Η αλυσίδα της παγκόσμιας οικονομίας κοντεύει να σπάσει. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πολιτική μηδενικών κρουσμάτων και τα lockdowns στην Κίνα έχουν ωθήσει τον πληθωρισμό σε υψηλά 40ετίας και έχουν περιορίσει την οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα οικονομικά στοιχεία του Bloomberg, το παγκόσμιο ΑΕΠ για το 2022 θα μειωθεί κατά $1,6 τρισεκατομμύρια.
Ο πόλεμος και η πανδημία δε διαρκούν για πάντα. Πολλοί, όμως, φοβούνται πως τα υποκείμενα προβλήματα της διάσπασης της παγκόσμιας οικονομίας βάσει των γεωπολιτικών συμμαχιών των επιμέρους κρατών πρόκειται να επιδεινωθούν.
Το σενάριο-προσομοίωση του Bloomberg Economics βάσει του οποίου επιταχύνεται η αναστροφή της παγκοσμιοποίησης υποδεικνύει έναν φτωχότερο και λιγότερο παραγωγικό πλανήτη, με τα εμπορικά δεδομένα να κυμαίνονται σε επίπεδα προ της ένταξης της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WTO). Παράλληλα, ο πληθωρισμός -στο σενάριο αυτό- αποδεικνύεται υψηλότερος και περισσότερο μεταβλητός.
Αναδιοργάνωση
Για τους επενδυτές, η μειωμένη ανάπτυξη και ο υψηλός πληθωρισμός προφανώς αποτελούν άσχημα νέα για τις αγορές. Μέχρι τώρα, τα εμπορεύματα και οι εταιρείες που τα παράγουν και τα εξάγουν έχουν αποδειχθεί οι μεγάλοι νικητές της κρίσης. Παράλληλη αύξηση έχουν καταγράψει και οι μετοχές των εταιρειών κατασκευής οπλικών συστημάτων, τη στιγμή που η γεωπολιτική σκακιέρα «μυρίζει μπαρούτι».
«Η διάσπαση αυτή έχει έρθει για να μείνει», ανέφερε ο επικεφαλής οικονομικός αναλυτής του WTO, Robert Koopman ο οποίος αναμένει «αναδιοργάνωση της παγκοσμιοποίησης» η οποία θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στα περιθώρια κέρδους.
Εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες, το κύριο στοιχείο της παγκόσμιας οικονομίας ήταν η ολοένα και φθηνότερη και μαζικότερη παραγωγή αγαθών. Η είσοδος στην παγκόσμια αγορά περίπου 1 δισεκατομμυρίου εργαζομένων από την Κίνα και την πρώην Σοβιετική Ένωση, συνδυασμένη με την ελεύθερη μετακίνηση των αγαθών και τη βελτίωση της εφοδιαστικής αλυσίδας, σηματοδότησαν μία περίοδο αφθονίας.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, όμως, αυτό το αφήγημα πολιορκείται από πολλές πλευρές. Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας, η πανδημία και τα lockdowns, οι κυρώσεις στη Ρωσία και η ενεργειακή κρίση, τα πάντα ανατρέπουν τα δεδομένα στα οποία είχαμε συνηθίσει.
Οι δασμοί κατά τη διάρκεια του εμπορικού πολέμου Κίνας-ΗΠΑ αυξήθηκαν από το 3% στο 15% λόγω της πολιτικής προτεξιονισμού του Trump. Τα lockdowns στην Kίνα «τίναξαν στον αέρα» εξαγωγές αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων και σταμάτησαν τις γραμμές παραγωγής πληθώρας πολυεθνικών, ενώ οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν περιορίσει το παγκόσμιο εμπόριο, δεδομένου και του «ντόμινο» που προκλήθηκε στην αγορά τροφίμων από μονομερή εμπάργκο εξαγωγών χωρών όπως η Ινδία.
Όλα αυτά επιδεινώνουν το πρόβλημα το οποίο οι ανεπτυγμένες οικονομίες πίστευαν πως είχαν ξεπεράσει προ πολλού: την έλλειψη αγαθών. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, από την άλλη, αντιμετωπίζουν τρομακτικές ελλείψεις σε ενέργεια και τρόφιμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την πολιτική τους σταθερότητα. Ολόκληρος ο πλανήτης καλείται να αντιμετωπίσει αυξημένες τιμές.
Η γενικευμένη εικόνα της κρίσης αναδεικνύει τη σύγκρουση της δημοκρατικής Δύσης με τον απολυταρχικό άξονα της Σινορωσικής Συμμαχίας. Δεν πρόκειται για σύγκρουση του καλού με το κακό. Δε χρειάζεται πια ένα Σιδηρούν Παραπέτασμα για να καταλάβει κανείς το κόστος της διάσπασης αυτής.
Αγαθά αξίας περίπου $6 δισ., το 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ μετακινούνται μεταξύ των δημοκρατικών και των απολυταρχικών κρατών. Ως ένδειξη της σοβαρότητας της κρίσης, το Bloomberg Economics συμπεριέλαβε δασμούς 25% στο εμπόριο μεταξύ των χωρών αυτών. Το αποτέλεσμα; Το παγκόσμιο εμπόριο περιορίζεται κατά 20% του AEΠ και επιστρέφει σε επίπεδα της δεκαετίας του ‘90 πριν την ένταξη της Κίνας στον WTO.
Όλες οι χώρες θα πρέπει να επικεντρωθούν στις επιμέρους ιστορικότερα αποδοτικές βιομηχανίες τους. Μέρος της αποδοτικότητας που οφείλεται στο παγκόσμιο εμπόριο χάνεται. Η επιστροφή στα επίπεδα της δεκαετίας του ‘90 σημαίνει πως ο κόσμος θα φτωχύνει κατά 3,5% σε σχέση με τα τωρινά επίπεδα και κατά 15% σε σχέση με το αντίστροφο σενάριο της βελτίωσης της παγκοσμιοποίησης.
Περίπου το 7% των εμπορικών σχέσεων θα αλλάξουν λόγω των επιμέρους συμμαχιών. Βιομηχανίες που κατασκευάζουν αγαθά για τις ΗΠΑ μπορεί να μεταφερθούν από την Κίνα σε χώρες όπως η Ινδία και το Μεξικό.
Προφανώς, ακόμα και σε αυτό το σενάριο, μερικές χώρες θα βγουν μακροπρόθεσμα κερδισμένες. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι την καθιέρωση της νέας πραγματικότητας το παγκόσμιο οικονομικό πλήγμα θα είναι τεράστιο και το κόστος δυσβάσταχτο, όπως προειδοποίησε και το στέλεχος του ΔΝΤ, Kenneth Rogoff, το μακρινό 2003.
Αντίπαλα στρατόπεδα
Αν και η διάσπαση του πλανήτη δεν πρόκειται να βασιστεί εντελώς στη δημοκρατική η απολυταρχική προτίμηση των εν λόγω κρατών, τα οικονομικά στοιχεία προδιαθέτουν για μία επώδυνη κρίση, τουλάχιστον για τη Δύση.
Το 1983, όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Ronald Reagan αποκάλεσε τη Σοβιετική Ένωση «αυτοκρατορία του κακού», οι απολυταρχικές οικονομίες παρήγαγαν μόλις το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί στο 34%, με την Κίνα να αναμένεται να ξεπεράσει τόσο τις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη, αυξάνοντας το ποσοστό περαιτέρω.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδεικνύει τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping παραμένει αφοσιωμένος σύμμαχος του Ρώσου ομολόγου του Vladimir Putin, ενώ οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν δημιουργήσει μία συμμαχία η οποία θέτει κυρώσεις κατά της Ρωσίας και υποστηρίζει το Κίεβο. Παρ’ όλα αυτά, η πολυπληθέστερη δημοκρατία του κόσμου Ινδία, όπως και πολλές χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής φαίνεται πως δε θέλουν να μπλεχτούν με τις κυρώσεις της Δύσης και συνεχίζουν να εισάγουν ρωσικό οπλισμό και πετρέλαιο.
Είτε πρόκειται για πολιτικές διαφορές, είτε για εμπορικές, η διάσπαση αυτή του «εμείς κι εσείς» είναι πραγματική και το χάσμα ολοένα και εμβαθύνεται. Σε έναν πλανήτη όπου η Δύση και η Κίνα συνεργάζονταν ορθά, οι Κινέζοι θα μπορούσαν να εισάγουν τεράστιες ποσότητες mRNA εμβολίων Pfizer και Moderna και να προστατεύσουν την οικονομία τους από περαιτέρω lockdowns. Στην πραγματικότητα, όμως, η Κίνα η οποία θέλει να… αποδείξει την αυτονομία της δεν έχει κάνει καμία τέτοια κίνηση, και η οικονομία της έχει πληγεί ιδιαίτερα από την τακτική μηδενικών κρουσμάτων που εφαρμόζει το κομμουνιστικό πολιτμπιρό.
Παρ’ όλα αυτά, η τακτική αυτή είναι λογική, δεδομένου του ότι οι 1,4 δισεκατομμύρια Κινέζοι πολίτες δεν έχουν προστασία από τον κορωνοϊό. Μία «ελεύθερη» κυκλοφορία της μετάλλαξης Όμικρον ενδέχεται να προκαλούσε περίπου 1,6 εκατομμύρια θανάτους στη χώρα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του επιστημονικού περιοδικού Nature Medicine. Ως αποτέλεσμα, τα αυστηρά lockdowns, με τα ρομπότ να κυκλοφορούν στους δρόμους και να αστυνομεύουν τους πολίτες, έχουν κλείσει εργοστάσια και λιμάνια και έχουν καθυστερήσει την ανάκαμψη της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας.
Οι δυτικές οικονομίες δεν κινδυνεύουν μόνο από τις έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις των κυρώσεων ή των lockdowns αυτών. Θα μπορούσαν να κινδυνεύσουν και από άμεσα αντίποινα.
Ένα παράδειγμα των αντιποίνων αυτών είναι το εμπάργκο πώλησης σπάνιων μετάλλων από την Κίνα προς την Ιαπωνία το 2010. Το πιο πρόσφατο είναι το εμπάργκο φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς τη Βουλγαρία και την Πολωνία. Εάν ο Putin σταματήσει τις ροές αερίου προς τη Γερμανία, την Ιταλία και τη Γαλλία, το 40% της ετήσιας παροχής του υδρογονάνθρακα της Ε.Ε. θα βρεθεί «στον αέρα» και θα δημιουργήσει ύφεση στην οικονομία της Ευρωζώνης.
Ακόμα και στα μέσα του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, μία ολική ρήξη των εμπορικών σχέσεων φάνταζε σχεδόν αδύνατη. Πολλοί υποστήριζαν πως το τέλος της θητείας του Trump θα έβαζε τα πράγματα στη θέση τους.
To 2022, όμως, η πιθανότητα αυτή, με τη Ρωσία να έχει αποκλειστεί από τις αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, και τον κορωνοϊό να συνεχίζει να προκαλεί προβλήματα στην παραγωγική ικανότητα της Κίνας, συνεχίζει και αυξάνεται.
Τα προβλήματα της πανδημίας και του πολέμου μπορεί να μην αποδειχθούν φαινόμενο «μονιμότερον του προσωρινού», αλλά το χάσμα απόψεων και πολιτικών σχέσεων μεταξύ των χωρών, των αυξημένων τιμών, της μεταβλητότητας και του διασπασμένου εμπορίου μπορεί να αποτελεί τη νέα, δυσβάσταχτη πραγματικότητα που όλοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Διαβάστε ακόμα:
Fitch: Κίνδυνος ύφεσης στην Ευρωζώνη από πιθανή διακοπή στο ρωσικό αέριο
Gucci – Adidas: Η ομπρέλα των 1.560 ευρώ δεν προστατεύει από τη βροχή
Cash is King: Ο νέος «βασιλιάς» είναι εδώ – Τι δείχνει έρευνα της BofA