Νέα ρεύματα αποβλήτων, με τα οποία οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς θα λειτουργούν νέα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης έως το 2024, αναλαμβάνοντας το σύνολο του κόστους διαχείρισης των αποβλήτων τους αλλά και εκστρατεία μείωσης της σπατάλης τροφίμων κατά 30% που η χώρα μας κάνει…πρωταθλητισμό έως το 2030 προβλέπει το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ για την ανακύκλωση που βρίσκεται από χθες το βράδυ στη Βουλή.

Για τον σκοπό αυτό, ενθαρρύνεται η δωρεά και  αναδιανομή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση και παράλληλα γίνεται υποχρεωτική από 1 Ιανουαρίου του 2022 η συστηματική καταγραφή του πλεονάσματος  για μια σειρά από επιχειρήσεις όπως μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων, υπεραγορές τροφίμων, ξενοδοχεία, μεγάλα εστιατόρια, επιχειρήσεις τροφοδοσίας.

Στόχος είναι η χώρα μας να «σηκώσει» τα πολύ χαμηλά ποσοστά της στον τομέα της ανακύκλωσης, τα οποία δεν ξεπερνούσαν το 16% στο σύνολο των αποβλήτων το 2019. Όπως ανέφερε χθες ο υπουργός ΠΕΝ κ. Κώστας Σκρέκας για τα αστικά στερεά απόβλητα η ανακύκλωση στην Ελλάδα βρίσκονταν στο 21% όταν ο μέσος όρος της ΕΕ είναι στο 47,7%.

Υποχρέωση για χωριστή συλλογή θα έχουν τα θερμοκηπιακά πλαστικά και οι σωλήνες άρδευσης, τα φαρμακευτικά προϊόντα που προορίζονται για οικιακή χρήση, τα κλωστοϋφαντουργικά, τα στρώματα ύπνου, τα είδη επίπλωσης, τα παιχνίδια και ο αθλητικός εξοπλισμός, τα ηλεκτρικά πατίνια και τα ηλεκτρικά ποδήλατα.

Το ΥΠΕΝ θα επιστρατεύσει για την πρόληψη και την τεχνολογία,  επιβάλλοντας από αρχές του 2023 την τοποθέτηση ηλεκτρονικού συστήματος εντοπισμού θέσης (GPS) σε όλα τα οδικά μέσα μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων, στο οποίο έχουν πρόσβαση εφόσον απαιτηθεί οι ελεγκτικές αρχές.

Σύμφωνα με τον κ. Σκρέκα με το νέο νομοσχέδιο διαμορφώνεται για πρώτη φορά ένα σαφές και συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο για τα απόβλητα και την ανακύκλωση, ενώ παράλληλα ενσωματώνονται στο εθνικό δίκαιο δύο από τις πλέον σημαντικές οδηγίες της κυκλικής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των ποσοτικών στόχων που τίθενται για την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων και των συσκευασιών. Έμφαση δίνεται στην πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, στην αύξηση της ανακύκλωσης και την μείωση της υγειονομικής ταφής.

Κέντρα επαναχρησιμοποίησης για τα …μεταχειρισμένα

Στο πλαίσιο αυτό προωθείται η επαναχρησιμοποίηση και δημιουργούνται Κέντρα Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ) στους Δήμους. Οι Δήμοι άνω των 20.000 κατοίκων υποχρεούνται να αναπτύξουν και να λειτουργούν τουλάχιστον ένα ΚΔΕΥ. Πρόκειται ουσιαστικά για οργανωμένους χώρους, στους οποίους οι πολίτες θα μπορούν να αποθέτουν μεταχειρισμένα αντικείμενα κάθε είδους, όπως, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, παιχνίδια, έπιπλα, ποδήλατα, βιβλία και κλωστοϋφαντουργικά είδη. Τα προϊόντα αυτά ταξινομούνται και επιδιορθώνονται προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν.

Έτσι αποθαρρύνεται η καταστροφή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, ηλεκτρονικών προϊόντων και οικιακών συσκευών, προϊόντων καθημερινής υγιεινής, υποδημάτων και βιβλίων, που δεν είναι κατάλληλα προς πώληση ή αξιοποίηση, ιδίως λόγω λαθών ή ελαττωμάτων ή ελλείψεων στη συσκευασία ή λόγω εγγύτητας προς την ημερομηνία λήξης.

Εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετάω»

Το νομοσχέδιο θεσπίζει την αρχή «Πληρώνω όσο πετάω», με την  οποία οι Δήμοι θα μπορούν να διαμορφώνουν τα δημοτικά τους τέλη, ανάλογα με πόσα απόβλητα παράγει ο κάθε δημότης, αλλά και ανάλογα με πόσα από αυτά ανακυκλώνει – και όχι βάσει των τετραγωνικών του ακινήτου του όπως ίσχυε μέχρι σήμερα.

Η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετάω» σε υποχρεωτική βάση για τους Δήμους ξεκινά από τον Ιανουάριο του 2023, με εφαρμογή σε σημαντικούς παραγωγούς αποβλήτων, όπως μεγάλα ξενοδοχεία και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, καθώς και σε όλους του Δήμους με πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους, ενώ γίνεται υποχρεωτική από 1.1.2028 για όλους τους Δήμους με πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους.

Το ΥΠΕΝ θεωρεί ότι αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά εργαλεία για τη μείωση της υγειονομικής ταφής και την προώθηση της ανακύκλωσης που μέχρι σήμερα εξέλειπε από τη χώρα μας και η εφαρμογή του γινόταν μόνο σε πιλοτικό επίπεδο.

Μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης

Το σχέδιο νόμου περιγράφει γενικόλογα την ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων μέσα από μονάδες καύσης, με το ΥΠΕΝ να έχει τον έλεγχο της χωροθέτησης και του σχεδιασμού και τους φορείς διαχείρισης (ΦΟΔΣΑ) τη λειτουργία και την υλοποίηση. Χθες ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας δήλωσε ότι το σχέδιο είναι υπό διαμόρφωση.

Όπως μάλιστα επισημάνθηκε από τον γενικό γραμματέα αποβλήτων κ. Μανώλη Γραφάκο, ένα ποσοστό του υπολείμματος μπορεί να απορροφήσει η ενεργοβόρα βιομηχανία και θα υπάρξει σχετική μελέτη ώστε το ΥΠΕΝ να χωροθετήσει εκεί που υπάρχει ανάγκη. Τονίστηκε μάλιστα ότι δεν μπορεί η μονάδα διαχείρισης αποβλήτων να είναι μακριά από εκεί που θα παράγεται το εναλλακτικό καύσιμο. Όσο πιο μακριά είναι τόσο πιο ακριβή θα είναι η διαχείριση πρόσθεσε ο κ. Σκρέκας.

Εκσυγχρονισμός του τέλους ταφής

Από την 1η Ιανουαρίου 2022 το σύνολο των αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ), συμπεριλαμβανομένων και των υπολειμμάτων των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, επιβαρύνεται με τέλος ταφής.

Το τέλος ταφής ορίζεται σε 20 ευρώ ανά τόνο αστικών αποβλήτων και αυξάνεται ετησίως κατά 5 ευρώ ανά τόνο. Από την 1η Ιανουαρίου 2026 ορίζεται στα 45 ευρώ και από την 1η Ιανουαρίου 2027 στα 55 ευρώ ανά τόνο, τιμή που  παραμένει σταθερή για τα επόμενα έτη.

Το τέλος ταφής αποδίδεται στον ΕΟΑΝ και διατίθεται, με βάση τα ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα που αυτός εκπονεί και τα οποία εγκρίνονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Σύστημα επιστροφής χρημάτων για τις φιάλες μιας χρήσης

Θεσπίζεται η λειτουργία από το 2023 συστήματος εγγυοδοσίας για συσκευασίες αλουμινίου και γυάλινες φιάλες μίας χρήσης, με  επιστροφή στον πολίτη του εγγυοδοτικού αντίτιμου όταν επιστρέφει την κενή συσκευασία επιπρόσθετα αντίστοιχης υποχρέωσης που έχει ήδη θεσπιστεί για τις πλαστικές φιάλες. Το μέτρο αυτό ήδη εφαρμόζεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία, η Γερμανία, οι Σκανδιναβικές χώρες κ.ά.

Προώθηση της χωριστής συλλογή αποβλήτων

Έως την 1η Ιανουαρίου 2024, οι Δήμοι υποχρεούνται να οργανώνουν τη χωριστή συλλογή των επικίνδυνων αποβλήτων στα νοικοκυριά από είδη καθημερινής χρήσης, όπως τα προϊόντα καθαρισμού (χλωρίνες κ.λπ.), τα βερνίκια, τα χρώματα κ.λπ., κατά περίπτωση, είτε στο κατάστημα πώλησης είτε στα πράσινα σημεία τους ή σε οποιονδήποτε άλλον αδειοδοτημένο χώρο που υποδεικνύει ο οικείος ΦοΔΣΑ.

Επιπλέον της υποχρεωτικής χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων έως το τέλος του 2022 από τους Δήμους, τίθεται και η υποχρέωση χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης βιοαποβλήτων μεγάλων παραγωγών με ευθύνη τους και κάλυψη εκ μέρους τους του σχετικού κόστους, ενώ παράλληλα προβλέπεται ελάφρυνση των σχετικών δημοτικών τελών τους.

Με σκοπό την ανάπτυξη και εδραίωση της περιβαλλοντικής συνείδησης, από την 1η Σεπτεμβρίου 2022 εισάγεται στα σχολεία η υποχρεωτική χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων, μπαταριών και αποβλήτων τροφίμων.

Από 1.1.2022, οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οργανώνουν τη χωριστή συλλογή χαρτιού σε όλες τις εγκαταστάσεις τους.

1. Διευρύνεται η υποχρέωση για τη χωριστή συλλογή των αποβλήτων υλικών, δηλαδή χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων, πλαστικών. Περαιτέρω, προβλέπονται κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής του μέτρου.

2. Σε όλα τα νέα κτίρια υποχρεωτικά εξασφαλίζεται κατάλληλος χώρος για τη συλλογή και αποθήκευση τουλάχιστον τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων σε κατάλληλους περιέκτες. Έτσι, θα διευκολύνεται η χωριστή συλλογή, η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο Πετάω», αλλά και η μείωση των κάδων στον δρόμο.

3. Απλοποιούνται οι διατάξεις σχετικά με τα Πράσινα Σημεία και καταργείται η διάκριση σε μικρά και μεγάλα.

4. Επιβάλλονται ενιαίοι χρωματικοί κώδικες για τους κάδους συλλογής αποβλήτων για τη διευκόλυνση της αναγνωρισιμότητάς τους από τους πολίτες.

Αναβάθμιση της ποιότητας των ανακυκλώσιμων υλικών και της λειτουργίας μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων
Με σκοπό την επίτευξη ανακύκλωσης υψηλής ποιότητας τίθενται ελάχιστες  απαιτήσεις σε εξοπλισμό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ορθή διαλογή των πλαστικών, για τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) στις οποίες  υποχρεούνται να συμμορφωθούν έως την 1η Ιανουαρίου 2024.

Τίθενται προδιαγραφές για τα ανακτώμενα υλικά, καθώς και η υποχρέωση τα ΚΔΑΥ να υπολογίζουν την ποσότητα των αποβλήτων συσκευασιών και των λοιπών ανακτώμενων υλικών που συλλέγονται χωριστά, μετά τη διαλογή ανά Δήμο. Έτσι, θα γνωρίζει κάθε Δήμος την πραγματική ανακύκλωση που του αναλογεί, κάτι που δεν ισχύει έως σήμερα.

Σειρά εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων (ΚΔΑΥ, ΜΕΑ, μονάδες τεμαχισμού ελαστικών, μονάδες αναγέννησης ορυκτελαίων, ΧΥΤΕΑ, μονάδες κομποστοποίησης, μονάδες επεξεργασίας μπάζων, μονάδες αποτέφρωσης αποβλήτων, μονάδες τεμαχισμού μεταλλικού σκραπ κ.λπ.) υποχρεώνονται να διαθέτουν σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (όπως EMAS ή ISO 14001).

Επίσης, οι μεγάλες μονάδες εντατικής εκτροφής πουλερικών ή χοίρων υποχρεούνται να οδηγούν τα κτηνοτροφικά τους απόβλητα σε μονάδες βιοαερίου ή κομποστοποίησης εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες στην περιοχή.

Προώθηση του οικολογικού σχεδιασμού συσκευασιών

Από τον Ιανουάριο του 2025 ξεκινά η υποχρέωση για ελάχιστο ανακυκλωμένο περιεχόμενο 30% στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς, ενώ από τον Ιανουάριο του 2023, εφαρμόζεται το ίδιο μέτρο στους Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οι οποίοι απαγορεύεται να προμηθεύονται πλαστικές σακούλες μεταφοράς που δεν περιέχουν τουλάχιστον 30% ανακυκλωμένο πλαστικό.

Ειδικότερα, από την 1η Ιουνίου 2022 επιβάλλεται τέλος ανακύκλωσης 8 λεπτών για τα προϊόντα μέρος της συσκευασίας των οποίων (η ετικέτα) περιέχει πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC) κατά την πώλησή τους σε κάθε νόμιμο σημείο πώλησης. Η καταβολή του τέλους επιβάλλεται στους καταναλωτές ανά τεμάχιο προϊόντος κατ’ αντιστοιχία με την ακολουθούμενη πρακτική για τις πλαστικές σακούλες.

Το νομοσχέδιο προβλέπει την επιβολή σχεδίου συμμόρφωσης από τον ΕΟΑΝ σε Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου τους, καθώς και η επιβολή προστίμων αναλογικών της απόκλισης από τους στόχους. Σε περίπτωση που εξακολουθεί και δεν επιτυγχάνει τουλάχιστον το 80% του στόχου του, ο ΕΟΑΝ ανακαλεί την έγκριση του συστήματος. Επίσης καθιερώνονται συγκεκριμένες προδιαγραφές για το περιεχόμενο των επιχειρησιακών φακέλων που υποβάλλουν τα συστήματα στον ΕΟΑΝ και θεσπίζονται συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την εξέταση και έγκριση των επιχειρησιακών σχεδίων που υποβάλλουν τα Συστήματα στον ΕΟΑΝ, ώστε να μην υπάρχουν περιθώρια καθυστέρησης για την έγκριση και λειτουργία των συστημάτων ανακύκλωσης στη χώρα.