Της Στεφανίας Σούκη
Τουρισμός κι επενδυτικά ακίνητα εισοδήματος βρίσκονται αυτή την στιγμή στο στόχαστρο των επενδυτών, εγχώριων και ξένων, για ακίνητα στη χώρα μας, σε μία αγορά που ναι μεν φαίνεται να δείχνει τάσεις σταθεροποίησης, ωστόσο οι πιέσεις εξακολουθούν να υφίστανται για τα ακίνητα που χαμηλότερων κατηγοριών, είτε πρόκειται για σπίτια είτε ακόμη και για επαγγελματικά ακίνητα.
Ένα θετικό στοιχείο, όπως επισημαίνεται και στην ενδιάμεση έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος είναι το γεγονός ότι εντός του 2018 υπάρχουν ενδείξεις σταθεροποίησης και -τοπικά- ανάκαμψης, καθώς ο πτωτικός κύκλος που ξεκίνησε το 2009 φαίνεται ότι ολοκληρώνεται. Επιπλέον, το επενδυτικό ενδιαφέρον που παρατηρείται τα δύο τελευταία χρόνια συνεχίστηκε και στη διάρκεια του 2018, ιδιαίτερα στον τομέα των ξενοδοχείων και τις συναφείς με τον τουρισμό χρήσεις, ενώ «ραγδαία» χαρακτηρίζεται η αύξηση της ζήτησης για αγορές οικιστικών ακινήτων ώστε να χρησιμοποιηθούν για βραχυχρόνιες τουριστικές μισθώσεις μέσα από τις γνωστές ηλεκτρονικές πλατφόρμες (Airbnb, booking, Homeaway κ.α.).
Στις προοπτικές της αγοράς, η σταδιακή διάχυση της ζήτησης σε όλο το φάσμα της αγοράς ακινήτων θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη των μακροοικονομικών μεγεθών της οικονομίας, τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος και την αποκατάσταση της παροχής ρευστότητας από το τραπεζικό σύστημα. Απαραίτητες είναι οι περαιτέρω παρεμβάσεις για τη βελτίωση των συνθηκών στον τομέα της φορολογίας, της διαφάνειας και της απλοποίησης των διαδικασιών, ώστε να δημιουργηθεί ένα φιλικότερο επενδυτικό περιβάλλον και να διασφαλιστεί μια βιώσιμη και σταθερή πορεία ανάκαμψης και τελικά ανάπτυξης της αγοράς ακινήτων.
Η πορεία της αγοράς
Μέσα στο 2018, την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2018 καταγράφηκαν μικτές τάσεις στην ελληνική αγορά ακινήτων, με σημαντικές διαφοροποιήσεις στους επιμέρους τομείς, σε διαφορετικές περιοχές και θέσεις. Ως δυναμικότεροι τομείς αναδείχθηκαν οι χρήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό, ενώ αυξημένο παρουσιάστηκε το ενδιαφέρον και για επενδυτικά ακίνητα υψηλών προδιαγραφών, ειδικά στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Στον αντίποδα, συντηρούνται οι πιέσεις στο χαμηλών προδιαγραφών απόθεμα της αγοράς κατοικίας και επαγγελματικών ακινήτων, ως συνέπεια της περιορισμένης ρευστότητας και της υποχώρησης του διαθέσιμου εισοδήματος και του ΑΕΠ κατά την τελευταία δεκαετία.
Σταδιακή βελτίωση των συνθηκών της αγοράς ακινήτων αποτυπώνεται και σε σχετικούς δείκτες. Συγκεκριμένα, οι επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν κατά 12,3% το εννεάμηνο του 2018, αν και παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο ως ποσοστό του ΑΕΠ (0,7%). Το οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2018 οι οικοδομικές άδειες για κατοικίες, όπως καταγράφονται από την ΕΛΣΤΑΤ, αυξήθηκαν κατά 24,3% σε αριθμό και 21,1% σε όρους όγκου.
Παράλληλα, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών του ΙΟΒΕ για τις κατοικίες βελτιώθηκε, καταγράφοντας αύξηση κατά 21,7% το ενδεκάμηνο του 2018. Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία του Υποθηκοφυλακείου Αθηνών ενιχύεται σημαντικά ο αριθμός των συναλλαγών για το ενδεκάμηνο του 2018.
Οσον αφορά τις τιμές, με βάση τα στοιχεία εκτιμήσεων που έχουν συγκεντρωθεί από τα πιστωτικά ιδρύματα, το εννεάμηνο του 2018 οι τιμές των διαμερισμάτων (σε ονομαστικούς όρους) ήταν αυξημένες κατά 1,3% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσης κατά 1,2% το αντίστοιχο διάστημα του 2017. Στην αύξηση των τιμών των διαμερισμάτων για το σύνολο της χώρας συνέβαλε η σημαντική αύξηση στις τιμές των διαμερισμάτων στην περιοχή της Αθήνας κατά 2,1%, ενώ αντίστοιχα στη Θεσσαλονίκη περιορίστηκε σε 0,8% και στις άλλες μεγάλες πόλεις και λοιπές περιοχές της χώρας σε 0,7%.
Στην ενίσχυση της ζήτησης οικιστικών ακινήτων έχει συντελέσει το έντονο ενδιαφέρον για επενδυτικά οικιστικά ακίνητα, τα οποία, ειδικά μέσω των βραχυχρόνιων μισθώσεων, αποτελούν πλέον ένα νέο τομέα της αγοράς με ραγδαία ανάπτυξη.
Τα επαγγελματικά ακίνητα
Στον κλάδο των επαγγελματικών ακινήτων κατά το α’ εξάμηνο του 2018 καταγράφηκαν θετικές τάσεις, τόσο στην αγορά γραφείων όσο και στην αγορά καταστημάτων υψηλών προδιαγραφών. Για το σύνολο της χώρας οι τιμές των γραφειακών χώρων και καταστημάτων υψηλών προδιαγραφών κατέγραψαν αύξηση 3,5% και 2,1% σε σχέση με το β’ εξάμηνο του 2017, με τους ρυθμούς αύξησης να είναι ακόμη υψηλότεροι στην Αθήνα, 4,6% και 4% αντίστοιχα (προσωρινά στοιχεία).
Σημειώνεται ότι τόσο για τα γραφεία όσο και για τα καταστήματα καταγράφονται ανομοιογενείς ρυθμοί και τάσεις σε τοπικό επίπεδο, αποτυπώνοντας τη διαφορετική δυναμική των επιμέρους θέσεων και τομέων της αγοράς.
Οσον αφορά το επενδυτικό ενδιαφέρον που καταγράφεται τα δύο τελευταία χρόνια, τόσο οι Ανώνυμες Εταιρίες Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ) όσο και άλλα επενδυτικά κεφάλαια και εταιρίες ανάπτυξης ακινήτων προχώρησαν σε σημαντικές επενδύσεις στον τουρισμό ανά την επικράτεια, αλλά και σε επαγγελματικούς χώρους υψηλών προδιαγραφών στην Αττική.
Παράλληλα, διεθνείς αλυσίδες ξενοδοχείων και τουριστικών πρακτόρων ενίσχυσαν περαιτέρω την παρουσία τους στην ελληνική αγορά. Το εστιασμένο ενδιαφέρον στον τομέα των επαγγελματικών ακινήτων συγκεκριμένων κατηγοριών αποτυπώνεται και στην εξέλιξη της οικοδομικής δραστηριότητας τους πρώτους οκτώ μήνες του 2018. Πιο συγκεκριμένα, για τα ξενοδοχεία καταγράφεται υψηλός ρυθμός αύξησης στον αριθμό των νέων οικοδομικών αδειών (64,7%). Θετική μεταβολή καταγράφεται και για τις νέες άδειες γραφείων (11,7%), ενός τομέα ο οποίος παρέμενε σε αρνητικούς ρυθμούς μέχρι και το τέλος του 2017. Αντίθετα, στις νέες άδειες εμπορικών καταστημάτων καταγράφεται μείωση (-14,1%) κατά την ίδια περίοδο, αντιστρέφοντας την εικόνα των θετικών μεταβολών του 2017.
Στον τομέα της αξιοποίησης των ακινήτων του Δημοσίου, η ΤτΕ εκτιμά ότι, αν και οι ρυθμοί παραμένουν αργοί, ορισμένα σημαντικά έργα φαίνεται να προωθούνται. Χαρακτηριστικά, η επένδυση στο Ελληνικό βρίσκεται πλέον πιο κοντά στην έναρξή της, δεδομένων και των εξελίξεων του διαγωνισμού για την επιλογή αναδόχου για το καζίνο, το οποίο αποτελεί βασική προϋπόθεση για την έναρξη του έργου.