Οι αγρότες έχουν μακρά ιστορία πορειών διαμαρτυρίας, ιδίως στη Γαλλία, αν και η πρόσφατη κινητοποίησή τους δεν περιορίζεται στην Ευρώπη. Η διαφορά αυτή τη στιγμή είναι το εύρος και ο πιθανός αντίκτυπος σε μια χρονιά αυξημένου πολιτικού κινδύνου λόγω των εκλογών στην Ε.Ε., την Ινδία, τις ΗΠΑ και δεκάδες άλλες χώρες.

Σε όλο τον κόσμο, η γεωργία αποτελεί βασικό πεδίο πολιτικής και οικονομικής διαμάχης. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να τιθασεύσουν τους αγρότες, ενώ οι πολιτικοί τους αντίπαλοι, από τον Ντόναλντ Τραμπ μέχρι ακροδεξιές ομάδες στην Ευρώπη, προσπαθούν να αξιοποιήσουν την οργή τους. Η αγροτική κινητοποίηση έχει μετατραπεί στην πιο πρόσφατη αψιμαχία ενός ευρύτερου πολιτισμικού πολέμου, ο οποίος σε μεγάλο βαθμό επικεντρώνεται στην ταχύτητα της οικονομικής και κοινωνικής μετάβασης ως απάντηση στην κλιματική αλλαγή.

Η ουρά των αγροτικών οχημάτων που συγκεντρώθηκαν στο Παρίσι στις 26 Ιανουαρίου ήταν μόνο μια από τις δεκάδες πρόσφατες διαδηλώσεις στη Γηραιά Ήπειρο. Δεκάδες τρακτέρ μπλόκαραν τους δρόμους στις Βρυξέλλες λιγότερο από μια εβδομάδα αργότερα, καθώς οι αγρότες έθεσαν ως στόχο τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της συνόδου κορυφής τους στην πόλη.

Διαμαρτυρίες έλαβαν χώρα στην Ιταλία, την Ισπανία, την Ελβετία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία. Οι αγρότες στην Πολωνία αντέδρασαν δυναμικά όσον αφορά την εισαγωγή σιτηρών από τη γειτονική Ουκρανία, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Στη Γερμανία, απέκλεισαν τους αυτοκινητόδρομους, διαμαρτυρόμενοι για τις περικοπές στις επιδοτήσεις για το ντίζελ τους. Χιλιάδες εξ αυτών συγκεντρώθηκαν στο δρόμο που οδηγεί στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο. Στις ΗΠΑ, οι αγρότες διαμαρτύρονται ότι οι μεγάλες εταιρείες τους αποκλείουν από την αγορά. Στην Ινδία, η οποία βασίζεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια μικροκαλλιεργητές για να τραφεί, ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι προσπάθησε να τους κατευνάσει με μετρητά και επιδοτήσεις, ωστόσο η χώρα αντιμετωπίζει μια πανεθνική απεργία στις 16 Φεβρουαρίου από αγρότες, συνδικάτα, φοιτητικές και γυναικείες οργανώσεις.

Στο σύνολό τους, οι αγρότες αποτελούν σημαντική πρόκληση για τις κυβερνήσεις που πρέπει να πλοηγηθούν στη δύσκολη, αλλά αναγκαία μετάβαση προς την βιώσιμη παραγωγή τροφίμων σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή παγκόσμιας πολιτικής τροφίμων του Sciences Po, Κρις Χέγκαντορν.

«Μπορείτε να ζήσετε χωρίς ηλεκτρικό αυτοκίνητο, μπορείτε να ζήσετε χωρίς κινητό τηλέφωνο, αλλά δεν πρόκειται να ζήσετε χωρίς τους αγρότες και τα τρόφιμα που παράγουν», δήλωσε ο Χέγκαντορν ο οποίος έχει θητεύσει ως Αμερικανός διπλωμάτης.

Οι αξιωματούχοι σίγουρα λαμβάνουν υπόψη τους τις κινητοποιήσεις αυτές. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ε.Ε. υπαναχώρησε σε ορισμένες από τις βασικές περιβαλλοντικές φιλοδοξίες της για τη γεωργία, από την οποία πηγάζει περισσότερο από το ένα δέκατο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συναντήθηκε με στελέχη της ευρωπαϊκής γεωργικής βιομηχανίας για να προσπαθήσει να αποτρέψει τα χειρότερα. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν υπόσχεται περισσότερα χρήματα στους αγρότες και αντιδρά στις εμπορικές διαπραγματεύσεις της Ένωσης με χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Πολιτικό ζήτημα

Τα ακροδεξιά, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα προσπαθούν να επωφεληθούν από την όλη κατάσταση. Οι αγρότες έχουν, μεν, διαφωνήσει με τα εθνικιστικά κόμματα για το μεταναστευτικό επειδή χρειάζονται πρόσβαση σε εργατικό δυναμικό, αλλά οι δύο πλευρές φαίνεται να ευθυγραμμίζονται όσον αφορά την αντίθεση στις φιλόδοξες πράσινες πολιτικές, σύμφωνα με τον καθηγητή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτυο της Φλωρεντίας, Σάιμον Χιξ. 

Οι πρόσφατες εκλογές έχουν δημιουργήσει προηγούμενα. Στη Νέα Ζηλανδία, η νέα κυβέρνηση του φιλο-αγροτικού National Party πρότεινε το «πάγωμα» νέου αγροτικού φόρου για τις εκπομπές αερίου μέχρι το 2030. Παρόμοια πλάνα στην Ολλανδία οδήγησαν σε διαμαρτυρίες των αγροτών πριν την περσινή νίκη-έκπληξη του ακροδεξιού Κόμματος Ελευθερίας του Γκερτ Βίλντερς.

Ακόμα και στη Βραζιλία, όπου ο εθνικιστής ηγέτης Ζαΐρ Μπολσονάρου έχασε την εξουσία παρά την υποστήριξη των αγροτών, οι γεωργικές επιχειρήσεις προσπαθούν πια να εκτροχιάσουν την περιβαλλοντική ατζέντα του προέδρου Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα.

Η συμβολή της γεωργίας στην παγκόσμια οικονομία είναι μικρή σε σχέση με τις υπηρεσίες και τη βιομηχανία. Η γεωργία αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ε.Ε. και μόλις το 1% στις ΗΠΑ, ενώ απασχολεί περίπου το 3% του εργατικού δυναμικού στις χώρες υψηλού εισοδήματος.

Ωστόσο, η γεωργία αποτελεί καίριο ζήτημα τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία έχει απειληθεί πολλάκις με επισιτιστική κρίση πρόσφατα, αλλά και λόγω του υψηλού πληθωρισμού.

Ο Τραμπ, ο οποίος έχει την στήριξη των Αμερικανών αγροτών παρά τους εμπορικούς πολέμους στους οποίους αρέσκεται, προσπαθεί για άλλη μία φορά να εκμεταλλευτεί προεκλογικά την πολιτιστική αυτή διχόνοια στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.

Στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, οι αγρότες υποστηρίζουν ότι είναι πλέον αντιμέτωποι τόσο με την επιπλέον γραφειοκρατία όσο και το αυξανόμενο κόστος. Σημειωτέον πως, όπως αναφέρει το Bloomberg, περίπου το 38% των ευρωπαϊκών γαιών καλλιεργείται, σε σχέση με το 50% στις ΗΠΑ. Παραδόξως, οι αγρότες στην Ε.Ε. απολαμβάνουν τα τελευταία χρόνια τα υψηλότερα επίπεδα εισοδήματος όλων των εποχών, παρά την αύξηση του κόστους, σύμφωνα με τον καθηγητή ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής στο Trinity College του Δουβλίνου, Άλαν Μάθιους.

Η Ένωση έχει δαπανήσει 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε μέτρα που σχετίζονται με την στήριξη των αγροτών από το 2014 και έχει διαθέσει έως και 270 δισεκατομμύρια ευρώ στο τεράστιο γεωργικό ταμείο του για την περίοδο 2023-2027, περίπου το 1/3 του κοινού προϋπολογισμού της Ένωσης.

Πολλά εξαρτώνται από τις αγροτικές επιδοτήσεις και στην Ινδία, κάτι που ο Ναρέντρα Μόντι παρακολουθεί ενόψει των επερχόμενων εθνικών εκλογών. Οι διαμαρτυρίες των αγροτών που παρέλυσαν μεγάλο μέρος του Δελχί το 2020 και το 2021 ανάγκασαν τον Ινδό πρωθυπουργό να καταργήσει τις προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις στον κλάδο. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας φέτος, ο Μόντι έχει επανειλημμένα συμπεριλάβει τους αγρότες ως μια ομάδα που χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείριση.

Η Ινδία αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο παγκόσμιο μερίδιο των διαμαρτυριών των αγροτών τα τελευταία τρία χρόνια, όπως εκτιμά η συμβουλευτική Verisk Maplecroft, αλλά η κινητοποίηση στην Ευρώπη είναι αυτή που τραβάει περισσότερο τα φώτα της δημοσιότητας, όπως και οι πολιτικές παρατάξεις που επιδιώκουν να επωφεληθούν πολιτικά.

Green Deal

Αυτό που έχει αυξήσει την ανησυχία των αγροτών στην Ευρώπη είναι το φιλόδοξο Green Deal, μια δέσμη νομοθετικών μέτρων της Ε.Ε. που έχει σχεδιαστεί για την επίτευξη net zero έως το 2050. Το πρόγραμμα συμπεριλαμβάνει ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων. Περαιτέρω απαιτήσεις για τη μείωση της ρύπανσης θα εισαχθούν ως μέρος των ενδιάμεσων κλιματικών στόχων για το 2040, τροφοδοτώντας την αβεβαιότητα.

Ορισμένοι αγρότες ανησυχούν ότι οι πράσινες πολιτικές θα περιορίσουν τις αποδόσεις τους και συνεπώς τα εισοδήματά τους, ενώ η κρίση του κόστους διαβίωσης καθιστά δυσκολότερη την προσπάθεια να μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος στους καταναλωτές.  

Εργαλειοποίηση

Ένας από τους Ευρωπαίους εθνικιστές οι οποίοι στηρίζονται στην αγανάκτηση των αγροτών είναι και ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν, ο οποίος έχει έρθει σε αντιπαράθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τα πάντα, είτε πρόκειται για τη λειτουργία του συστήματος δικαιοσύνης στη χώρα του είτε για την ανθρωπιστική και στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

Τον Ιανουάριο, το Mathias Corvinus Collegium, οργάνωση η οποία έχει μετατραπεί σε εργαλείο πολιτικής πίεσης του Ορμπάν, διοργάνωσε στις Βρυξέλλες συνάντηση Ευρωπαίων αγροτών για να ξεκινήσει τη συλλογική αντίσταση.

Η οργάνωση προσπαθεί να σφυρηλατήσει ένα δίκτυο αγροτών από διάφορες χώρες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία, όπως δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του τμήματος του MCC στις Βρυξέλλες, Φρανκ Φουρέντι. «Ο απώτερος στόχος είναι μια πανευρωπαϊκή αντίδραση για να ασκηθεί πίεση στην Ε.Ε. για αλλαγή των κανονισμών», ανέφερε χαρακτηριστικά.

«Έχει κανείς την εντύπωση ότι κάποιοι άνθρωποι στις Βρυξέλλες φαντάζονται ότι η περιβαλλοντική ατζέντα είναι πολύ πιο σημαντική από τους αγρότες που παράγουν τρόφιμα», δήλωσε, προσθέτοντας πως «έχουμε σχεδόν την εντύπωση ότι μερικές φορές εύχονται να υπήρχε λιγότερη γεωργία στην Ευρώπη, επειδή προφανώς πιστεύουν ότι αυτό θα βοηθούσε το περιβάλλον».

Από την πλευρά τους, οι αξιωματούχοι της Ένωσης έχουν αναγνωρίσει τον αντίκτυπο των αποφάσεών τους όσον αφορά τη γεωργία. Ήδη φέτος, υπό την πίεση των διαδηλωτών σε όλη την Ευρώπη, η Ε.Ε. απέσυρε προτάσεις βάσει των οποίων οι αγρότες θα έπρεπε να αφήνουν μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιεργήσιμων γαιών τους σε αγρανάπαυση για να ενισχύσουν τη βιοποικιλότητα. Ένα ιστορικό σχέδιο για τη μείωση κατά το ήμισυ της χρήσης φυτοφαρμάκων θα αποσυρθεί επειδή έγινε «σύμβολο πόλωσης», όπως ανακοίνωσε πρόσφατα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Διαβάστε ακόμη

Απόβαση ελληνικών επιχειρήσεων στην Ινδία – Ποια deals αναμένεται να κλειστούν (πίνακας)

Στέλιος Χατζηιωάννου: Από την κόντρα με τη διοίκηση της easyJet στην παρότρυνση για dual listing

Οι καλοί τρόποι της ηλεκτροκίνησης: 15+1 κανόνες για να ζήσουμε μαζί της

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ