

Η δραματική σύγκλιση αυτή των γεγονότων, βέβαια, δεν έχει ακόμη συμβεί. Αλλά επί δύο ημέρες στο κέντρο των Βρυξελλών τον περασμένο μήνα, περίπου 60 αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εμπειρογνώμονες σε θέματα επισιτιστικής ασφάλειας, εκπρόσωποι της βιομηχανίας και ορισμένοι προσκεκλημένοι δημοσιογράφοι συγκεντρώθηκαν σε συνέδριο το οποίο αφορούσε κάτι το οποίο πριν από μερικά χρόνια δεν απασχολούσε κανέναν: μια γενικευμένη επισιτιστική κρίση.

Η ομάδα των παρευρισκόμενων συναντήθηκε σε ένα ανακαινισμένο art deco κτίριο της Shell για να προσομοιώσει το τι θα μπορούσε να συμβεί και να συνθέσει στρατηγικές οι οποίες αποσκοπούν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτού του είδους.

Παραπλήσια του συνεδρίου, οι αγρότες ενέτειναν τις διαμαρτυρίες τους κατά της Ε.Ε., διακόπτοντας τις προμήθειες στα σούπερ μάρκετ, σαν να ήθελαν να οξύνουν την προσοχή των συμμετεχόντων.

Ο συνεδριακός χώρος δεν έμοιαζε με καταφύγιο σε εμπόλεμη ζώνη. Παρ’ όλα αυτά, το βίντεο με εικόνες από ξηρασία, πλημμύρες και εμφύλιες ταραχές, συνδυασμένο με τη δυσοίωνη μουσική δημιουργούσαν μια αίσθηση άγχους και επείγουσας ανάγκης λήψης αποφάσεων.

«Πρέπει να περιμένουμε ευρύτατη δημιουργία χάους», προειδοποίησε ο ειδικός Πιότρ Μαγκνουσέφσκι.

Η πιθανότητα της μετατροπής μίας ανεπτυγμένης και επισιτιστικά ασφαλούς περιοχής του κόσμου σε μία η οποία αντιμετωπίζει τέτοιου είδους προβλήματα υπογραμμίζει το αυξανόμενο επίπεδο ανησυχίας μεταξύ των κυβερνήσεων για την εξασφάλιση των εγχώριων προμηθειών τους.

Στο διάστημα των τελευταίων τεσσάρων ετών, πολλαπλά σοκ έχουν κλονίσει τον τρόπο με τον οποίο τα τρόφιμα καλλιεργούνται, διανέμονται και καταναλώνονται.

Η πανδημία, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι διαταραχές σε βασικές ναυτιλιακές οδούς έχουν διαταράξει τις εφοδιαστικές αλυσίδες και έχουν εκτοξεύσει τις τιμές στα ύψη. Οι ακανόνιστες και ακραίες καιρικές συνθήκες διαταράσσουν πλέον τακτικά τη γεωργία.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι αξιωματούχοι δεν αναρωτιούνται πλέον πότε μπορεί να έρθει μια επισιτιστική κρίση, αλλά μάλλον πόσες κρίσεις θα έχουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα.

Κάπως έτσι, σύμφωνα με την ανταποκριτή του Bloomberg, Aνιέσκα ντε Σόουζα, βάσει του σεναρίου «φτάσαμε» στο 2025 όπου υπάρχει μεγαλύτερη μείωση της συγκομιδής.

Ως αποτέλεσμα, επηρεάζονται οι τιμές των ζωοτροφών, γεγονός που περιορίζει την κτηνοτροφική και την αλιευτική παραγωγή. Ορισμένα πλοία που μεταφέρουν σιτηρά αποφεύγουν την Ευρώπη για να εξυπηρετήσουν άλλα, πιο προσοδοφόρα μέρη του πλανήτη.

Τα όρια εξαγωγών φοινικέλαιου στην Ασία μειώνουν τώρα τις προμήθειες καθημερινών βασικών προϊόντων, από τη μαργαρίνη μέχρι το ψωμί. Οι ισχυρισμοί για εταιρική απληστία, παραπληροφόρηση και θεωρίες συνωμοσίας εξαπλώνονται.

«Το σενάριο όσον αφορά το θέμα αυτό ήταν απίστευτα επίκαιρo», δήλωσε η Κάτια Σβένσον, ανώτερη σύμβουλος του Nordic Council of Ministers, η οποία συμμετείχε στην προσομοίωση. «Όταν πρόκειται για μία παρουσίαση βίντεο, είναι κάτι το οποίο σε καθηλώνει. Γίνεσαι πραγματικά μέρος του προβλήματος και καταλαβαίνεις τον πραγματικό αντίκτυπο των προβλημάτων», ανέφερε.

Τα stress test αποτελούν σύνηθες φαινόμενο στον τραπεζικό κλάδο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις ΗΠΑ έχουν προχωρήσει κατά καιρούς στα λεγόμενα «σενάρια wargaming», δη «σενάρια πολέμου» τα οποία αφορούν διαφόρων ειδών κρίσεις, είτε γεωπολιτικές, είτε υγιονομικές είτε κλιματικές.  

Στην Ευρώπη, οι ασκήσεις αυτού του είδους είναι σπάνιες, πόσο μάλλον όταν αυτές επικεντρώνονται στα τρόφιμα, σύμφωνα με τον επιστημονικό διευθυντή του Κέντρου Συστημικών Λύσεων στο Βρότσλαβ της Πολωνίας, Πιότρ Μαγκνουσέφσκι.

Κατά τα φαινόμενα, η Ευρώπη βρίσκεται σε αξιοζήλευτη θέση.

Είναι ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές τροφίμων παγκοσμίως, από δημητριακά και γαλακτοκομικά μέχρι χοιρινό κρέας και ελαιόλαδο, με μερικά από τα χαμηλότερα επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας.

Κατά μέσο όρο, μόλις το 14% των δαπανών των νοικοκυριών αφορούσε τα τρόφιμα το 2021, σε σύγκριση με περίπου 60% στη Νιγηρία και 40% στην Αίγυπτο. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Επισιτιστικής Ασφάλειας κατατάσσει τακτικά τις ευρωπαϊκές χώρες ως τις πιο ασφαλείς στον κόσμο.

Υπάρχουν όμως και τρωτά σημεία. H κλιματική αλλαγή πλήττει  τακτικά τους αγρότες, κοστίζοντας στην Ευρώπη πάνω από 50 δισεκατομμύρια ευρώ σε απώλειες το 2022.

Το κόστος των λιπασμάτων και της ενέργειας που απαιτούνται για την καλλιέργεια και την εύρυθμη λειτουργία των θερμοκηπίων εκτοξεύθηκε στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Τα πράγματα εξελίσσονται χειρότερα μετά από το 2025 βάσει της παρουσίασης. Οι κλέφτες λεηλατούν τα σούπερ μάρκετ. Η αστυνομία αγωνίζεται να περιορίσει τις ταραχές που εξαπλώνονται στις πόλεις. Οι άνθρωποι στη Γερμανία δεν μπορούν να βρουν ψάρια και κρέας στα παντοπωλεία. Οι κτηνοτρόφοι χρεοκοπούν.

Εν τω μεταξύ, η προσοχή του κοινού στρέφεται στην κερδοσκοπία των εταιρειών εμπορευμάτων. Οι μικρές φάρμες καταρρέουν σαν ντόμινο, ενώ οι επιθέσεις κατά των μεταναστών αρχίζουν να εξαπλώνονται. 

Ακολουθούν οι προτεινόμενες λύσεις. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες με τον καθένα να αναλαμβάνει έναν νέο ρόλο, από τους λομπίστες των αγροτών μέχρι τα συνδικάτα των εργαζομένων στα τρόφιμα. Η ανταποκριτής του Bloomberg υποδύθηκε εκπρόσωπο εμπορικής ομάδας παραγωγών ελαιόδεντρων.

Σε κύκλους των τεσσάρων ή πέντε ατόμων, «οπλισμένοι» με καφέ και μπισκότα, οι ομάδες επεξεργάστηκαν σενάρια τα οποία αφορούσαν τη διαχείριση κρίσεων και τη δημιουργία αποθεμάτων μέχρι την παροχή τροφίμων για τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα.

Μακροπρόθεσμα, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το πώς θα περιοριστεί η ανησυχητικά υπερβολική εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές καλλιεργειών όπως η σόγια, η οποία με τη σειρά της απαιτείται για τη λειτουργία της τεράστιας βιομηχανίας κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων. 

Η δεύτερη ημέρα των σεναρίων αυτών ξεκίνησε με μια συνεδρία ενσυνειδητότητας πριν επικεντρωθεί στις προτάσεις πολιτικής και σε τυχόν συμπεράσματα. Υπήρξαν ελάχιστες αντιρρήσεις στην ιδέα ότι οι δίαιτες πρέπει να στραφούν προς πιο υγιεινές επιλογές και μακριά από το κρέας. 

Ερωτήματα προέκυψαν σχετικά με τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης των αποθεμάτων τροφίμων και την παρακολούθηση του επιπέδου των αποθεμάτων αυτών.

Οι συμμετέχοντες ξεχώρισαν και άλλα θέματα για μελλοντικές ασκήσεις, από την ασφάλεια των τροφίμων και τη βιο-τρομοκρατία μέχρι την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την προετοιμασία για την αντιμετώπιση ασθενειών που μεταδίδονται από ζώα, με το τελευταίο να αποτελεί «ένα τεράστιο ζήτημα το οποίο κινδυνεύει να γίνει ακόμη μεγαλύτερο», όπως δήλωσε η Σβένσον.

Στην πραγματικότητα, ελάχιστες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι προετοιμασμένες για τη διαχείριση μελλοντικών κρίσεων τροφίμων, σύμφωνα με τον βετεράνο διπλωμάτη των ΗΠΑ και συνδιοργανωτή του συνεδρίου, Κρις Χέγκαντορν.

«Ζούμε σε μία κατάσταση κρίσης τα τελευταία τρία χρόνια», δήλωσε ο Χέγκαντορν ο οποίος είναι επίσης και επίκουρος καθηγητής παγκόσμιας πολιτικής τροφίμων στο Sciences Po στο Παρίσι.

«Πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα σε κάθε επίπεδο. Οι κρίσεις θα αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται και να επιδεινώνονται», συμπλήρωσε.

Διαβάστε ακόμη 

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ