Πώς οι δασμοί των ΗΠΑ αναδιαμορφώνουν τις θαλάσσιες μεταφορές

Η παγκόσμια ναυτιλία εμπορευματοκιβωτίων επηρεάζεται έντονα από τις πρόσφατες εμπορικές πολιτικές (υψηλότεροι δασμοί, έλεγχοι εισαγωγών) των ΗΠΑ και άλλων χωρών. Αν και το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο αυξήθηκε κατά 2,4% το 2023, η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη λόγω νέων γεωπολιτικών εντάσεων και εμπορικών φραγμών. Το φράγμα δασμών των ΗΠΑ («tariff war») εκτοξεύει αστάθεια στις θαλάσσιες μεταφορές: οι εισαγωγές από Κίνα προς ΗΠΑ υποχώρησαν ξαφνικά, ενώ οι μεταφορές επαναδρομολογούνται προς πιο κερδοφόρους άξονες (π.χ. Ασία–Ευρώπη).

Τα μεγάλης μεταφορικής ικανότητας πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και τερματικοί σταθμοί σε λιμάνια βιώνουν πλέον συχνές διακυμάνσεις της ζήτησης. Για παράδειγμα, μετά την κήρυξη των αμερικανικών δασμών τον Απρίλιο 2025, η ζήτηση φορτίων από Κίνα προς ΗΠΑ «έπεσε κατακόρυφα». Οι πλοιοκτήτριες εταιρείες ανταποκρίθηκαν μετατοπίζοντας χωρητικότητα από τον Ειρηνικό σε δρομολόγια όπως Ασία–Βόρεια Ευρώπη και Ασία–Λατινική Αμερική.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, αναλυτές εκτιμούν ότι η τρέχουσα «εμπορική σύγκρουση» ΗΠΑ–Κίνας θα μειώσει τον όγκο μεταφοράς κοντέινερ κατά ~1% το 2025, στέλνοντας επιπλέον πλεονάζουσα χωρητικότητα πλοίων στην αγορά και πιέζοντας πτωτικά τους ναύλους.

Κατά το 2024 το παγκόσμιο φορτίο εμπορευματοκιβωτίων αυξήθηκε σημαντικά (+6,2%) λόγω αναπλήρωσης αποθεμάτων και εκτροπής δρομολογίων γύρω από την Αφρική. Συνολικά προστέθηκαν +10,7 εκατ. εμπορευματοκιβώτια σε σχέση με το 2023, με άλματα εισαγωγών Ασίας-Β. Αμερικής (+12%) και Ασίας-Λατ. Αμερικής. Ωστόσο, η πρώτη τάση είναι ευμετάβλητη: π.χ. ο λιμένας της Σαγκάης είδε ρεκόρ 5 εκατ. containers τον Ιανουάριο 2025, καθώς οι εισαγωγείς επιτάχυναν τα φορτία πριν τεθούν σε ισχύ οι νέοι δασμοί.

ΗΠΑ

Σε επίπεδο ΗΠΑ, οι δείκτες μεταφορών υποχωρούν έντονα. Οι 10 μεγαλύτεροι αμερικανικοί λιμένες κατέγραψαν μείωση 7,9% στους εισαγόμενους όγκους τον Ιούνιο 2025 σε σύγκριση με πέρσι ακολουθώντας άλλη μια πτώση 6,6% το Μάιο. Η σύγκριση έτους με έτος δείχνει συρρίκνωση σε σχέση με τις ισχυρές αυξήσεις του 2024 –π.χ. το Q1 2025 οι εισαγωγές είχαν αυξηθεί 9,6%, ενώ στο Q2 έπεσαν 1,8%.

Σύμφωνα με πρόβλεψη του Global Port Tracker (NRF/Hackett), ο συνολικός όγκος εισαγωγών κοντέινερ στις ΗΠΑ εκτιμάται 5,6% χαμηλότερος το 2025 σε σχέση με το 2024 (24,1M vs 25,5M). Τον Ιούνιο 2025 οι αμερικανικοί λιμένες χειρίστηκαν 1,96 εκατ. κουτιά (–8,4% ), ενώ προβλέπεται ότι μετά το ρεκόρ του Ιουλίου (+17,3% MoM) λόγω προετοιμασίας για τους δασμούς, από τον Σεπτέμβριο κι έπειτα οι μηνιαίοι όγκοι θα μειωθούν έως και ~20%.

Ευρώπη

Στην Ευρώπη παρατηρείται αντιθέτως σχετικά ομαλή έως αυξητική τάση όγκων. Τα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια διατήρησαν ή αύξησαν ελαφρώς την εμπορευματική τους κίνηση. Λιμάνια της Μεσογείου όπως Βαλένθια (Ισπανία), Αλχερίας (Ισπανία) και Σίνες (Πορτογαλία) εμφάνισαν διψήφια ποσοστά αύξησης. Αντίθετα, ο Πειραιάς υπέστη σημαντική πτώση όγκου κοντέινερ, καθώς οι εκτρεπόμενες ροές από το Σουέζ λόγω κρίσης Ερυθράς Θάλασσας παρέκαμψαν την Ανατολική Μεσόγειο. Κατά τα τρέχοντα δεδομένα, αν οι τάσεις συνεχιστούν, λιμένες όπως Βαλένθια ή Αμβέρσα θα ξεπεράσουν τον Πειραιά στην κατάταξη έως τα τέλη του 2025.

Τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών Τακτικών Γραμμών (Maersk, Hapag-Lloyd, MSC, CMA CGM κ.ά.) επιβαρύνονται ήδη από τους δασμούς. Για παράδειγμα, η Hapag-Lloyd ανακοίνωσε μείωση καθαρών κερδών κατά 18,9% το 2024 και αναμένει πτώση εσόδων το 2025 υπό το βάρος της αστάθειας των ναύλων και των γεωπολιτικών κρίσεων. Οι αμερικανικοί δασμοί χαρακτηρίζονται πλέον ως βασικός παράγοντας της πτώσης ζήτησης. Αντίθετα, η Maersk έδωσε πιο αισιόδοξες προβλέψεις το 2025, καθώς η πτώση εισαγωγών στις ΗΠΑ «αντισταθμίστηκε» από ισχυρή αύξηση στη ζήτηση εισαγωγών στην Ευρώπη. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Maersk τόνισε ότι παρότι οι μεταβολές στην αλυσίδα εφοδιασμού παρακολουθούνται στενά, η παγκόσμια ζήτηση κοντέινερ παραμένει υψηλή στο μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα.

Ωστόσο, οι ναυλαγορές αντιμετωπίζουν ήδη «αστάθεια και πτώση» τιμών καθώς η προσφερόμενη χωρητικότητα πλοίων υπερβαίνει τη ζήτηση. Η Xeneta επισημαίνει ότι οι μέσοι spot ναύλοι από Ασία προς ΗΠΑ ανέβηκαν εκρηκτικά (+75% στη Δ. Ακτή τον Μάιο) και στη συνέχεια κατέρρευσαν (–58% σε Δ. Ακτή και –35% σε Ανατολική Ακτή από τέλη Ιουνίου). Αντιθέτως, οι spot ναύλοι Ασίας–Β. Ευρώπης αυξήθηκαν (π.χ. +18% από τέλη Ιουνίου έως σήμερα) φτάνοντας τα 3.410 δολάρια , λόγω μεταφοράς χωρητικότητας στα ευρώ-λαϊκά δρομολόγια. Εταιρείες όπως η Hapag-Lloyd προχωρούν σε συνεργασίες (με Maersk) και επενδύουν στη μείωση κόστους λειτουργίας (π.χ. ανάπτυξη τερματικών και υπηρεσιών logistics), ως αντίδοτο στις πιέσεις.

Οι στρατηγικές προσαρμογής περιλαμβάνουν επίσης την αύξηση των ακυρωμένων δρομολογίων (blank sailings) και την προσωρινή ακινητοποίηση πλοίων (idling) για να ισορροπηθεί η υπερπροσφορά χωρητικότητας. Η ύπαρξη μεγάλης παραγγελίας νεότευκτων πλοίων (ρεκόρ 15ετίας σε παραγγελίες container vessels) δημιουργεί κίνδυνο μελλοντικής υπερπροσφοράς, ιδιαίτερα εάν οι πιέσεις από την κρίση Σούεζ υποχωρήσουν. Για το επόμενο 12μηνο αναμένεται περαιτέρω συρρίκνωση των περιθωρίων κερδοφορίας, καθώς οι ναύλοι θα μαλακώνουν λόγω ζήτησης σε καθοδική τροχιά.

Επιπτώσεις σε λιμάνια

Τα λιμάνια πλήττονται από την αλλαγή ροών φορτίων: λιγότερα εμπορεύματα εισέρχονται στις ΗΠΑ, ενώ κάποιες ευρωπαϊκές γραμμές βλέπουν αύξηση εισαγωγών. Όμως, οι μεταβολές είναι ανομοιόμορφες: λιμάνια της Β. Αμερικής (π.χ. Λος Άντζελες, Ν.Υ.) βλέπουν μείωση εμπορικών όγκων, ενώ λιμένια της Βόρειας Ευρώπης (Ρότερνταμ, Αμβέρσα) και της Μεσογείου (Βαλένθια, Αλχερίας κ.ά.) παρουσιάζουν ενίσχυση. Σημαντική πτώση (π.χ. –15%) εμφάνισε η διακίνηση ειδικών φορτίων, όπως αυτοκίνητα, μέσω του λιμένα Αμβέρσας προς ΗΠΑ. Οι αυξημένες συναλλαγές πριν από τους δασμούς φορτοεκφόρτωσης Ιουλίου 2025 εξάντλησαν σε μεγάλο βαθμό τα αποθέματα στα μέσα του έτους, με συνέπεια από το φθινόπωρο προβλεπόμενες σημαντικές μειώσεις όγκου στα αμερικανικά λιμάνια.

Οι επενδύσεις σε υποδομές υποστηρίζουν βραχυπρόθεσμα την ανθεκτικότητα, αλλά παρατηρείται δυσκολία προσαρμογής. Για παράδειγμα ο Πειραιάς όπυ είναι ο μεγάλος τερματικός σταθμός της COSCO ανακοίνωσε μείωση στις επενδύσεις επέκτασης διότι η μεταφορά μέσω Σούεζ μετατοπίζεται αλλού. Αντίθετα, ευρωπαϊκοί λιμένες δέχονται επιπλέον κρατικές χρηματοδοτήσεις και επεκτάσεις (π.χ. νέα τερματικά στη Βαλτική, πράσινες λύσεις) ώστε να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητά τους εν μέσω μεταβολών της ζήτησης. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί (π.χ. τελωνειακοί έλεγχοι για δασμούς ή καταναγκαστική εργασία) γίνονται αυστηρότεροι: πρόσφατες αμερικανικές πρωτοβουλίες ενίσχυσης του “Trade Enforcement Task Force” σημαίνουν περισσότερους ελέγχους στα εισαγόμενα φορτία, επιβαρύνοντας επιπλέον τη ροή εργασιών και τις καθυστερήσεις.

Κίνδυνοι και τάσεις

Οι εξελίξεις στην κοντινή έξι-δώδεκα μηνών κρίνονται κρίσιμες. Οι νέοι αμερικανικοί δασμοί φαίνεται ότι θα παραμείνουν τουλάχιστον για τη διετία 2025–26 διαμορφώνοντας ένα σενάριο όπου οι εισαγωγές εμπορευματοκιβωτίων προς ΗΠΑ θα συνεχίσουν να συρρικνώνονται. Αυτό συνεπάγεται μείωση των εισαγόμενων φορτίων και κόπωση του όγκου εργασιών των αμερικανικών λιμένων. Παράλληλα, ενδέχεται να ενταθούν τυχόν μονομερείς ανταδασμολογήσεις από ανταγωνιστές (ΕΕ, Κίνα κ.ά.) σε προϊόντα που εισάγουν οι αμερικανικές εταιρείες, αυξάνοντας περαιτέρω την αβεβαιότητα.

Βραχυπρόθεσμα, οι ναύλοι αναμένεται να διατηρηθούν πιεσμένοι (τάση πτώσης), εκτός εάν προκύψει κάποιο αναπάντεχο σοκ (π.χ. μεγάλη πλημμύρα στον Πορθμό του Σουέζ, νέος γύρος πανδημίας) που θα περιορίσει προσωρινά τη χωρητικότητα. Από την άλλη, αν οι κινεζικές εξαγωγές επανέλθουν γρήγορα (π.χ. μετά από συμφωνία με ΗΠΑ), οι τιμές θα ανακάμψουν αργά. Οι εταιρείες πλοιοκτησίας παρακολουθούν επίσης στενά τη ζήτηση: ο δείκτης χρηματιστηριακής αξίας τους έχει ήδη μειωθεί από τα υψηλά της πρώτης φάσης της κρίσης ενώ παράλληλα αυξάνεται ο δανεισμός για νέες αγορές πλοίων και για περιβαλλοντικούς εξοπλισμούς (LNG, μεθανόλη κ.λπ.)

Κύριοι κίνδυνοι για το επόμενο έτος

Δασμοί και εμπορική διαμάχη: Παράταση των τωρινών δασμών από ΗΠΑ–Κίνα και αντιδασμοί άλλων χωρών, που εξακολουθούν να προκαλούν εκτροπή/περικοπή φορτίων.

Γεωπολιτική αστάθεια: Κλιμάκωση συγκρούσεων (π.χ. νέα επίθεση στην εφοδιαστική αλυσίδα από Χούθι, νέα κλείσιμο καναλιών), που θα προκαλέσει αναπροσαρμογές δρομολογίων (μακρύτερες διαδρομές) και αύξηση κόστους μεταφοράς.
Κυκλικές τάσεις της αγοράς: Υπεραπόσβεση μετά την αναπλήρωση αποθεμάτων· πτώση ζήτησης αν η παγκόσμια οικονομία επιβραδυνθεί σε προοπτικές ύφεσης.

Ρυθμιστικά μέτρα: Νέες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις (π.χ. κοστολόγηση CO₂ στα λιμάνια/EU ETS), αυξημένοι τελωνειακοί έλεγχοι (task forces, εφαρμογή νόμων κατά της καταναγκαστικής εργασίας) και εκτεταμένες έρευνες κατά της παράκαμψης δασμών.
Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι οι μεταφορές εμπορευματοκιβωτίων θα παραμείνουν ευαίσθητες στις πολιτικές αποφάσεις και τις γεωπολιτικές εξελίξεις το επόμενο 6–12μηνο. Είναι συνετό οι εμπλεκόμενοι να προετοιμαστούν για πιθανές διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας.