Εάν το εν λόγω νομοσχέδιο εγκριθεί, όπως αναμένεται, θα είναι η πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες που θα υπάρξει μια συντεταγμένη προσπάθεια χάραξης πολιτικής ενός πλαισίου που θα ενθαρρύνει την εξερεύνηση και εξόρυξη ορυκτών και μεταλλευτικών πόρων εντός της Ευρώπης, που όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Από τις μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα έως την αποθήκευση ενέργειας από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, οι κρίσιμες πρώτες ύλες (CRM) είναι βασικά ορυκτά που χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στις νέες τεχνολογίες. Από τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας έως την επίτευξη ενός πιο βιώσιμου μέλλοντος, η αξιόπιστη πρόσβαση σε ορισμένες κρίσιμες πρώτες ύλες είναι καίριας σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης, καθώς ενώ καταναλώνει το 27% της τρέχουσας παγκόσμιας προσφοράς CRM, εξορύσσει μόνο το 3% των αναγκών της.
Με την παγκόσμια ζήτηση να αναμένεται να αυξηθεί έως και 500% έως το 2050, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στις εισαγωγές. Αντίθετα οφείλει να εξασφαλίσει βραχύτερες και ανθεκτικότερες αλυσίδες εφοδιασμού, να ανακυκλώνει περισσότερο και να εξορύσσει περισσότερους δικούς της πόρους για να καλύψει τη ζήτηση.
Ωστόσο εδώ εντοπίζεται ένα βασικό πρόβλημα, το οποίο εν πολλοίς οφείλεται στο γεγονός ότι ο μέσος Ευρωπαίος είναι περισσότερο περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένος από οποιονδήποτε άλλο κάτοικο του υπόλοιπου πλανήτη. Εδώ που τα λέμε, ακόμα και σε χώρες όπως η δική μας, που δεν είναι δα και πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης σε οποιονδήποτε τομέα, η κοινωνία τείνει πολύ πιο ευήκοον ους απ’ ό,τι ο μέσος Μπαγκλαντεσιανός ή Σουδανός (των οποίων, για να είμαι δίκαιος, η προτεραιότητα είναι το ζην και όχι το ευ ζην), ή ο μέσος Τεξανός φανατικός οπαδός του Τραμπ.
Και το κυριότερο, επειδή έτσι είναι η ανθρώπινη φύση: ο μέσος Ευρωπαίος, όπως ο κάθε μέσος άνθρωπος, γίνεται πολύ πιο μυγιάγγιχτος όταν πρόκειται για την «αυλή» του. Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει κανένα πανευρωπαϊκό κύμα αντίδρασης επειδή το 2023, το πιο θερμό έτος της ανθρώπινης Ιστορίας, ήταν συνάμα και το έτος που επιτεύχθηκε ρεκόρ κατανάλωσης άνθρακα.
Βάζω στοίχημα ότι δεν θα παρακολουθήσουμε στις ειδήσεις αγανακτισμένους πολίτες να αλυσοδένονται πάνω σε καμινάδες εργοστασίων επειδή φέτος χρησιμοποιήθηκαν 8,53 δισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα για ενεργειακές ανάγκες παγκοσμίως. Ενώ αν ανακοινωθεί κάποιο πρότζεκτ για δημιουργία ορυχείου λιθίου, για παράδειγμα; Αν επανεισαχθεί στον δημόσιο διάλογο η ιδέα ότι η πυρηνική ενέργεια σύντηξης θα ήταν η προσφορότερη και μακράν η πιο οικολογική λύση; Χμ…
Η επανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης, η αναδιατύπωση του αφηγήματος, η πειστικότητα με την οποία όλα αυτά θα γίνουν, και κυρίως η εμπέδωση του οφέλους, οικολογικού και οικονομικού, όλα αυτά είναι τα διακυβεύματα. Τα οποία ωστόσο έχουν την ατυχία, μολονότι διαθέτουν στέρεες ορθολογικές και επιστημονικές βάσεις, να προσκρούουν πάνω στο τείχος της αμφισβήτησης, της συνωμοσιολογίας, του ανορθολογισμού, το οποίο πάντως έχουν τροφοδοτήσει οι ευρωπαϊκές πολιτικές όλα αυτά τα χρόνια.
Η Γερμανία, για παράδειγμα, εγκατέλειψε την πυρηνική ενεργειακή πολιτική με μια πρόχειρη και λαϊκίστικη οικολογική ρητορική επειδή στην ουσία έβλεπε μία πολύ προσφορότερη οικονομικά διέξοδο στο φυσικό αέριο. Με τα γνωστά αποτελέσματα… Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα από τα δεκάδες που μπορεί να εντοπίσει κανείς στις ανακολουθίες και την υποκριτική στάση της Ε.Ε., που συνολικά είδε την οικολογία όχι ως μία ζωτικής σημασίας πολιτική και κοινωνική στρατηγική, αλλά ως πεδίο εντυπωσιασμού.
Ο εξηλεκτρισμός των μεταφορών είναι σίγουρα ένα τέτοιο παράδειγμα καλών (;) προθέσεων, που τελικά διαπιστώνει κανείς ότι όντως μπορεί να οδηγήσουν στην Κόλαση. Υπό αυτό το πρίσμα θα χρειαστεί χρόνος προτού η κοινωνία κατανοήσει τον ουσιαστικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει η εξόρυξη στο βιώσιμο μέλλον της Ευρώπης.
Η αξιοπιστία εξαρτάται από μια διαφανή και υπεύθυνη προσέγγιση όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών και από την ειλικρινή παραδοχή των δεδομένων. Ο μέσος Ευρωπαίος δεν δίνει και πολλή σημασία εάν το λίθιο που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες του ηλεκτρικού του αυτοκινήτου εξορύσσεται σε αφρικανικό ορυχείο υπό τις αθλιότερες περιβαλλοντικές και εργασιακές συνθήκες, αλλά αίφνης θα μπορούσε να σηκώσει τη σημαία της επανάστασης εάν ένα αντίστοιχο ορυχείο άρχιζε να λειτουργεί στη χώρα του.
Στην Ευρώπη όμως η βιώσιμη εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών θα μπορούσε να είναι εφικτή διότι το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι πολύ πιο αυστηρό. Πολλοί αμφισβητούν μια τέτοια προοπτική λέγοντας ότι είναι χρονοβόρα. Είναι ωστόσο σαφώς πιο οραματική. Αντί να σπαταλάμε χρόνο και χρήμα για την έρευνα και εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου, για παράδειγμα, γιατί να μην κατευθύνουμε την προσπάθεια προς την έρευνα και εκμετάλλευση παρόμοιων κοιτασμάτων πρώτων υλών που θα καταστήσουν την ηλεκτροκίνηση και τις ΑΠΕ πολύ πιο αποδοτικές και βιώσιμες πρακτικές;